Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгиттэн үөрүүлээх сонун кэллэ. Бу күннэргэ нэһилиэк ытыктыыр кырдьаҕаһа Татьяна Михайловна Халыева Москва куоракка «Бэс Чагда» санаторийга сынньана, эмтэнэ тиийэн баран, күөн күрэскэ кыттан, Аан дойдуга аҕам саастаахтар бэлиэ күннэрин көрсө, бэртээхэй бэлэх оҥостубут.
Бүгүҥҥү үөрүүлээх күн М.А.Петров аатынан нэһилиэк бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйэ Галина Другина кинини кытары кэпсэттэ, Турцияҕа барар путевканы ханнык куонкуруска кыттан ылбытын туһунан ыйыталаста.
—Татьяна Михайловна, аҕам саастаахтар күннэринэн эҕэрдэлиибит уонна бүгүҥҥү күнү туһанан, «Бэс чагдаҕа» айаныҥ, сынньалаҥыҥ туһунан кэпсээ эрэ. Саастыылаахтарыҥ, дойдулаахтарыҥ сэҥээрэллэр.
—«Бэс Чагдаҕа» путевканы улуустааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайар С.И.Беркина батсаапка суруйан биллэрбитэ. Ким баҕалаах суруйтарарын истэн, сибээскэ тута тахсыбытым. Манна кэлиэхтээх дьон 20-чэ этибит да, араас биричиинэнэн сорохтор кэлбэтилэр. Онон ахсыабыт эрэ. Уус-Алдантан, Намтан, Мэҥэ Хаҥаластан, хоту улуустан, Дьокуускай куораттан бааллар.
Тыа сирин киһитэ көрөн-истэн сөҕөрүм, хагыырым элбэх. Айаммар сөхпүтүм уонна астыммытым диэн, дьиэ иһиттэн сөмөлүөккэ баар буолаҕын. Дьокуускайбыт наһаа тупсубут. Пуортан оптуобуһунан «Бэс Чагдаҕа» аҕалбыттара. Путевкабыт 26 тыһ.солкуобай. Дьэ, киһи ыра санаа оҥостубута туолар эбит диэн саастыылаахтарбар этэбин. Манна, «Бэс Чагдаҕа» уруккуттан истэн испэр наһаа ымсыырар этим. Баран көрбүт киһи ньии дии саныырым. Ол баҕа санаабын толордум, анныбар баттаатым. Манна сүрдээх үчүгэй эбит!
—Эмтэнии, сынньалаҥ, экскурсиялар хайдахтарый?
—Санаторийга туох ыарыылааххынан эмтииллэр. Ону сөбүлээтим. Быраастар эйэҕэстэр, кырдьа5ас киһини кытары истиҥник кэпсэтэллэр, болҕомтолорун уураллар. Кырдьаҕас киһи өйдөөбөккө элбэхтэ ыйыталаһарым кэмнээх буолуо дуо? Онно барытын холкутук быһааран биэрэллэр, сүбэлииллэр. Утары көрсөллөр, кыһаллан эмтииллэр, өссө таҥыннаран атаараллар. Сарсыарда уһуктааппытын кытта уонна киэһээ утуйарбытыгар хааммыт баттааһынын хайаан да мээрэйдииллэр. Экскурсияларга уруккум эбитэ буоллар, балачча сылдьымахтыах этим. Билигин, саастаах киһи, сүрүн соругум, доруобуйабын көрдөрүү, чэбдигирэ түһүү. Аһылыктара үчүгэй, минньигэс. Арааһа да элбэх. Сакаастыаҥ эрэ кэрэх.
Киэһээ сынньалаҥҥа куонкурус арааһа ыытыллар, интэриэһинэй көрсүһүүлэр тэриллэллэр эбит. Ону наһаа биһирээтим. Киһи тэһийэр.
— Дьэ эрэ, Татьяна Михайловна, итинтэн сирдэтэн саамай улахан үөрүүлээх сонуҥҥун тоҕо тардан кэбис. Бүгүҥҥү бэлиэ күнүнэн.
