Таатта улууһун Чөркөөҕөр олорор Лукачевскайдар үс оҕолоро коронавируһу утары охсуһан, дьон олоҕун быыһыырга, доруобуйатын харыстыырга соруктанан, үлэлии-хамсыы сылдьаллар.
edersaas.ru
Кинилэр үһүөн бу ыарыыга хаптаран баран, эмтэнэн үтүөрбүттэр. Коронавируснай инфекция киһи-киһи аайы араастык киирэрэ манна да көстөр эбит. Улахан уоллара, Өнөр нэһилиэгин амбулаториятын терапевт бырааһа Иннокентий Лукачевскай ыарыы саҥа өрө туран эрэр кэмигэр, муус устар 18 күнүттэн ыам ыйын 4 күнүгэр диэри, Ленскэй улууһун Чайыҥдатыгар, уодаһыннаах ыарыы саамай өрө турбут миэстэтигэр баран, идэтигэр бэриниилээҕин көрдөрөн, үлэлээн кэлбитэ. Кини онно сыстан кэлэн баран, ыараханнык ыалдьан, бэрт өр эмтэнэн үтүөрбүтэ. Кэргэннээх, үс оҕолоох.
Орто уол Василий Лукачевскай медбыраат идэлээх. Москваҕа баран, С.С.Юдин аатынан куорат килиниичэскэй балыыһатыгар коронавирустаах ыарыһахтары эмтииргэ үлэлээбитэ, билигин аатырбыт “Коммунаркаҕа” үлэлии сылдьар. Кини эмиэ ыалдьан баран, эдэр киһи доруобай буолан, чэпчэки соҕустук аһарыммыта.
Балтылара Розалия Дьокуускайдааҕы 1-кы №-дээх поликлиникаҕа сиэстэрэнэн үлэлиир. Күн аайы дьиэлэри кэрийэн, ыалдьыбыт дьону кытары алтыһар, эмтиир. Эдэркээн кыыс ыарыы элбээбит кэмигэр сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри бэриниилээхтик үлэлии сылдьан, коронавируска сыстыбыта, ол эрээри, эдэр буолан, эмиэ чэпчэкитик ыалдьыбыта.
“Иккистээн эрэ ыалдьыбаталлар”
Лукачевскайдар биэс оҕолоохтор. Аҕалара – Иннокентий Лукачевскай-Силис суруйааччы, ийэлэрэ Матрена Васильевна алын сүһүөх кылаас учуутала.
— Иннокентий Дмитриевич, бу биир ыалтан үс оҕоҕут хайдах миэдик идэтин талбыттарай? Удьуордааһын баар дуо?
— Мин да, кэргэним да өттүттэн бииргэ төрөөбүттэрбит, ийэлэрбит-аҕаларбыт бу күн сириттэн эрдэ барбыттара. Онон оҕолор ону көрө сылдьан, киһи олоҕо, доруобуйата күндүтүн өйдөөн, кыра эрдэхтэриттэн эрэйи чэпчэтэр, дьон олоҕун быыһыыр санаалаахтар, ол туһуттан бу идэни талбыттара буолуо дии саныыбын.
— Ийэлээх аҕалара онуоха долгуйаргыт аҕай буолуо…
— Утуу-субуу ыалдьаннар, долгуйан бөҕө буоллаҕа. Ордук ийэлэрэ ыксыыр, долгуйар. Улахан уолбут саамай бастакы уокка түбэһэн, икки өттүнэн улаханнык сэбиргэхтэтэн баран, өр кэмҥэ эмтэнэн үтүөрдэ, билигин да содула баар диир. Иккистээн эрэ ыалдьыбаталлар ханнык диэн таҥараҕа үҥэбит.
— Чөркөөххө билигин дьон ыалдьар дуо?
— Сайын 2, билигин 3 киһи ыалдьыбыт. Биһиэхэ оскуолаҕа тэйиччиттэн үөрэнэ олороллор. Аспытын, табаарбытын маҕаһыынтан таксиларынан аҕалтарабыт. Хата, аҕалан биэрэн абырыыллар. Онон дьиэбитигэр олоробут. Ытык Күөлгэ элбэх киһи ыарыйда дииллэр.
“Тыҥам 50-75% сиэммит этэ…”
Бу сайын “бассаабынан” Өнөр учаастагын бырааһа Иннокентий Лукачевскай суруга тарҕаммыта. Онно бу курдук суруллубут этэ:
«Ыарыы кыра бириэмэ иһигэр олус түргэнник тарҕанарын онно илэ көрбүтүм. Эпидемиологическай сэрэтэр үлэлэри кэмигэр оҥорботоххуна, хайдах курдук уустук балаһыанньа үөскүүрүн билбитим. Биир бириэмэҕэ элбэх киһи ыалдьар түгэнигэр дьон өйө-санаата алдьанар, уйулҕата көтөр эбит. Дьон аймалҕана, ыксала диэн ханнык да ыарыытааҕар кутталлаах буолар. Чайыҥдаҕа баахтабай үлэһиттэр ыарыыга сыстан, буун буолбута. Ол кэмҥэ үлэбит өссө ыараабыта.
Хата барыта этэҥҥэ ааһан, ыам ыйын 4 күнүгэр дойдубутун булбуппут. Дьокуускайга кэлэн обсерваторга олорон онус күммэр бэйэм ыалдьан, анаалыһым «положительнай» буолан, өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһа пульмонология салаатыгар эмтэммитим.
