«Демография» национальнай бырайыак чэрчитинэн «Успуорт – олох нуормата» бырайыак олоххо күүстээх тэтиминэн киирэр.
edersaas.ru
Бу бырайыагы Саха сиригэр Физическэй култуура уонна успуорт министиэристибэтэ сүрүннүүр.
Бүгүн бу министиэристибэ иһинэн үлэлиир Физическай култуура уонна маассабай успуорт управлениетын салайааччытын солбуйааччы Петр СИВЦЕВЫ кытта Горнай улууһугар тутулла турар Бэрдьигэстээхтээҕи успуорт элбэх көрүҥүнэн дьарыктанар киин тутуутун туһунан кэпсэтэбит.
Спортивнай эбийиэктэр – болҕомто киинигэр
— Бу тутулла турар социальнай эбийиэк Успуорт министиэристибэтин көрүүтүгэр-истиитигэр киирэр буоллаҕа дии?
— Улахан тутуулар бары министиэристибэ суотугар бааллар. Ол курдук, «Чолбон», «Дохсун», «Модун», «Триумф», «Кыайыы 50 cыла» «Самородок» бөдөҥ спортивнай кииннэри ааттыахха сөп. Горнай улууһугар тутулла турар Бэрдьигэстээхтээҕи спорт элбэх көрүҥүнэн дьарыктанар киинин судаарыстыбаннай сакаасчытынан эмиэ Успуорт министиэристибэтэ буолар.
— Төһө улахан иэннээх эбийиэгий?
— Успуорт элбэх көрүҥүнэн дьарыктанар киин 30х42 кв. м. иэннээх икки мэндиэмэннээх таас дьиэ. Бастакы этээскэ успуорт үс көрүҥэ (баскетбол, волейбол, мини-футбол) ыытыллыан сөптөөх улахан спортсаалалардаах. 400 киһи көрөн олорор миэстэлээх. Иккис этээскэ боксанан дьарыктанар, тренажернай саалалар бааллар. Ону тэҥэ тириэньэрдэргэ уонна инструктордарга аналлаах кэбиниэттэрдээх.
Киин толору хааччыллыылаах. Дьарыктанааччылар эрчиллии кэнниттэн суунар, уларыттар хостордоохтор. Быһата, бары ирдэбил тутуһуллан тутулла турар бөдөҥ социальнай эбийиэк.
Бырайыагы олоххо киллэрээччилэр
— Национальнай бырайыак иитинэн тутулла турар эбийиэги кимнээх туталларый?
— Бөдөҥ тутууну «Якутагропромпроект» АУо бырайыактаабыта. Эбийиэк тутуутугар аукциоҥҥа «АЭБ «Капитал» ХЭУо кыайан, үлэтин бу сыл олунньутуттан саҕалаабыта. Ахсынньы 25 күнүгэр тутуу түмүктэниэхтээх.
Спортивнай эбийиэк үбүлээһинэ — 252 мөлүйүөн солкуобай. Онтон 168,5 мөлүйүөн солкуобай – федеральнай үбүлээһин, 81 мөлүйүөн солкуобай – өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн. Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин торумнаабыт «Демография» национальнай бырайыагын чэрчитинэн РФ Успуорт министиэристибэтэ 80-ча эригийиэнтэн Саха сиригэр үтүмэн үбүлээһини көрөр. Уһук Илин уокурукка биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр саамай элбэх үбүлээһин көрүллэр. Маныаха СӨ Физическэй култуура уонна успуорт министиэристибэтэ ыытар сүҥкэн үлэтин бэлиэтиир тоҕоостоох.
Бу бырайыак эһиил Горнай улууһугар ыытыллыахтаах успуорт национальнай көрүҥнэрин «Манчаары оонньуулара» XXI Спартакиадыгар анаан тутуллар эбийиэктэртэн биирдэстэринэн буолар.
