2021 сыл, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Чэбдигирии сыла Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар көдьүүстээхтик саҕаланна. Дьааҥы улууһун Баатаҕай бөһүөлэгэр саҥа балыыһа аанын арыйда. Балыыһа чугас сытар хотугу уонна Арктика оройуоннарын нэһилиэнньэлэрэ биир кэлимник эмтэнэллэригэр, ыарыыны сэрэтэргэ уонна чэбдигирэргэ саҥа кыахтары биэриэҕэ. Балыыһа уонна да атын социальнай эбийиэктэр “АЛРОСА” АХ (ПАО) үбүлүүр Тус сыаллаах пуондатын 2016-2020 сылларга анаммыт “Инникибит туһугар” диэн 5 сыллаах бырагырааматын олоххо киллэрии чэрчитинэн тутулуннулар.
edersaas.ru
Саҥа кирбиигэ киирии
– Владимир Анатольевич, 2020 сыл “Инникибит туһугар” тус сыаллаах бырагырааманы түмүктүүр сылынан буолар.
– Биһиги АЛРОСА-ны кытары бииргэ үлэлээн, бу бырагырааманан киэҥ хабааннаах үлэни ыыттыбыт, былааммыт көрдөрүүлэрин толору толороммут саҥа кирбиигэ киирэбит. Өрөспүүбүлүкэҕэ 5 сыл иһигэр социальнай суолталаах 13 эбийиэк, ол иһигэр Амма улууһун Бөтүҥ сэлиэнньэтигэр успуорт адаптивнай көрүҥнэригэр элбэх хайысхалаах успуорт саалата, Мииринэй куорат доруобуйатын харыстабылын үлэһиттэригэр 71 кыбартыыралаах олорор дьиэ, сокуоннай саастарын туола илик оҕолорго “Харысхал” Мииринэйдээҕи социальнай-чөлүгэр түһэрэр киин, Нерюнгри куоракка футбол оскуолатын интэринээт утуйар куорпуһа, инбэлиит уонна доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолорго Ньурбатааҕы чөлүгэр түһэрэр киин утуйар куорпуһа, Дьокуускай куоракка оҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи чөлүгэр түһэрэр киинэ, Уус Алдан улууһун Уһун Күөл сэлиэнньэтигэр тыа сирин кулууба, Дьааҥы оройуонун Баатаҕай бөһүөлэгэр терапия уонна оҕо отделениелара, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтигэр Дмитрий Ходулов аатынан Култуурунай-сынньанар киин уо.д.а. тутулуннулар. Бу кэм устатыгар үөрэҕириини, науканы, култуураны, успуорду, экологияны, дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах институтун сайыннарыыны, оҕолор уонна ыччат кыахтарын арыйыыны өйүүргэ хайысхаламмыт 150-тан тахса бырайыак олоххо киллэрилиннэ. Биэс сыл иһигэр бырагырааманы үбүлээһин уопсай кээмэйэ 4 миллиард солкуобайтан таҕыста.
“Көмөлөсүһүү” (“Содействие”) хос бырагырааманан тутуллубут сүрүн эбийиэктэри кылгастык билиһиннэрэр буоллахха, бастатан туран, Дьааҥы улууһун Баатаҕай бөһүөлэгэр оҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи чэбдигирдэр киинэ, саҥа балыыһа комплекса, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтигэр элбэх хайысхалаах култуурунай киин уо.д.а. аныгы дьиэлэр баар буоллулар.
