Национальнай кинигэ кыһата аатын уларытан, «Айар» диэн буолла. Бу туһунан кинигэ кыһатын кэлэктиибэ маннык иһитиннэрдэ:
—Биллэрин курдук, 2007 сыллаахха СӨ Бэрэсидьиэнин анал ыйааҕынан кыһаҕа полиглот учуонай, саха гражданскай алпаабытын төрүттээбит Семен Андреевич Новгородов аата иҥэриллибитэ. Кини «Бастааҥҥы сурук-бичик» букубаарын аатыттан ылыллан, кыһа бэйэтин кэмигэр «Бичик» диэн ааттаммыта. Аны билигин кэлэктиип бириэмэ ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн, саҥа технологиялар олоххо хото киирэллэринэн, аныгы ааҕааччы көрдөбүлэ уларыйан иһэринэн, кыһаҕа бэчээттэнэр кинигэлэр дойду киэҥ ырыынагар тахсар буолбуттарынан сибээстээн, тэрилтэ саҥа ааты ылынна. Онон аны билигин саха кинигэтэ саҥа таһымҥа, киэҥ эйгэҕэ тахсыытын, сайдыытын кэрэһилиир С.А.Новгородов аатынан «Айар» национальнай кыһа диэн ааттанар буолуоҕа, — диэн кэлэктиип биир санааҕа кэлбитин эттилэр.
Үлэ ыыра кэҥиэ
СӨ норуоттарын төрөөбүт төрүт тылын уонна литературатын, Арассыыйа хотугулуу-илиҥҥи норуоттарын үгэстэрин харыстыыр, сайыннарар национальнай кинигэ кыһатын сүрүн анала ребрендинг кэнниттэн өссө кэҥиэ диэн кыһа үлэһиттэрэ бүк эрэнэллэрин биллэрдилэр.
Маныаха, араас омуктар түмсэн олорор улуу дойдуларыгар култуура уонна үгэстэр араастарын, утумнааһыны, тулалыыр эйгэни харыстааһыны, бэйэ-бэйэҕэ убаастабыллаах сыһыаны, өйөбүлү өрө тутан, ааптар уонна ааҕааччы икки ардыгар ордук итэҕэйсэр истиҥ сыһыаны күүһүрдэн, хас биирдии киһи тахсар кинигэҕэ, айымньыга бэйэтигэр туһалааҕы буларын, олоҕор туһанарын туһугар кыһаллан кыһа араас тылынан таһаарыылары айан-тутан, бэчээттээн, кумааҕы да, электроннай да кинигэ көрүҥнэринэн киэҥ эйгэҕэ таһаарыа диэн ааҕааччыларыгар тиэрдэллэр.
Ребрендинг тоҕо нааданый?
Дьон-сэргэ бу сонуну соһуйа иһиттэ. Онуоха С.А. Новгородов аатынан национальнай кинигэ кыһата ребрендинг туһунан кыһа салайааччыта Август Васильевич Егоров бу курдук билиһиннэрдэ:
— Күндү ааҕааччылар, Саха сирин олохтоохторо, барыгытын итиитик-истиҥник үүммүт саҥа сылынан эҕэрдэлиибин. Кыһалҕа, дьаҥ-хамсык, хом санаа барыта ааспыт сылга хааллыннар, бу үүнэр сыл үтүөнү эрэ түстээтин. Кириисис кэмэ кыһарыйан, олох укулаата уларыйан ааҕыы үгэһэ аччаабыта, нэһилиэнньэ атыылаһар кыаҕа намтаабыта кинигэ таһаарыытыгар эмиэ улаханнык оҕуста. Ол гынан баран, ханнык да харгыс кинигэ тахсыыта сайдарын намтаппат. Билиҥҥи кэмҥэ бэчээт, кинигэ таһаарыы үлэтин көрүҥэ өссө сайдан, аныгы технологиялар көмөлөрүнэн күүскэ уларыйан иһэр. Ребрендинг туһунан этэр эбит буоллахха, биһиги бу быһаарыыны өр толкуйдаан, ымпыгын-чымпыгын ырытан баран ылынныбыт. Онон уларыйыы быстах эбэтэр ылбычча санааттан саҕаламмыт буолбатах.
«Бичик» диэн аат биллэр бренд буолбута, ону бары өйдүүбүт, үрдүктүк сыаналыыбыт. Устуоруйаны көрөр эбит буоллахха, 1926 сыллаахха кыһа тэриллэн баран араас ааттана сылдьыбыта: Саха сиринээҕи судаарыстыбаннай издательство (Якутиздат), Дьокуускайдааҕы кинигэ издательствота (Якутгосиздат). 1992 сыллаахха национальнай өй-санаа, суверенитет туругурбут кэмигэр «Бичик» диэн суругу-бичиги бэлиэтиир дьоһун ааты ылынан таһаарыылаахтык үлэлээн-хамнаан кэлбиппит номнуо 27 сыл буолла. Бэйэбит олохтоох норуоттарбыт тылынан элбэх кинигэни, киэҥ ааҕааччыга аналлаах араас бырайыактары оҥорон таһаардыбыт. «Бичик» диэн аат тустаах кэмигэр бэйэтин аналын толордо дии саныыбыт.
Дьон-сэргэ бары билэр аатын тоҕо уларытан ребрендинг оҥордугут диэн ыйытыахтарын сөп. Онно хоруйдаан этэр эбит буоллахха, бастакынан, сайдыы баран иһэр, олох хамсааһына, сайдыыта биир сиргэ турбат. Айар, суруйар, бэчээттиир хайысхабыт, тиэмэлэрбит кэм-кэрдии хаамыытынан кэҥээн, уларыйан иһэллэр. Ааҕааччыларбыт туохха наадыйалларын, тугу интэриэһиргииллэрин биһиги мэлдьи кэтээн көрөбүт, кичэйэн чинчийэбит. Кинилэр интэриэстэрэ, көрүүлэрэ, састааптара биллэ уларыйда, нуучча тылынан ааҕар киһи, ыччат, оҕо лаппа элбээтэ.
Иккиһинэн, өрөспүүбүлүкэ иһигэр тарҕанар кинигэ ахсаана биллэ аҕыйаан, кинигэни тарҕатарга дойду киэҥ ырыынагар тахсарга күһэллэбит. Арассыыйа атын эрэгийиэннэригэр уонна өссө киэҥ эйгэҕэ таһаарар баҕалаахпыт. Арассыыйа таһымыгар тахсан биһирэбили, кэрэхсэбили ылбыт биирдиилээн бырайыактар билигин номнуо бааллар. Норуоттарбыт баай, ураты култуураларын, литератураларын, олохторун-дьаһахтарын, төрүт үгэстэрин, биллэр дьонун туһунан киэҥ ааҕааччыга билиһиннэриэ, биллэриэ этибит.
Национальнай кыһа саҥа аатын болҕомтолоохтук, кыһаллан, өр толкуйдаан, хас даҕаны барыйааннары көрөн баран «Айар» диэни таллыбыт. Бу тыл олоҕо «ай», «айыы» диэн. Биһиэхэ «айыы» диэн тыл сүрдээх улахан суолталаах, оттон «ай» — саҥаны, кэскиллээҕи, кэрэни саҕалыыр диэн өйдөбүллээх. «Айар» диэн тыл нууччалыы да, английскайдыы да иһиллиитэ эмиэ ордук. Элбэх тэрилтэлэр сайдыы ханнык эмэ кэрдииһигэр кэлэн баран, сайдыы аныгы олох ирдэбиллэригэр эппиэттээри, ребрендинг ыыталлар. Холобурун эттэххэ, “Сибирь” авиакомпания ребрендинг тэрийэн S7 диэн, «Сбербанк” эмиэ атын ааттаннылар.
Ааҕааччыларбытыгар уонна Саха сирин бары олохтоохторугар бэлиэтээн этиэм этэ: биһиги тэрилтэбит аата уларыйан, үлэбит ис хоһооно тосту уларыйар диэн буолбатах. Сахабыт, олохтоох хотугу омуктарбыт тылларын-өстөрүн, литератураларын, уус-уран айымньыларын сайыннарыыга, төрүт үгэспитин харыстыырга инникитин даҕаны таһаарыылаахтык үлэлэһиэхпит. Үүммүт саҥа сылынан дьоммутугар-сэргэбитигэр саҥа идеаллары, ситиһиилэри, саамай сүрүнэ, Доруобуйа сылыгар чэгиэн, чөл туругу, сырдык дьулууру, уйгулаах олоҕу баҕарабыт! Дьиэ кэргэҥҥит этэҥҥэ буоллун, үлэ-хамнас күөстүү оргуйдун, сайдыы-үүнүү киирэн истин!
Ааҕааччылар, тус санааҕытын үллэстиэххитин сөп.