Эһиил Бэрдьигэстээххэ бу маннык үс улахан социальнай спортивнай тутуу дьэндэйэн тахсыаҕа. Ол курдук, успуорт элбэх көрүҥүнэн дьарыктанар киини тэҥэ, 1 тыһыынча миэстэлээх стадион уонна тиир тутулла тураллар.
Ытыынан дьарыктанар оҕолорго ананан тиир тутуллар. Манна өрөспүүбүлүкэ бары муннуктарыттан кэлэн дьарыктаныахтара. Онон бу эбийиэк уопсай дьиэлээх тутулла сылдьар.
Киин үлэҕэ киирэрин кэтэһии
Биллэн турар, успуорт бөдөҥ эбийиэгин олохтоохтор тэһийбэккэ кэтэһэллэр. Онон кинилэр санааларын истиэҕиҥ.
Ариян АЛЕКСАНДРОВ, улуустааҕы успуорт управлениетын салайааччыта:
— Горнай улууһа 9 нэһилиэктээх. Нэһилиэнньэ 43%-на успуордунан дьарыктанар. Ол аата улуус олохтооҕун аҥарын кэриэтигэр успуорт – олоҕун аргыһа. Ону санаа. Дэлэҕэ да спортивнай улууһунан аатырыахпыт дуо? Улууспутугар сылы быһа нэһилиэктэринэн успуорт национальнай уонна олимпийскай 18 көрүҥэр кэлим куоталаһыылары тэрийэбит. Онон нэһилиэк аайы кулууптар, спортсаалалара күрэхтэһиилэринэн «оргуйа» олороллор. Онно бастыҥнартан бастыҥнар талыллан, улууска киирэн нэһилиэктэрин чиэһин көмүскүүллэр. Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу тыыныгар дьону-сэргэни көҕүлүүргэ успуорт олус улахан суолталаах. Улууспар Аҕалар сэбиэттэрин үлэтин сүрүннүүбүн. Онон бу успуорт элбэх көрүҥүнэн дьарыктанар бөдөҥ киинигэр алын сүһүөх кылаас оҕотуттан саҕалаан, ытык кырдьаҕаска тиийэ дьарыктаналларын көҕүлүөхпүт. Киин үс волейбол күрэхтэһиитин ыытар саалалаах. Ол эбэтэр үс күрэхтэһиини биир тэҥҥэ ыытар кыахтаныахпыт. Биир сонун сүүрээн – успуорт киинигэр 9 м үрдүктээх, 6 м туоралаах «Скалодром» тутулла турар. Уопсай физическэй дьарыкка, тренажернай саалаларга эдэрдиин-эмэнниин бары сылдьыахтара. Онон бу сүүнэ успуорт тутуутун Горнай улууһун олохтоохторо бары үөрэ, эрэнэ кэтэһэбит. Кылаабынайа, сыстыганнаах дьаҥ ааһа охсоро буоллар диэн баҕалаахпыт.
Семен СЕМЕНОВ, Бэрдьигэстээх олохтооҕо:
— Мин 36 саастаахпын. 2009 сыллаахха баһаарынайынан үлэлии сылдьан, сиспин тоһутан инбэлиит буолбутум. Онон сүрүннээн дьарыктанар көрүҥүм — адаптивнай успуорт. Буулдьанан ытыынан дьарыктанабын. Успуорт киинэ аһылларын кэтэһэ сылдьабын. Инбэлииттэргэ аналлаах бары ирдэбил тутуһулларын көрөн үөрэбин. Кэлээскэлээх киһи көҥүллүк киириэм-тахсыам этэ буоллаҕа. Икки уоллаахпын. Уолаттарым эмиэ физкультууранан актыыбынайдык эрчиллэллэр. Онон дьиэ кэргэнинэн дьарыктанарга абыраллаах успуорт киинэ тутулла турар.
… Ити курдук, «Успуорт – олох нуормата» национальнай бырайыак олоххо киирэн, нэһилиэнньэ чөл олоххо тардыһыытыгар, доруобуйатын тупсарарыгар олус табыгастаах усулуобуйа тэриллэр.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат», edersaas.ru