Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр тыа хаһаайыстыбатыгар туһаныллар сир иэнэ кыра. Онон сири туһаныы көдьүүһэ үрдүөхтээх. Онуоха сирин-уотун уратыларын, төрүт үгэстэри аахсан туран, федеральнай сокуоннарга сөптөөх этиилэри киллэрэрбит эрэйиллэр итиэннэ олохтоох усулуобуйаҕа табыгастаах сыһыан олохтонуохтаах.
Тыһыынчанан гектар ходуһа, мэччирэҥ сирдэрэ, бааһыналар быраҕыллыбыттарын таһынан элбэх ходуһа ууга былдьанна. Нэһилиэктэргэ бүтэй уонна быыс күрүөлэри тутуу тохтоото. Алаас сирдээх улуустарга маһы тутууга, оттукка кэрдии содулугар экология уларыйда, алдьанна. Бөһүөлэктээһин уонна бытархай хаһаайыстыбаларынан барыы бэлиитикэтэ күүскэ ыытыллан, баар сир толору туһаныллыбат буолла. Үгүс нэһилиэктэр ыраах сытар сирдэрин туһамматтар. Түмүгэр сүөһүнү кыстатар от оттонуллубат буолла. Билиҥҥи бытархай хаһаайыстыбалар бу сирдэри чөлүгэр түһэрэр кыахтара суох.
Сахалар күөллэри хорон түһэрэн, ходуһа таһааран, бүтэй-күрүө тутан, быһыттаан, ууну халытан, саас уонна күһүн өртөөн, мэччирэҥ уонна ходуһа сирдэрин арааран, сайылык уонна отордуур сирдэри таһынан дириҥ күөллээх кыстык сирдэри оҥостон, сылгы хаһыытын, сүөһү мэччирэҥин таба туһанан олорбуттара. Өбүгэлэрбит Дьааҥы, Өймөкөөн, Муома уонна атын хотугу намтал сирдэри өртөөһүн көмөтүнэн сылгыны, ынах сүөһүнү тэниппиттэрэ.
Саха сиригэр сааскы уонна күһүҥҥү өртөөһүн саҥа ирдэбиллэргэ эппиэттиирдии тэриллибэт буоллулар. Өртөөһүнү боболлор диэн олорон биэрэрбит сүрэ бэрт. Урукку туһанылла сылдьыбыт сирдэр кур лаҥхаҕа кубулуйан, муох-торфа үөскээн, ойуур уота турарыгар сүрүн төрүөт буолбуттарын мэлдьэһэр табыллыбат. Өртөөһүнү кэлтэйдии бобор сыыһа, быстах дьаһаныы буолар.
РФ бырабыыталыстыбатын 2015 сыл сэтинньи 10 күнүгэр Баһаары утары режим быраабылаларыгар уларытыылары киллэрэр туһунан 1213-с №-дээх уурааҕар сөбүлэспэт өрүттэрбитигэр (чопчу өртөөһүнү бобууга) Россия Ыксаллаах быһыыга-майгыга министиэристибэтин кэтээн көрүүгэ уонна сэрэтэр үлэҕэ департамена 2015 сыл ахсынньы 22 күнүгэр быһаарыы сурук ыыппыта. Онно: «…допускается производить палы сухой травянистой растительности. Порядок проведения данного вида работ установлен пунктами 72, 72.1 и 72.2 Правил противопожарного режима», – диэн суруйбуттар. Быраабыла бу пууннарын кытары сиһилии билсиэххэ наада.
Маны таһынан 2003 cыл бэс ыйын 1 күнүгэр “Өртөөһүн туһунан” Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуона ылыллыбыта уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын 2012 сыл ыам ыйын 17 күнүнээҕи уурааҕынан «Өртөөһүнү ыытыы быраабылалара» бигэргэммитэ. Бу үөһэ ыйыллыбыт докумуоннарынан өртөөһүн бобуллубат.
Онон өртөөһүнү ыытыыга сыһыаннаах өрүттэринэн (Ыксаллаах быһыы-майгы, Айылҕа харыстабылын, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэлэрэ уонна олохтоох дьаһалталар) сөбүлэһиннэриллибит тэрээһиннээх үлэ эрэйиллэр. Ити ыйыллыбыт сулууспаларга, былаас уорганнарыгар сөп буолар ахсааннаах үлэһит барыта баар уонна кинилэр өртөөһүнтэн ойуур уота көрдүгэннээбэтин хааччыйар кыахтаахтар. Онон сыччах бобуунан-хаайыынан муҥурдаммакка, өртөөһүнү сатаан тэрийиэххэ уонна кэтээн көрүөххэ эрэ наада. Оччоҕуна эрэ ходуһаттан өлгөм үүнүүнү ылыахпыт.
Василий ЭЛЯКОВ, Руслан НИКИФОРОВ,
“Тыам сирэ” аграрнай бырагыраама
саҥа эрэдээксийэтин бэлэмниир бөлөх эрэдээктэрдэрэ.