Найахы сэлиэнньэтин олоҕун-дьаһаҕын, үлэтин-хамнаһын билсэрбитигэр аргыстарбыт уонна сирдьиттэрбит — «Мүрү саһарҕата» улуус хаһыатын эрэдээктэрэ Наталья Гаврильевна Попова, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы Матрена Ивановна Федорова уонна Найахы нэһилиэгин тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Семен Алексеевич Парников.
Улууска тыа хаһаайыстыбата сайдыытыгар үлэлэһэр, үрүҥ илгэни үмүрүтэр «Найахы» тыа хаһаайыстыбатын производственнай кооперативын үлэһиттэрэ ыам ыйын 23 күнүгэр сайылыктарыгар көспүттэр.
Сайылыкка үс ыанньыксыт, бостуук уонна ньирэй көрөөччү бааллар. Кинилэр сайылыктарын тула мэччирэҥ сирэ дэлэй буолан, сүөһүлэр абыраныахтарын туһунан этэллэр. Быйыл былырыыҥҥытааҕар элбэх ардах түһэн ааспытын бэлиэтииллэр.
«Найахы» производственнай кээпэрэтиип үлэһиттэриттэн биирдэстэрэ Мария Николаевна Бочкарева сайылыгар тахсан хас да үлэҕэ тэҥинэн сылдьар. Ол эбэтэр ыанньыксыттыыр, осеменатордыыр, ону сэргэ учуотчук үлэтэ эмиэ киниэхэ сүктэриллибит.
Мария Бочкарева:
«Тэрилтэбит холкуос, сопхуос саҕаттан тигинэччи үлэлээн, билигин тыа хаһаайыстыбатын производственнай кээпэрэтиибэ диэн ааттанабыт. Салайааччыбыт — Иван Петрович Румянцев.
Сайылыкпытыгар үс ыанньыксыттаахпыт. Биирдии ыанньыксыт 23-түү ынахтаах. Билиҥҥи туругунан улахан аҥаардара төрөөтө, уонча ынах төрүү илик. Ньирэй көрөөччүбүт Анна Захаровна Румянцева 60-ча ньирэйи тутан олорор.
Саҥа үйэ буолан, аныгы аппарааттаахпыт. Үүппүтүн бэйэбит Найахытааҕы собуоппутугар күн аайы илдьэн туттарабыт. Быйыл дүпсүннэр собуоттара манна бэйэтин салаатын аһар, үлэһитин аҕалан олордор былааннаах. Оччоҕо биһиги үлэбит чэпчиэ, холбуйбут үүппүт бэйэбитигэр хаалыа этэ диэн үөрэ олоробут. Ардах түстэҕинэ, суолбут алдьаннаҕына, күн аайы таһыы эмиэ кыайтарбат.
Сүөһүлэрбит симментал боруодалар. Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх зоотехнига Марфа Алексеевна Федорова үлэтин тутан олоробут. Отчуоппутун бухаалтырбыт, эдэркээн Марианнабыт оҥорор. Тиэхиньикпит суох, быйыл саҥа тиэхиньик кэлиэхтээх дииллэр. Уот суох буоллаҕына, биллэн турар, үлэ атахтанар. Уоппут эмискэ маннык баран ылааччы, онон үөрүйэхпит», -– диэн сэһэргиир.
Кээпэрэтиип Найахыга ыанньык уонна субай сүөһүгэ анаан тус туспа кыһыҥҥы хотоннордоох. Субайдарга тутуллубут саҥа хотонноругар 74 төбө турар. Мария Бочкарева аны ыанньыкка саҥа хотон тутуохтаахтарын, бырайыакка киллэриллибитин туһунан үөрэ-көтө кэпсиир.
«Сайылыкка тахсыы барыбытыгар бырааһынньык курдук. Оҕолорбут-урууларбыт бары да сайылыкка улааттылар. Атын дэриэбинэлэртэн аймах оҕолор манна күүлэйдии кэллэхтэринэ, олус үөрэллэр. Ол эрээри, оҕо син биир аҕыйах. Дьэ, урут баар этэ, сайылык күнү быһа оҕо саҥатынан туолара, оонньоон-көрүлээн биэрэллэрэ.
Ил Дархаммыт Айсен Николаев ыйааҕынан Сайылык күнэ тэриллибитэ олус үчүгэй, киһи эрэ үөрэр. Саха киһитэ сайылыгын өрө тутуохтаах дии саныыбын, оҕолор сайылык ураты кэрэтин, күүс-уох ылынарга туһалааҕын билиэхтэрин наада. Аныгы оҕолор ону билбэттэр. Мин ийэм кыра эрдэхпиттэн ыанньыксыттаабыта, онон кыра эрдэхпиттэн Бэкэрээйи сайылыкка улааппыт киһибин. Наар сайылыкка улааппыт буоламмын, дэриэбинэ сайыҥҥы олоҕун улаханнык билбэппин», -– туруу үлэһит Мария Бочкарева Сайылык күнэ баар буолбута олус суолталааҕын уонна наадалааҕын бэлиэтиир.
Сайылык олохтоохторо үлэлэрин быыһыгар бэйэлэрин субай сүөһүлэрин көрөллөр-истэллэр. Ону таһынан оҕурсу, хортуоска олордон, кыһыҥҥы астарын булуналлар. Көрдөххө, манна, Буксуур диэн ааттаах алааска элбэх ыал сайылыыр эбит. Дьиэ-уот элбэх, тиэхиньикэ да арааһа көстөр. Мария Николаевна этэринэн, от бириэмэтигэр көһөн тахсар ыаллар бааллар. Саастарын тухары ыанньыксыттаабыт дьон, сайылыктарыгар курдаттыы тартаран, хайыы үйэ ыам ыйын 9 күнүгэр көһөн кэлбиттэр. Үс сыллаахха диэри ыанньыксыттыы сылдьыбыт Любовь Николаевна Ильина ыанньыксыттарын кытары тэҥҥэ көсүһэн кэлэр эбит.
«От тиийбэт кыһалҕата үөскээн, быйыл кыһын эрэйи көрүөхпүтүн, хата, Алтайтан от аҕаланнар абыранныбыт. Бэйэбит уолаттарбыт: Найахы нэһилиэгин баһылыга Петр Анатольевич Слепцов, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Семен Алексеевич Парников, билигин улуус баһылыгын бастакы солбуйааччытынан үлэлиир Петр Степанович Сивцев көмөлөрө олус улахан. Бэйэбитин кытары тэбис-тэҥҥэ сылдьыһаллар, субуотунньук тэрийдэхпитинэ, үөрүүнэн кэлэн кытталлар. Семен Петровичпыт эмиэ киириилээх-тахсыылаах, кэпсэтиини ыытар, сатабыллаахтык дьаһайар», -– диэн төгүрүччү өйөбүллээхтэрин туһунан астына кэпсээн, биһигини эмиэ сайылык олоҕун кыратык да көрөн-истэн кэллибит.
БЫҺААРЫЫ:
“Найахы” производственнай кэпэрэтиип 1999 сылтан тэриллэн үлэлиир, племенной хаһаайыстыба буоларга бэлэмнэнэр.
Сүөһүтүн ахсаана – 251 төбө
Ол иһигэр, ыанар ынаҕа – 101 төбө
Сылгыта – 102 төбө
Ол иһигэр, биэтэ — 53 төбө.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru