«Сахамедиа» холдинг «Улуус олоҕо» бырайыагын чэрчитинэн, «Барыбыт кыһалҕабыт» диэн Биэнсийэ пуондатын Саха сиринээҕи управлениетын үлэһиттэрэ кыттыылаах “төгүрүк остуолга” быйылгы уларыйыылар, биэнсийэни ылыы ымпыгын-чымпыгын туһунан кэпсэтии ыытылынна.
Биэнсийэ пуондатын Саха сиринээҕи салаатын биэнсийэни аныыр уонна хаттаан ааҕыыны тэрийэр отдел начаалынньыга Анастасия Семеновна Кычкина, социальнай төлөбүрдэргэ отдел начаалынньыгын солбуйааччы Максим Дмитрьевич Саввин, Дьокуускай куоракка улуустар икки ардыларынааҕы управление начаалынньыга Галина Прокопьевна Андросова эппиэттээтилэр.
— Саха сиригэр билигин 270 тыһыынча биэнсийэлээх баар, олортон 90-ча тыһыынчата – үлэлии сылдьар дьон. Быйыл биэнсийэ кээмэйэ төһө улаатта, туох уларыйыылар киирдилэр? Биэнсийэ алын кээмэйэ төһөнүй?
—Биһиэхэ биэнсийэ орто кээмэйэ 20 тыһыынчаттан тахса. Бэйэтэ үлэлээбэт, оттон биэнсийэтэ тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэттэн эбии төлөбүр оҥоһуллар. Онон биэнсийэ 13 тыһ. 807 солкуобайтан кыра буолбат. Арассыыйаҕа биэнсийэ орто кээмэйэ 12 тыһ. солк. Атын регионнары кытары тэҥнээтэххэ, биһиэнэ үрдүк.
—Страховой уонна социальнай диэн баар, ону быһаарыаххыт дуо?
—Страховой биэнсийэни ыстаастаах дьоҥҥо аныыбыт. Биэнсийэ кээмэйэ киһи аайы араас буолар, бу кини ыстааһыттан, хамнаһыттан, 2002 сылтан тэрилтэтэ төлөөбүт усунуоһуттан тутулуктаах. Ону тэҥэ социальнай биэнсийэ диэн баар. Бу ыстааһа тиийбэккэ, страховой биэнсийэҕэ тахсыбатах дьоҥҥо ананар, ити судаарыстыба биэрэр эбээһинэһэ диэххэ сөп. Дьахтар 60, эр киһи 65 сааһын туоллахтарына биирдэ ананар.
— Биэнсийэҕэ тахсар саас уһаата диэн сурах төһө оруннааҕый?
—Ити олох оруна суох. 2017 сыллаахха судаарыстыбаннай сулууспалаахтарга, боростуойдук өйдөөтөххө, чунуобунньуктарга үрдээбитэ. Дьахтарга 8 сылынан эбиллиэхтээх, ол аата сыыйа эбиллэн, кини 58-гар, эр киһи 65-гэр тахсар. Бу чунуобунньуктарга сыһыаннаах, боростуой биэнсийэлээхтэри таарыйбат.
– Биэнсийэ кээмэйэ быйыл төһө үрдээтэ?
—3,7%-нан үрдээтэ. Урут сыллааҕы үрдээһин олунньуга буолар этэ, быйыл тохсунньуттан үрдээбитинэн ылан олороллор.
–ЕДВ-ны биэнсийэлээхтэр бары ылаллар дуо?
– Сэрии, үлэ бэтэрээннэрэ, инбэлииттэр ылаллар. Кээмэйэ ханнык чэпчэтиинэн тахсыбытынан араастаһар. Сыл аайы 2,5% индексацияланар. Барыта 62 тыһыынчаттан тахса киһи ылар.
—Ийэ хапытаалыгар уларыйыылар киирдилэр, ый аайы бэриллэр төлөбүр баар буолла. Манна дохуот оруоллаах дуо?
– Ийэ хапытаалын үс сылга уһаттылар. Оҕо 3 сааһын туоларын кэтэспэккэ эрэ, холобур, чааһынай дьааһыла өҥөтүн төлүөххэ сөп буолла. Сүрүн уларыйыы — ый аайы бэриллэр төлөбүрү төлөөн саҕалаатыбыт. 2018 сылтан төрөөбүт иккис оҕолоох ыалга бэриллэр. Хайдах ааҕылларый? Ийэ, аҕа сыллааҕы дохуоттарын 12-гэ түҥэтэбит, онтон ол сууманы дьиэ кэргэн чилиэнин ахсааныгар түҥэтэбит. Ол суума балтараа төгүллээх ыйдааҕы тиийинэн олоруу кээмэйиттэн (26 602 солк.) кыра буоллаҕына, дьэ, бу төлөбүрү ылар кыахтаахтар. Төлөбүр кээмэйэ 17023 солк. тэҥнэһэр, Саха сирин үрдүнэн биир. Оҕо балтараа сааһыгар диэри төлөнөр. Биир сааһын туолбутун кэннэ, иккистээн сайабылыанньа биэриэхтээхтэр, оччоҕо уһатабыт. Төлөбүр сыл аайы уларыйыан сөп. Холобур, ааспыт сыл 2-с кыбаарталынааҕы кээмэйинэн төлүүбүт, онон кыралаан үрдээн иһиэҕэ.
—Быйыл социальнай биэнсийэ диэн баар буолла, ол туһунан кэпсиэххит дуо?
– 2018 сылга биэнсийэ сокуонугар кэккэ уларыйыылар киирэн, социальнай биэнсийэ диэн баар буолла. Ийэтэ, аҕата суох, быраҕыллыбыт оҕоҕо 10 068 солк., онно оройуон коэффициена эбиллэн, 14 095-20 137 солк. тэҥнэһэр. Оҕону иитэ ыллахтарына, социальнай биэнсийэ төлөммөт буолар.
—Биэнсийэ баала диэн тугуй? Хантан билиэххэ сөбүй?
—Ити 2015 сылтан киирбитэ. Оҕону, кырдьаҕаһы, инбэлиити көрөн олорор, аармыйаҕа сулууспалыыр кэмҥэ биэнсийэ баала ааҕыллар. Страховой биэнсийэҕэ тахсарга уопсайа 13,8 баал ирдэнэр. Киһи бэйэтэ тус кабинетыгар киирэн, төһө баал ааҕыллыбытын билиэн-көрүөн сөп.
Ангелина Васильева.
Кэпсэтииттэн ырытыылаах суруйуу “Саха сирэ” хаһыат кэлэр нүөмэригэр ааҕыҥ.