Бу ыарыы саҕаланыыта ОРВИ курдук киирэр, кыраадыһыҥ тахсар, сүһүөхтэриҥ ыалдьаллар, сыты, амтаны билбэт буолаҕын. Сэниэ суох, аһыах санаа сүтэр. 2-3 хонон баран, инфекция сыыйа трахеяҕар түһэр, кураанахтыы сөтөл киирэр. Онтон тыҥаҕар аллараа көһөн, сэбиргэхтэтии, тыҥа сүһүрэн иһиитэ үөскүүр. Ол кэмҥэ, санаабар, тыҥам аһыйан салгын тиийбэт курдук буолбута. Күүскэ тиритэн, түүн утуйбат буолан хаалбытым. Куттала диэн, ити барыта 5-7 күн эрэ иһигэр буолар.
Ыалдьыбытым 5-с күнүгэр тыҥабын көмпүүтэр томографиятыгар түһэрбиттэригэр «двусторонняя полисегментарная пневмония, поражение КТ3” диэн түмүк биэрбиттэрэ. Ол аата тыҥабын 50-75% тиийэ дьаҥ сиэбит диэн өйдүөххэ сөп. Оннук пульмонологияҕа икки нэдиэлэ курдук күүстээх антибиотиктарынан, хаан убатар эмтэринэн уонна иммунитеты баттыыр гормоннарынан эмтээбиттэрэ.
Балыыһаҕа сытар кэммэр пульмонология салаатыгар сытар миэстэ суох этэ, үтүөрэн тахсыбыт дьон оннугар тута киирэн иһэллэрэ. Мин сыппыт этээспэр ыалдьыбыт дьон улахан аҥаара 20-40 саастаахтар этэ. Кырдьаҕас дьон үксэ ыарахан туруктаах буолан, реанимацияҕа, интенсивнэй терапия палааталарыгар сыталлара. Уопсайа эмтэнэр кэммэр тыҥабын үстэ томографияҕа түһэрбиттэрэ. Бүтэһик түһүүбэр үчүгэй динамика баар, тыҥам сүһүрүүтэ 35%-ҥа тахсыбыт диэн көрдөрбүтэ.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһа пульмонология салаатын быраастарын, сиэстэрэлэрин, медбырааттарын уонна санитаркаларын көмөтүнэн сыыйа-баайа үтүөрэр суолга үктэммитим.
Балыыһаттан тахсан баран, дойдубар кэлэн икки нэдиэлэ бэйэни хааччахтаныыга олорбутум. Тыҥаны тэнитэр анал тыынар гимнастиканы, анал дьарыгы оҥорбутум.
COVID-19 инфекция киһи организмыгар барытыгар дьайар, иммунитеккын кэбирэтэр уонна күүстээх эмтэринэн эмтиир буоланнар, куртах, оһоҕос, быар, бүөр уонна атын ис уорганнар үлэлэрэ ноҕуруускаланар, ыалдьар эбит. Олоҕурбут ыарыылар көбөллөр. Мин балыыһаттан тахсан баран, бүөрүм ыалдьан эмтэнэ сылдьабын, эбиитин аллергическай дерматит сордуур. Коронавирус доруобуйаҕа содула өссө да үөрэтиллэ, чинчийиллэ илигин бары өйдүөх тустаахпыт.
…Дьон өйө-санаата уларыйда, хааччахтааһынтан сылайда. Ыарыыттан саамай харыстанар ньыма билигин да бэйэни хааччахтанан олоруу буолар. Кылааһынан, кууруһунан көрсүһүү, үбүлүөйдэр, уруулар кэнниттэн ыалдьыбыт дьон ахсаана элбиир. Биир дьиэ иһигэр ыалдьыбыт киһини кытта олорон 3-4 чаас кэпсэтии, онно хонон туруу сыстыһыыга тиэрдэр. Судургутук эттэххэ, төһөнөн элбэх киһини кытта көрсөҕүн, соччонон ыарыыга сыстар түгэн элбээн иһэр. Ыарыы тарҕаныыта, тохтуура хас биирдиибититтэн тутулуктаах”.
«Сыыстыҥ да, сыстаҕын”
Василий Москваҕа бараары сылдьан, “ютуб” ханаалыгар видео таһаарбыта. Онно кини этэр:
— Зомбовирус аан дойдуну барытын баһылаан эрэр, онон мин аан дойдуну быыһыы барабын! “Суһал көмөҕө” үлэлии бардым, табыллыбатаҕына, атын да балыыһаҕа. Бу балаһыанньаттан үөрэрим диэн – 50%, өссө 50%-на – кутталлаах. Москва ковидка сыстыбыт дьонун ахсаанынан Италияны ситэн эрэр. Оннооҕор миигин ыҥырар буоллахтарына, балаһыанньа хаахтыйаары гыммыт эбит. Мин мэдиссиинэ киинигэр 1 сыл, “суһал көмөҕө” 1 сыл үлэлээбитим. Кореяттан кэлэн баран, сыл аҥаара үлэлээбэтэҕим.
Усулуобуйата ыарахан эбит: суукка үлэлиигин, 12 чаас сынньанаҕын, онтон эмиэ сууккалыы тахсаҕын. Ол хайдаҕын билэбин. Хамнаһа үрдүк эбит. Босхо гостиница, такси биэрэллэр, аһаталлар. Ол эрээри Москваҕа алҕаһы оҥоруо суохтааххын. Алҕаһы оҥордуҥ да, сыстаҕын, бэйэҥ пациент буолаҕын.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: суруйуу дьоруойун архыыбыттан.