Нуучча улуу луохтуура Иван Павлов: «Быраас киһини эмтиир, оттон бэтэринээр – киһи аймаҕы», — диэн турар.
edersaas.ru
Омос санаатахха, сүөһү луохтуура дьон доруобуйатыгар сыһыана суох курдук. Ол эрээри сүөһүттэн, кыылтан-сүөлтэн араас ыарыы тарҕанан, дьоҥҥо-сэргэҕэ үлүгэрдээх иэдээни таһаарар кутталлаах. Ити иһин бэтэринээрдэр сүөһү ыарыыта турбатын, ас-үөл куттала суох буоларын туһугар улахан эппиэтинэһи сүгэллэр.
Тохсунньу 18 күнүгэр Бэтэринээрийэ департаменын сыллааҕы үлэтин отчуота буолла. Департамены салайааччы Василий Бураев иһитиннэрбитинэн, салааҕа барыта 1 тыһыынча 883 киһи, ол иһигэр 1 тыһыынча 160 (58,9 %) анал үрдүк үөрэхтээх, 723 (41,1%) анал орто үөрэхтээх исписэлиис үлэлиир. Тустаах үлэтин наукаҕа дьүөрэлиир 35 бэтэринээрийэ наукатын хандьыдаата баар.
Ааспыт сыл устата бэтэринээрдэр сүөһү сыстыганнаах ыарыыларын утары 1 мөл. 866 тыһ. чинчийиини, 13 мөл. 364 тыһ. быһыыны оҥорбуттар. Эмтиир-сэрэтэр үлэ дьаһалларыгар ынахтан, сылгыттан, көтөртөн саҕалаан, ыкка уонна куоскаҕа тиийэ дьон иитэр сүөһүтэ, кыыла (барыта 1 мөлүйүөн 119 тыһ. төбө) хабыллыбыт. Былыр сотуунтан өлбүт сүөһү көмүллүбүт 285 сирэ баар. Бу ыарыы бактерията сүүһүнэн сылларга тыыннаах сытарынан, сыл ахсын сүөһүгэ барытыгар сотууну утары, ыкка, куоскаҕа ииримтийиини утары быһыылар бэриллэллэр. От үксэ каротина намыһах, түүнүктээх буоларынан сүөһүгэ-сылгыга битэмииннээһин үлэтэ ыытыллар. Булчуттар өлөрбүт кыыллара чинчийиллэр. Атын уобаластарга көтөр кириибэ уонна АЧС (Африка сибиинньэтин чумаата) көстөр буоллаҕына, биһиэхэ балаһыанньа этэҥҥэ эбит.
Ааспыт сыл уратытынан арыаллыыр бэтэринээринэй докумуоннар «Меркурий» ФГИС ситиминэн толоруллара буолбут. Бу үлэ Ил Дархан 2017 сыл ахсынньы 12 күнүгэр таһаарбыт РГ-1082 №-дээх дьаһалынан бигэргэммит “суол хаартатыгар” сөп түбэһиннэрэн тэриллэр. Сыл устата 894 тыһ. 468 арыаллыыр бэтэринээринэй докумуон электроннай көрүҥүнэн оҥоһуллубут (тэҥнээн эттэххэ, 2017 сылга 173 тыһ. 827 этэ). Бүгүҥҥү туругунан, «Меркурий» ситимҥэ 18 тыһ. 805 хаһаайыстыба, ол иһигэр 11 тыһ. 529 кэтэх хаһаайыстыба регистрацияламмыт. Кинилэртэн 17 тыһ. 209 хаһаайыстыба логин уонна пароль ылбыт.
Бэйдиэ сылдьар ыттары дьаһайар боломуочуйа 2014 с. улуустарга бэриллибитэ, оттон Бэтэринээрийэ департамена хонтуруоллааччынан анаммыта. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыттары тутар 109 пуун үлэлиир, олорго 10 тыһ. 20 ыт тутуллубут, былырыын 12 тыһ. 517, 2014 с. 16 тыһ. 300 ыт тутуллубутун кытары тэҥнээтэххэ, көрдөрүү сыллата аччаан иһэр. Ити курдук Бэтэринээрийэ департамена сыллааҕы былаанын толорбут.
Быйылгы сыл соругунан тустаах үлэни күүһүрдэри сэргэ материальнай-техническэй базаны хаҥатыыга болҕомтону ууруу буоларын, онон хас биирдии улуус бэтэринээринэй управлениетын салайааччытын кытары көдьүүстээх хантараах түһэрсэн үлэлиэхпит диир Василий Бураев.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru