Үөлээннээҕим, суруналыыс, хаһыатчыт, кинээс
Валерий Васильев-Муттуххай Бороҥ сырдык
кэриэһигэр
Дьэ, дьиҥнээх ииригирии диэн бу буоллаҕа. Айылҕа ииригириитэ. Хаһан маннык буолбутай, улуу добдурҕа саҕана, кыһыҥҥы Бокуруоп кэнниттэн сылыйан самыырдаан, хаарын уулларан, чалбах тахсара, бадараан баллырҕаччы кэһиллэрэ. Мэҥэ Хаҥаласка ньургуһун үүммүт, оттон Уус Алдаҥҥа муус аннынан муҥхалаан балыгы кыайбыттар.
Били нуучча остуоруйатыгар курдук: кырыктаах маачаха эрин кыысчаанын кыс хаар ортотугар ньургуһун хомуйтара үүрбүтүгэр дылы. Дэлэҕэ, Үөһээ Бүлүүттэн суруналыыс үөлээннээҕим, нэһилиэк кинээһэ Балыарый Баһылайап- Муттуххай Бороҥ, бөлүһүөк бөҕө киһи, соһуйан-өмүрэн:
Барыта биир күҥҥэ түмүллэн:
Кыһын.
Саас.
Сайын.
Күһүн… —
Кэлбитэ эбитэ дьиибэтин.
Дьэ кырдьык, киһини соһутар
Кыһыҥҥы аномалия!
Оо, Айыым Таҥарам,
Эт эрэ эн миэхэ бу тугуй?
Эмиэ да:
Хаар…
Ардах…
Чалбах…
Бадараан…
Таһырдьа бутумах, бутуурдаах
Өйдөммөт дьыл кэмэ, күөдэл…
Сир-дойду тоҥмута,
Кыстык хаар түспүтэ,
Кыһыммыт кэлбитэ ыраатта эрээри…
диэн хоһоонунан амалыйыа дуо?
Соһуйан-өмүрэн, тирээбит иэдээнтэн куоппаккын. Күн-дьыл хаарын ириэрэн, онтун эпсэри тоҥорон, хаһыыта суох хаалларан, сылгы барахсаҥҥа эмиэ кытаанах кыстыгы үөскэттэ, эрэйгэ тэптэ. Дьөһөгөй Айыыттан сыспай сиэллээх оҕолоргун быһа түһэрбэккэ, өлөрбөккө-сиэбэккэ этэҥҥэ сыл таһаарарга көмөлөс диэн үҥэн-сүктэн көрүөҕү, ол маа бэйэлээх Айыылар ыксал тирээтэҕинэ, өлөр-хаалар күҥҥэ «бу баар» диэн тугу эрэ көмөлөспүттэрэ иһиллибэт- биллибэт. «Таҥараҕа эрэнимэ, бэйэҕэр эрэн» диэн мээнэҕэ этиллибэтэх буолуохтаах.
Ураа муостаах, сыспай сиэллээх кыылларбыт сайыҥҥы оттоммуту уостарынан үллэстэр кыһалҕалара тирээтэ. Айылҕабыт көһүтүллүбэтэх көстүүлэрэ эмиэ көһүтүллүбэтэхтик дьаһанары эрэйэллэр. Хаар чарааһына, таһырдьа өссө да 10-20-чэ кыраадыс сөрүүнүгэр күөллэргэ бэйэ күүһүнэн харса суох ходуу, хомус хомуйуутугар турунар сөп этэ. Сааскы быстарыкка сүөһү айаҕар эбилик буолуо этэ буоллаҕа. Оттон ыксаллаах быһыыга-майгыга харчытыгар атыылаһыллан хантан эрэ от тиэллиитэ-таһыллыыта судаарыстыбаннай боппуруос буолара биллэр.
Биэтэс Билээхэп