— «Бэс Чагда талааннарын көрүү» диэн куонкуруска уонча киһи кытынна. Мин, манна диэн эттэххэ, урут байаанныырбын, ыллыырбын ахтабын аҕай ээ. Ол иһин, ис сүрэхпиттэн наһаа баҕаран туран кытынным. Тааттаттан уопсайа үһүө буолан кытынныбыт уонна үһүөн Турцияҕа барар путевкаҕа тигистибит. Потапова Марита Никитична, мин уонна Ермолаева Людмила Коммунаровна. Онон наһаа соһуйдубут да, үөрдүбүт да. Мин биир дойдулааҕым, мелодист Игнатий Слепцов «Тааттаҕа» диэн ырыатын наһаа таптыыбын. Ону эт куоласпынан, музыката тойо суох ыллаатым.
—Куонкуруска кыайыыгыт бэлиэтин уонна путевканы ким туттардай?
—Култуура бырагырааматын ыытар Аида диэн саха кыыһа Турцияҕа барар путевкаларбытын туттарда. Туһаныллар кэмэ да уһун, 2021 сыл ахсынньытыгар диэри. Онон дьиэбэр, оҕолорбор кэһиилээх тиийэрбиттэн үөрэн аҕай сылдьабын.
—Дойдулаахтарыҥ ааттарыттан эҕэрдэ тиэрдэбин. Кыайыыламмыт, ситиһиилэммит киһи өссө тугу эмэ былааннаммытыҥ буолаарай?
—Махтал. Санаторийга сынньанар кэммитигэр таатталар алтынньы 4 күнүгэр кэнсиэр көрдөрөр былааннаахпыт. Онно бэлэмнэнэн бокуойа суох сылдьабыт.
—Москваҕа урут сырыттаҕыҥ дии?
—Аан бастаан культпросвет училищеҕа үөрэнэр кэммэр сылдьыбытым. Оччолорго устудьуоннары путевканан сыана аҥарыгар күүлэйдэппиттэрэ. Онно дойдубут тэбэр сүрэҕэр кэрэ-бэлиэ миэстэлэринэн экскурсияларга, араас улахан быыстапкаларга сылдьан олус үтүө өйдөбүллээхпин. Иккис сырыым, ыалдьаммын инбэлииккэ тахсан үлэлээбэккэ олорор кэммэр, оччотооҕуга сельсовет бэрэссэдээтэлэ Михаил Ефремович Мамин дьиэбэр кэлэн: «Түөлбэлэри кытта аралдьыйа таарыйа үлэлээ», — диэбитигэр үөрэ-көтө сөбүлэһэммин, дьон ортотугар үлэм саҕаламмыта. Оччолорго кыайыылаах үлэлээх түөлбэлэргэ путевка бириэмийэлииллэр этэ. Онно түөлбэлэргэ оройуоҥҥа кыайаммыт, Тааттаҕа икки путевкаттан биирин миэхэ анаабыттара. Саха сириттэн барыта 30 буоламмыт, Тааттаттан Чымнаайы кыыһын кытта күүлэйдии, сынньана кэлэн турардаахпыт.
—Түмүккэр тугу этиэххиний уонна итиннэ эмтэнэ, чэбдигирэ барыан баҕалаах саастыылаахтаргар тугу сүбэлиэҥ этэй?
—«Бэс Чагдаҕа» кэлэн сынньана, эмтэнэ сылдьарбар саамай улахан махталым Светлана Беркинаҕа. Баҕа санаабын кини кыһамньытынан толордум. Онон Светлана Ивановнаҕа тахсыылаахтык, ситиһиилээх үлэни баҕарабын. Дьоҥҥо-сэргэҕэ сүбэлиэм этэ, манна кэлэн сынньаналларыгар, эмтэнэллэригэр, доруобуйаларын тупсарыналларыгар. Толлумаҥ, саллымаҥ. Манна 80 саастаах кырдьаҕастар кытары сынньана сылдьабыт. Сыһыаннара олус истиҥ. Оттон эдэрдэргэ, саамай кылаабынайа, үлэҕитигэр, үөрэххитигэр кыһаныҥ. Дойдугут туһугар ситиһиилээх буоларга кыһаллыҥ.
Кэпсэттэ Галина Другина.
М.А.Петров аатынан нэһилиэк бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйэ, Таатта.
Хаартыскаҕа: Т.М.Халыева «Бэс Чагда» санаторийга.