Көрөрбүт курдук, бу эбийиэктэр тыа сирэ бигэтик сайдарыгар сүдү суолталаахтар. Хаачыстыбалаах бырайыагы, архитектураны, тыа сирин дьонугар табыгастаах усулуобуйаны оҥорорго уонна эбийиэктэр тас көстүүлэригэр суолталарыгар тирэх уурулунна. Ааспыт сыл бүтэһигэр Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтигэр киирбит Култуура уонна духуобунай сайдыы элбэх хайысхалаах киинин туһунан туспа бэлиэтиэхпин баҕарабын. Бу – дьиэ ис тутулун уонна тустаах айар куруһуоктар, кэлэктииптэр үлэлииллэрин учуоттаан, сиһилии толкуйдаммыт тыа сиригэр култуура бастакы тутуута. Билигин манна Д.Ходулов аатынан норуот тыйаатыра, “Кыталык” норуот үҥкүүтүн кэлэктиибэ, “Көөчөөн көрө” норуот тыйаатыра, “Үүнэр көлүөнэ тыйаатыра” уонна да кэлэктииптэр киирэн, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн биэрэллэр. Манна 50 миэстэлээх киинэ саалата, 300 миэстэлээх улахан саала, хореография хас да саалата, фитнес-саала, банкеттыыр, бэлэмнэнэр уо.д.а. зоналар бааллар. Ол курдук, Киин билигин сэлиэнньэ олохтоохторугар эрэ буолбакка, бүтүн оройуоҥҥа араас өрүттээх култуурунай олох киининэн буолар.
«Көмөлөсүһүү» хос бырагыраама чэрчитинэн, «LETO» куорат эйгэтин боппуруостарыгар компетенциялар кииннэрин бырайыагын дьаһаллара ситиһиилээхтик олоххо киллэриллэллэр. Киин 2019 сыллаахха сири-уоту биир кэлим сайыннарыы боппуруостарыгар муниципалитеттарга көмөлөһөр соруктаах тэриллибитэ. Киин исписэлиистэрэ бырайыактааһын уонна тутар-таҥар үлэлэр бары түһүмэхтэригэр дизайн-бырайыактары оҥорорго, федеральнай суолталаах бырагыраамаларга, куонкурустарга кыттарга көмөлөһөллөр. Бу кэм устатыгар өрөспүүбүлүкэ түөрт куората “Кыра куораттар уонна историческай сэлиэнньэлэр” куонкурус кыайыылааҕынан буолла. Ааптар уонна тиэхиньиичэскэй кэтээн көрүүлэринэн аныгы искибиэрдэр, биэрэк кытыылара уонна пааркалар оҥоһуллаллар. Горнай улууһугар Манчаары оонньууларыгар Бэрдьигэстээх сэлиэнньэтин холобуругар Арассыыйаҕа бастакы тыа сирин сэлиэнньэтин дизайн-кода оҥоһулунна. Бу бырайыак, дэҥҥэ көстөр биир кэлим кэнсиэпсийэ чэрчитинэн, сири-уоту кэрэхсэбиллээхтик оҥорор уонна экэниэмикэ сайдарыгар кыах биэрэр аналлаах. Итинник дизайн-код Уус Алдан улууһун Бороҕон сэлиэнньэтигэр эмиэ оҥоһулунна. Көхтөөх үлэ “Куорат комфортнай эйгэтин оҥоруу” дьоһун суолталаах бырайыак кыттыылаахтарын холбуур звенонан буоларыгар көмөлөстө. Олохтоохтор бэйэлэрэ олорор сирдэрин тупсарарга өйдөрө-санаалара, менталитеттара уларыйар, дьиҥнээхтик өйдүүллэр уонна көхтөөхтүк кытталлар.
Өрөспүүбүлүкэ Дьиэ-уот, хомунаалынай хаһаайыстыбаҕа министиэристибэтин кытары “Көмөлөсүһүү” хос бырагырааманан Бүлүү бөлөх улуустарын нэһилиэнньэлээх пууннарын, Мииринэй оройуонун Сүлдьүкээр сэлиэнньэтин уонна Эдьигээн национальнай эбэҥки оройуонун ыраас уунан хааччыйыыга үлэ ыытыллар. Бырагыраамаҕа киирбит 29 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа уу ылар уонна ууну ыраастыыр тэриллэр тутуллаллар, саҥардыллаллар, нэһилиэнньэни хаачыстыбалаах иһэр уунан хааччыйарга анал тиэхиньикэ атыылаһыллар.
