Хаҥалас улууһун Булгунньахтаах бөһүөлэгин олохтооҕо Анна Федорова аҕатын Петр Петрович Максимов туһунан ахтыытын «халыҥ липпэ көрүҥнээх, ортону үрдүгүнэн унуохтаах, хойуу хара баттахтаах, үрдүк сүүстээх, киэҥ хара харахтаах кыһаан киһи этэ», — диэн саҕалыыр.
edersaas.ru
Анна Федорова ахтыытын эрэдээксийэҕэ кини биир дойдулааҕа, Булгунньахтаах олохтооҕо Раиса Архипова суруйан ыытта.
— Аҕам Амма улууһугар 1919 с. уон оҕолоох ыалга төрдүс оҕонон күн сирин көрбүт. Кинилэр отутус сылларга, олохторо табыллыбакка, көһөргө күһэллибиттэр. Аара баран иһэн, ийэлэрэ кыһыл оҕотунаан суолга суорума суолламмыттар. Аҕалара Петр Гаврильевич тоҕус оҕотунаан «Кыһыл үрүйэҕэ» олохсуйбут. Кини сотору ыалдьан өлбүтүн кэннэ, улахан оҕолор кыраларын көрөн-истэн олорбуттар. Кыра саастарыттан холкуос араас үлэтигэр эриллэн улааппыттар. Аҕам убайа Дабыыт кинини Покровскайга трактористар куурустарыгар үөрэттэрэ ыыппыт. Үөрэҕин бүтэрэн кэлэн, МТС-ка тырахтарыыстаабыт. Ол үлэлии сырыттаҕына, сэрии саҕаламмыт. 1942 с. бэс ыйын 16 күнүгэр бэбиэскэ туппут. Аҕабын кытта 30 тырахтарыыс сэриигэ барбыт. Мантан ыла аҕам олоҕо тосту уларыйар. Бастаан 32-с хайыһардьыттар саппаас пуолкаларыгар политрук көмөлөһөөччүтүнэн сылдьыбыт. Сотору Киин фроҥҥа тиийэн, бааһыран госпитальга киирэн тахсыбыт. Тахсан баран, үс ыйдаах радистар куурустарыгар үөрэммит. Ити кууруһу бүтэрээт, сэрии бүтүөр диэри Т-43 таанкаҕа 5-с Тааҥка биригээдэтигэр сулууспалаабыт. Биэс кылаас үөрэхтээх боростуой саха уола уоттаах сэриигэ чаҕыйбакка киирсэн испитэ киһини сөхтөрөр. Кини Калининскай, Прибалтийскай, 3-с Украинскай, 1-кы Беларусскай фроннар кэккэлэригэр Калинин, Ленинград, Харьков, Варшава курдук бөдөҥ куораттары босхолооһуҥҥа кыттыбыт. Псков, Резена, Идриц, Невель куораттары эмиэ босхолоспутун кэпсиирэ. Сэрии сылларын устата тааҥкатын экипааһа 16 төгүл уларыйбыт. Cэриигэ сылдьан үстэ улаханнык бааһырбыт, тааҥкатын хаста да уларыппыт. Сэрии суолугар сүтэрбит бойобуой доҕотторун улаханнык хараастан олорон ахтара-саныыра. 1944 с. 2-с Прибалтийскай фроҥҥа 78-с танковый девизияҕа сэриилэһэ сылдьан, суостаах ньиэмэс «Тигрын» үс тааҥканан тарааннаан, сэттэ ньиэмэһи билиэн ылбыттар. Сэрииттэн сэбиэскэй танкист Петр Максимов ураты хорсун быһыытын иһин «Кыһыл сулус» уордьанынан наҕараадаламмыт. «За взятие Берлина», «За Победу над Германией», «За Победу над Японией» диэн мэтээллэрдээх уонна 16 главнокомандующай Махтал суруктаах. Онно эбии аҕам «Гвардии старшина», «Туйгун танкист» диэн ааттары ылбытынан киэн туттара.
Бойобуой танкист Петр Максимов Европа үгүс дойдуларын Т-43 тааҥканан туораан, Берлини ылсыбыт уонна Эльбаҕа союзниктары кытта уоттаах сэрииттэн тыыннах хаалбыт үөрүүтүгэр ырыа аргыстаах айаннаан, аатырбыт Квантунскай аармыйаны үлтүрүспүт. Салгыы Манчжуриянан, Харбинынан сэриилэһэн, Порт-Артурга сэриини түмүктэспит. Икки уоттаах сэриигэ кыттан, аҕам 1946 с. тапталлаах Сахатын сиригэр эргиллэн кэлбитэ. Эйэлээх олоххо ийэбин Ирина Григорьевнаны көрсөн, ыал буолан, оҕолонон өр сылларга дьоллоохтук олорбута. Сэрии ыар сыллара аҕам чэгиэн доруобуйатын улаханнык айгыраппыттара. Ол курдук, кини сэрииттэн тыҥатыгар буулдьа оскуолкатын илдьэ кэлбитэ. Онто аалан ыалдьан, алтата эппэрээсийэни ааспыта. Ол кэннэ 2-с группа инбэлиитинэн буолбута. Ол да буоллар, аҕам ити үлүгэрдээх оскуолкалары этигэр-хааныгар илдьэ сылдьан, олоххо олус көхтөөх этэ. Өр сылга хамбаайыҥҥа тырахтарыыстаабыта, столяркаҕа дизелистээбитэ, уус дьиэтигэр үлэлээбитэ. Кини олус эппиэтинэстээх, идэтин толору баһылаабыт бастыҥ мэхэнисээтэр этэ.
1970 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитигэр барбыт дьоҥҥо анаан Булгуннахтаахха пааматынньык-стела турбута. Бу Кэриэстэбил өйдөбүнньүгү Покровскай байыҥкамаата үбүлээн туттарбыта. Оччолорго ол пааматынньыгы аҕам сэрии бэтэрээннэрин сэбиэтин салайааччытын быһыытынан сүүрэн-көтөн туттарбыта. Кини түөрт сиэнин көрөн олорон, 1987 с. куртаҕынан ыалдьан, 68 сааһыгар эрдэ өлбүтэ. Аҕам сиэннэрин түһэҕэр көтөҕөн олорон күлэн-үөрэн тойук туойарын, ама, умнуом дуо…
Билигин аҕам түөрт сиэнэ, элбэх хос сиэннэрэ, бары бойобуой суоллаах эһээлэринэн киэн тутталлар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru