Өрөспүүбүлүкэҕэ 6283 инбэлиит оҕо, ол иһигэр 658 церебральнай баралыыстаах (ДЦП) оҕо баар. Кинилэри хамсаныы-имсэнии, физкультура көмөтүнэн эмтииргэ, чөлүгэр түһэрэргэ туһуламмыт бырайыак РФ бэрэсидьиэнин гранын быйыл ылан, номнуо үтүө түмүктэрдээх.
edersaas.ru
Онон Дьокуускай куорат уонна аттынааҕы бөһүөлэктэргэ олорор ДЦП-лаах оҕолорго физкультуранан дьарыктанарга усулуобуйа оҥорон, бырайыак ыам ыйыттан үлэлии турар. Харантыын мэһэйдээн, онлайн хайысханан 80-тан тахса төрөппүтү үөрэттилэр.
Бырайыак инбэлиит оҕо дьиэтигэр олорон хаалбакка, уопсастыбаҕа сылдьа үөрэнэригэр эмиэ көмөлөһөр. Оҕо анал былаһааккаҕа кэлэн, уһуйааччылары, атын оҕолору кытта алтыһар, доҕордоһор. Дьиэтигэр анал тренажердары туруоран, күн аайы бэйэлэрэ дьарыктанан, үөрүйэх оҥосторугар, доруобуйатын тупсарарыгар, уҥуоҕун-иҥиэҕин, былчыҥнарын бөҕөргөтөрүгэр туһуланар.
Бу былаһаакка тренажердара, эрчийэр тэриллэрэ судургу матырыйааллартан оҥоһуллубуттар, онон ыаллар дьиэлэригэр да, даачаларыгар да үтүктэн оҥостон баран, оҕолорун күн аайы дьарыктыахтарын сөп.
Төрөппүккэ көмө быһыытынан
Оҕо маннык ыарахан ыарыылааҕа билиннэҕинэ, бастатан туран, төрөппүт олус долгуйар, ыксыыр. Үксүгэр оҕотугар көмөлөһүөн наһаа баҕарар да, тугу, хайдах гынарын билбэт. ДЦП ыарыыны эминэн-томунан эрэ буолбакка, хамсаныынан, массааһынан, анал эрчиллиилэринэн эмтииллэр. Онон манна төрөппүт оруола улахан.
Ол иһин бу бырайыакка сүрүннээн төрөппүттэри үөрэтэргэ болҕомто ууруллар, психологическай трениннэр, маастар-кылаастар, практическай дьарыктар буолаллар. Бу дьарыктары Өрөспүүбүлүкэтээҕи доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолору реабилитациялыыр киин быраастара, эмтиир физкультура инструктордара ыыталлар. Хас биирдии оҕону кытары биирдиилээн, уратытын учуоттаан дьарыктаналлар.
Былаһааккаҕа тренажердар, сыыларга аналлаах трек, илиини бөҕөргөтөр, үөһээ хатаастан тахсарга анаммыт кирилиэс, антигравитационнай гамактар, тилэҕи сайыннарарга аналлаах, араас таастардаах дьааһыктар, о.д.а. бааллар. Баларга өр кэмҥэ систиэмэлээхтик дьарыктаннахха, анал эрчиллиилэри оҥордоххо, эт-сиин бөҕөргүүр, уҥуох, былчыҥ кытаатар, ньиэрбэ систиэмэтэ, мэйии, вестибулярнай аппараат сайдар. Кыһын тэриллэри иһирдьэ киллэрэн, үлэ салҕанар.
Онон бу ДЦП-лаах оҕолор доруобуйаларын дьиэҕэ олорон эрэ чөлүгэр түһэрэргэ көдьүүстээх ньыма буолар. Саамай сүрүнэ, инструкторга үөрэнэн баран, кэмин куоттарбакка уонна тиһигин быспакка күн аайы оҥоһуллуохтаах.