Улахан үлэ «Сайдыы» хос тосхолго ыытылынна. Бу – бастатан туран, үөрэхтээһиҥҥэ, наукаҕа, доруобуйа харыстабылыгар, култуураҕа, успуорт сайдыытыгар уонна тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа көмөлөһүү. Дьиэ кэргэттэргэ, тулаайахтарга, соҕотох олорор төрөппүттэргэ, социальнай хайысхалаах кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэргэ көмө оҥоһулунна.
Ураты болҕомто оҕолору уонна ыччаты чөл олоххо сыһыарарга, маассабай успуорду тарҕатарга уурулунна. Ол курдук, «Сырдык кэскил» социальнай бырайыагынан өрөспүүбүлүкэ элбэх сэлиэнньэтигэр уонна куоратыгар оҕо оонньуур комплекстара оҥоһулуннулар, оттон «Хамсаныы энергията» бырайыагынан уулусса тренажердара уонна успуорт былаһааккаларыгар сымнаҕас сабыылар уурулуннулар.
Оҕо уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһун кытары оҕо бастакы сүһүөх уопсастыбаннай холбоһуктарын уонна оҕо хамсааһынын тэрийээччилэр үлэлэрин сүрүннүүргэ Оҕо хамсааһынын сүрүннүүр киин тэриллибитэ. Ыччат Арассыыйатааҕы сойууһун Саха сирин тэрилтэтин кытары олох ыарахаттарыгар түбэспит оҕолорго уонна дьиэ кэргэттэргэ көмөнү оҥорор аналлаах «Үтүө санаалаах Саха сирэ» бырайыак олоххо киллэрилиннэ. Ону сэргэ бырайыак чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэ социальнай волонтердара бэлэмнэниини аастылар.
Арктика оройуоннара – ураты болҕомтоҕо
— Биһиги туспа болҕомто хотугу уонна Арктика оройуоннарыгар ууруллубутун билэбит.
— Бу хайысхаҕа икки улахан бырайыак олоххо киллэрилиннэ. Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы судаарыстыбаннай институтун кытары олоххо киллэриллибит «Арктика ураты дьоҕурдаах оҕолорун уонна талааннаах ыччатын булуу уонна сайыннарыы» бырайыагынан, исписэлиистэр култуура уонна ускуустуба эйгэтигэр талааннаах оҕолору уонна айар ыччаты буларга уонна дьоҕурдарын сайыннарарга хотугу уонна Арктика оройуоннарыгар сылдьыбыттара. Оҕолор, ыччаттар, учууталлар үөрэтэр сэминээрдэргэ, тэрээһиннэргэ кыттыбыттара. Бэстибээл-куонкурустар, быыстапкалар, ускуустуба сүрүн диэйэтэллэрин маастар-кылаастара ыытыллыбыттара, дьоҕурдаах оҕолор булуллубуттара, олимпиадалар, литература куонкурустара, оҕо уонна ыччат хамсааһынын кытары билсиһиилэр тэриллибиттэрэ. Пуонда аатыттан анал истипиэндьийэлэр уонна бириэмийэлэр туттарыллыбыттара. Бэлиэтээн эттэххэ, бырайыак үгүс кыттыылааҕа – оскуоланы бүтэрбиттэр салҕыы АГИКИ-га уонна култуура атын тэрилтэлэригэр үөрэххэ киирбиттэрэ, олохторун айар дьоҕуру уонна ускуустубаны кытары сибээстээбиттэрэ.
Манна маарынныыр «Арктика эдэр талааннара» бырайыак Муусука үрдүкү оскуолатын кытары олоххо киллэриллибитэ. Биэс хотугу оройуоҥҥа муусука учууталларыгар, салайааччыларыгар уонна уһуйааччыларга үөрэҕи үрдэтэр куурустар буолбуттара. Миэстэтигэр ураты дьоҕурдаах, талааннаах, муусукаҕа сыһыаннаах оҕолору сүүмэрдээбиттэрэ, оҕо ускуустубатын оскуолаларыгар араас хайысхалаах көмө оҥоһуллубута. Биэс улууска барыта 500-чэ кэриҥэ оҕо хабыллыбыта.
Маны сэргэ, биһиги саахымакка уонна дуобакка өрөспүүбүлүкэ федерациятын кытары холбоһуктаах үлэ үчүгэй түмүктэрин көрдүбүт. Саха сирин үөрэнээччилэрэ билигин инникилэр ахсааннарыгар сылдьаллар, Бүтүн Арассыыйатааҕы, аан дойдутааҕы таһымнаах кэскиллээх күрэхтэһиилэргэ кыайыы көтөллөнөллөр. Маннык тиһиктээх үлэ ГТО-ну өйүүргэ, байыаннай-патриотическай дьаһаллары тэрийэргэ, ыччат эт-хаан өттүнэн сайдарыгар уонна иитиллиитигэр ДОСААФ эрэгийиэннээҕи отделениетын кытары ыытылынна. Туспа араҥанан үөрэнээччилэр научнай-чинчийэр үлэлэрин салаатыгар, төрөөбүт тылы, култуураны тарҕатыыга, тулаайах оҕолору, олох ыарахаттарыгар түбэспит элбэх оҕолооох дьиэ кэргэттэри өйүүргэ үлэ барда.
“Инникибит туһугар” бырагырааманы олоххо киллэрии биһиги биир санаалаахтарбыт, бииргэ үлэлэһээччилэрбит улахан араҥаларын буларга көмөлөстө.
Биһиги ону сэргэ, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ-ны, балет Саха сиринээҕи оскуолатын, СӨ Наукатын аччыгый академиятын, “Бэс Чагда” оҕо сынньалаҥын уонна чэбдигириитин киинин, “Дьиэ кэргэн оҕоҕо” пуондатын, Дьокуускай куорат обургу оҕолорун киинин, өрөспүүбүлүкэ ураты талааннаах оҕолорун өйүүр эрэгийиэннээҕи киини уо.д.а. кытары бииргэ ситиһиилээхтик үлэлиибит. Маннык тахсыылаахтык бииргэ үлэлээһин пуонда саҥа кэнсиэпсийэтин олоххо киллэрэрбитигэр салҕаныаҕар эрэнэбин. Биһиги бары – өрөспүүбүлүкэ оҕолоро эрдэ уонна араас өттүттэн сайдыыларын биир кэлим эко-систиэмэтин сорҕото буолабыт (Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата сүрүннүүр). Пуонда бу миссиятын өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев Ил Түмэҥҥэ ыҥырыытыгар быһаарбыта.
Саҥа кэнсиэпсийэ ылыллар
— Бу күннэргэ НКО СО өйөөһүн уонна СӨ гражданскай көҕүлээһиннэрин сайыннарыы биир кэлим ресурснай киинэ биир сылын туолла. Бастакы түмүктэр хайдахтарый?
— – Киин 2020 сыл олунньу 3 күнүгэр Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын уонна “Дьиэ кэргэн оҕоҕо” пуонда кыахтарын холбооһунунан тэриллибитэ. Биир сыллаах үлэтигэр кэмиэрчэскэйэ суох эйгэҕэ чахчы көдьүүстээх түмүгү көрөбүт. Саха сирэ Бэрэсидьиэн граннарын пуондата бигэргэппит бырайыактарын ахсаанынан Уһук Илиҥҥэ инники иһээччинэн бэйэтин номнуо биллэрдэ. Оҕо көмүскэлин уонна тулаайах хаалыыны сэрэтии эйгэтигэр бырайыактар ситиһиилээхтик көмүскэннилэр, волонтерствону сайыннарыы уонна социальнай эппиэтинэс боппуруостарыгар биисинэс-хампаанньалары кытары бииргэ үлэлээһин тэрилиннэ. Санатан эттэххэ, Биир кэлим ресурснай киин экспиэртэрэ иһитиннэрэр, сүбэлиир-амалыыр уонна методическай өҥөлөрү оҥороллор, Дьокуускай куоракка уонна өрөспүүбүлүкэ оройуоннарыгар федеральнай экспиэртэр кыттыылаах үөрэтэр сэминээрдэри, трениннэри ыыталлар. Түмүктэри өрөспүүбүлүкэ кэмиэрчэскэйэ суох сиэктэрин дьиҥнээх ситиһиилэринэн сыаналыахха сөп. Аҥаардас 2020 сылга бырайыактары олоххо киллэрэргэ араас пуондалартан уонна федеральнай ааҕыныстыбалартан Грант быһыытынан 71 мөлүйүөнтэн тахса үп тардылынна. Билигин Киин өҥөлөрө бырайыактары уонна көҕүлээһиннэри билиһиннэрэргэ, бииргэ үлэлээһээччилэри, волонтердары, көхтөөх дьону, НКО лиидэрдэрин уонна социальнай бииргэ үлэлэһээччилэри буларга оҥоһуллубут интерактивнай каартаҕа киирдилэр. Инники былааннарга – пуонда саҥа кэнсиэпсийэтин олоххо киллэрии чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэ социальнай сиэктэрин сайыннарыыга үлэ хайысхатын ахсаанын элбэтии.
— Оруннаах ыйытыы турар: инникитин тугу күүтэбит? «Инникибит туһугар» бырагыраама салҕаныа дуо уонна ханнык хабаанынан?
— Биллэн турар. Ааспыт сыллар олуктаах ситиһиилэрэ сайдыы саҥа түһүмэҕэр эрэллээхтик киирэрбитигэр – 2032 сылга диэри тус көрүүлээх, 2025 сылга диэри кэмҥэ пуонда үлэтин кэнсиэпсийэтин олоххо киллэриигэ көмөлөһөллөр. Докумуон пуонда үлэтин өрөспүүбүлүкэ сайдыытын стратегиятыгар сөп түбэһиннэрэр аналлаах, бу хайысханан сиэттэрэн, 2021-23 сылларга суоттанар “Инникибит туһугар” саҥа бырагыраама оҥоһулунна. Бу күннэргэ хардарыта бииргэ үлэлээһин киэҥ хайысхатын олоххо киллэриигэ АЛРОСА-ны кытары саҥа дуогабарга илии баттыахпыт. Биһиги сорукпутунан уһун кэмнээх болдьоххо – киһини сайыннарарга хайысхаламмыт сүрүн хайысхалары сайыннарыы буолар. Бу – кылгас болдьохтоох бырайыактар, көмө, биир кэмнээх аахсыйалар буолбакка, үүнэр көлүөнэҕэ экосистема инникилээн иһэр сайдыытыгар хайысхаламмыт инновационнай компоненнары оҥоруу.
2021-23 сылларга “Инникибит туһугар” бырагыраамаҕа “Оҕо саас лабораторията”, “Оскуола саастаах оҕолор сайдалларыгар усулуобуйаны тэрийии”, “Ыччат: өйөбүл уонна сайдыы”, “Кэлэр кэскилгэ тулалыыр эйгэни оннунан хаалларыы”, “Социальнай хайысхалаах кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэри уонна СӨ гражданскай көҕүлээһиннэрин өйөөһүн”, “Аныгы ирдэбиллэргэ эппиэттиир уопсастыбаннай эйгэнии тэрийэргэ көмөлөһүү” хос бырагыраамалар киирэллэр. Пуонда болҕомтото өрөспүүбүлүкэ үүнэр көлүөнэтин кыаҕын эрдэттэн сайыннарарга ордук суолталаах уонна сүрүн оруолу оонньуур кыахтаах үп-харчы угар салааларыгар түмүллүөҕэ. Онуоха биһиги ситэриилээх былаас эрэгийиэннээҕи уорганнарын, судаарыстыбаннай корпорациялары, сайдыы институттарын, анал пуондалары уонна кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэри кытары сүрүннэһэн, чугастык үлэлиир былааннаахпыт. Пуонда ону сэргэ өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа уонна аан дойдутааҕы структуралары, инвестирование талыллыбыт уобаластарын кытары хардарыта бииргэ үлэлиэҕэ уонна кинилэри соинвестордар итиэннэ бииргэ үлэлэһээччилэр быһыыларынан тардыаҕа.
Холобур быһыытынан өрөспүүбүлүкэ уонна дойду сүрүннүүр научнай уонна анал тэрилтэлэрин өйөбүллэринэн уонна научнай-методическай салалталарынан тэриллэр «Оҕо саас лабораторията» тосхолбутун аҕалабын. Биһиги сорукпут – оҕо дьүөрэлээн сайдыытын төрүттэрин оҥорорго науканан бигэргэтиллибит уонна көдьүүстээх үнүстүрүмүөннэри оҥоруу уонна киллэрии. “Оҕо саас лабораториятын” тэрийии оҕолор биир кэлим научнай чинчийиилэрин аан бастаан ыытарга уонна аныгы балаһыанньаны, эрэгийиэн уратыларын учуоттаан оҕо эрдэ сайдыытын сүрүн салааларын быһаарарга көмөлөһүөҕэ. Чинчийии түмүктэрэ бары судаарыстыбаннай уорганнарга уонна тэрилтэлэргэ, биисинэскэ уонна уопсастыбаҕа салайар уонна атын быһаарыылары ылынарга базанан буолуохтарын сөп.
Уопсайынан, саҥа кэнсиэпсийэ туһунан сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ элбэхтик кэпсиибит, уопсастыбаннаһы кытары дьүүллэһэбит. Докумуону өрөспүүбүлүкэ салалтата биһирээбитэ уонна Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын Үрдүкү сэбиэтэ бигэргэппитэ. Сэбиэт биһиги кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэбитин салайыы үрдүк коллегиальнай уорганынан буолар. Ол эбэтэр, пуонда үпкэ эпэрээссийэлэрэ, биһиги үлэбит ис хоһоонноох чааһын курдук, Үрдүкү сэбиэт чилиэннэрин уопсай сөбүлэһиилэринэн эрэ сүрүннэнэллэр уонна олоххо киллэриллэллэр.
Үүнэр көлүөнэ пааркатын тутууну саҕалыахпыт
— Дьокуускай куоракка үүнэр көлүөнэ пааркатыгар үлэ хайдах бара турарый?
— «Инникибит туһугар» бырагыраама чэрчитинэн оҥоһуллубут киэҥ бырайыак бырайыактыыр докумуона тиэхиньиичэскэй эспэртиисэни ааста. Симиэтэ эспэртиисэтин сөбүлэһиннэрии хаалла уонна бу сылтан эбийиэги тутууну саҕалыырга бэлэммит. Санатан эттэххэ, паарка бырайыагар үөрэхтээһин киинэ, туһалаах сынньалаҥ сирдэрэ, биирдиилээн сайдыы уонна оҕо, ыччат, куорат олохтоохторун уонна ыалдьыттарын холбоһуктаах айар үлэлэрин сирдэрэ киирэллэр. 2018 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ баһылыга бэрэссэдээтэллээх Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус биллэриллибитэ. Экспертнэй дьүүллүүр сүбэ көрүүтүн түмүгүнэн, куонкуруска “Атриум Москватааҕы бюро “Восток+” Саха сирин бюротун кытары консорциума кыайбыта. Бу – оҕо уонна ыччат өрө көтөҕүллэр, креативнай экэниэмикэ сайдар, оҕо уонна ыччат үгүс өрүттээх кыаҕын олоххо киллэрэр сиринэн буолуохтаах сүҥкэн бырайыак.