Оҕолор барахсаттар үксүгэр кыараҕас дьиэлэригэр олороллор, хамсамматтар, таһырдьа да тахсыбаттар. Маннык олорон хааллахтарына, атын оҕолору, дьону кытары алтыһаллара да уустугуран иһэр. Онон бу бырайыак социальнай суолтата улахан.
“Бастакы үчүгэй түмүктэр бааллар”
Бырайыак салайааччыта, киин социальнай үлэҕэ исписэлииһэ Анна Пермякова бу курдук кэпсиир:
— Инбэлиит оҕолор “Искра” уопсастыбаннай түмсүүлэрэ уонна Өрөспүүбүлүкэтээҕи доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолору реабилитациялыыр киин буолан кыттыгас бырайыак оҥорон, Арассыыйа бэрэсидьиэнин граныгар кыттан, кыайдыбыт. 494 тыһыынча солкуобайы ылан, эрчиллэр былаһаакканы туттубут.
Ил Түмэн дьокутаата, “Столичнай” ырыынак дириэктэрэ Иван Данилов аллараа өттүн бетонунан куттаран, 100-тэн тахса тыһыынча солкуобайдаах көмөнү оҥорбутугар, “Эрэл” тутар этэрээт байыастарыгар барҕа махтал.
Сыалбыт-сорукпут – доруобуйаларыгар хааччахтаах, ДЦП ыарыылаах оҕолорго анал былаһаакка оҥорон, төрөппүттэрин үөрэтэн, оҕолор күннэтэ дьарыктаналларыгар усулуобуйа тэрийэри ситистибит. Ону тэҥэ, төрөппүттэри үөрэтии, көмөлөһүү буолар. Киин төрөппүттэри кытта ыкса ситимнээхтик үлэлиир, онон манныкка наадыйалларын билэн, бу бырайыак олоххо киирдэ.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолору реаблитациялыыр киин дириэктэрэ Зинаида Максимова уонна “Искра” уопсастыбаннай түмсүүттэн Александра Семенова бу бырайыагы иилээн-саҕалаан үлэлэтэбит. Үрдүк кылаастаах исписэлиистэри: мэдиссиинэ наукатын хандьыдаата, ортопед-быраас М.Ю. Марковчинаны, эмтиир физкультура бырааһа, “Искра” түмсүү бэрэссэдээтэлин солбуйааччы А.В. Евсееваны, төрөппүттэри кытта үлэлиир исписэлиис Е.М. Николаеваны кытта биир хамаанда буолан үлэлиибит.
Аиза Евсеева, эмтиир физкультура бырааһа:
— Онлайн дьарык кэнниттэн, төрөппүттэр эскиһинэн үтүктэн, бэйэлэрэ гамак тиктэн, атыылаһан, илиинэн хаамар кирилиэстэри оҥорон, оҕолорун номнуо дьарыктаан барбыттара. Онон бастакы үчүгэй түмүктэр бааллар, төрөппүттэр оҕобут сайдыытыгар уларыйыылар таҕыстылар диэн этэллэр, махтаналлар.
ДЦП-лаах оҕо сыыла үөрэниэхтээх, оччоҕо бары былчыҥнара, илиитэ, мэйиитэ сайдар. Маннык сыылларар “горкалары” төрөппүттэр дьиэлэригэр да оҥостуохтарын сөп.
Мария Марковчина, травматолог-ортопед:
— Бу тренажердар уратылара диэн, араастык хамсанар, чэпчэки соҕус кэһиллиилээхтэртэн саҕалаан, сатаан хаампат оҕолорго тиийэ бары дьарыктаныахтарын сөп. Ньиэрбинэй систиэмэлэригэр, хаамалларыгар-хамсаналларыгар кэһиллиилээх оҕолорго эрчиллии булгуччу наада. Ону тэҥэ, атын оҕолордуун алтыһыылара, атыннык эттэххэ, социализация кинилэр сайдыыларыгар улахан оруоллаах.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: А.Пермякова.