— АЛРОСА-ны кытары холбоһуктаах үлэ “Инникибит туһугар” хос бырагыраама чэрчитинэн эрэ ыытыллар дуо?
— Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын, «АЛРОСА»-ны уонна пуонданы кытары хардарыта бииргэ үлэлээһин туһунан үс өрүттээх сөбүлэһии чэрчитинэн биһиги “Бүлүү бөлөх улуустарын экологиятын уонна манна олорор нэһилиэнньэ доруобуйатын туругар биир кэлим научнай чинчийиилэр” бырагыраамаларынан үлэлиибит. Былырыын научнай-чинчийэр үлэлэр актыыбынай түһүмэхтэрэ саҕаламмыта. Толорооччулар быһаарыллыбыттара уонна миэстэтигэр научнай-чинчийэр үлэлэр ыытыллыбыттара. Сотору кэминэн научнай эспэртиисэ түмүктэрин бырагыраама дьаһалларын олоххо киллэриини хонтуруоллуур биэдэмэстибэлэр икки ардыларынааҕы хамыыһыйаҕа көрүөхтэрэ. АЛРОСА бырагырааманы өйүүргэ уопсай суумата 138 мөлүйүөҥҥэ тэҥнэстэ.
Кэмпэндээйигэ – “Сир уустара”
— Эһиил АЛРОСА эбии үбүгэр биһиги Сунтаар улууһун Кэмпэндээйи сэлиэнньэтигэр былырыын СӨ Үөрэхтээһиҥҥэ уонна наукаҕа министиэристибэтин “Саха сирин эдэр олохтоохторо” өрөспүүбүлүкэтээҕи ресурснай киинигэр бэриллибит «Сир уустара» өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэтэр-чэбдигирдэр киин утуйар куорпуһун тутууну саҕалыыр былааннаахпыт. Бу хайысха биһиэхэ пуонда саҥа кэнсиэпсийэтин инфраструктурнай бырайыактарын ортолоругар дьоһун суолталааҕынан буолар. Кииҥҥэ бу дьикти кэрэ сиргэ оҕолор уонна ыччат сылы быһа сылдьарыгар, аныгы үөрэх-иитии эйгэтин оҥорорго, үөрэнээччилэри научнай-чинчийэр үлэҕэ, научнай, тиэхиньиичэскэй, экологическай уонна туристическай хайысхаларга маассабайдык тардарга бары усулуобуйалар тэриллиэхтэрэ. Киин Кэмпэндээйи айылҕатын кыахтарын туһанан, доруобуйаны бөҕөргөтөргө эмиэ көмөлөһүөҕэ. Куорпуһу үрдүк технологиялаах тэриллэринэн хааччыйар уонна оҕолор олорор эрэ буолбакка, тиэхиньиичэскэй уонна естественнэй научнай дьиссипилиинэлэр бырагыраамаларынан үөрэнэр “өйдөөх дьиэлэрин” курдук буоларын былаанныыбыт.
Биһиги сүрүн бииргэ үлэлэһээччибитин – АЛРОСА-ны кытары өр сыллаах үлэбит салҕыы саҥаттан саҥа хайысхалары хабар. Биһиги Сергей Сергеевич Иванов генеральнай дириэктэрдээх хампаанньаҕа өрө көтөҕүллүүлээх үлэтин, өйөбүлүн уонна ханнык да тас уустуктар баалларын иһин, кэлэр көлүөнэ туһугар өр кэмнээх бииргэ үлэлээһиммитин сайыннарар баҕатын иһин махтанабыт.
«Саха сирэ», edersaas.ru сайтка анаан Айна ГАВРИЛЬЕВА суруйуутуттан тылбаас
СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын хаартыскалара