Ол сиэринэн, үгэс быһыытынан “Саха” НКИХ балаҕан ыйын ортотуттан үлэтин саҥалыы тыыннаан, сонун бырайыактары олоххо киллэрэн барар. Үгүспүт бу кэми олус кэтэһэр. Буолумуна, араадьыйата уонна тэлэбиидэнньэтэ суох олох сатаммат буолан, балаҕан ыйа үүнээтин кытта, хампаанньа айар үлэтигэр туох сонун уларыйыы, сүүрээн киирэрин эрэнэ кэтэһэн барабыт.
Онон бүгүн “Саха” НКИХ генеральнай продюсера Ньургун Торговкины уонна “Тэтим” араадьыйа дириэктэрэ Николай Бэстиинэби кытта аны аҕыйах хонугунан биһигини, көрөөччүлэри уонна истээччилэри, туох сонун биэриилэр күүтэллэрин туһунан кэпсэттим.
Саҥа бырайыак үгүс
— Ньургун Васильевич, эһиги, хампаанньа айар куттаах үлэһиттэрэ, биэриилэргитин дьыл кэмиттэн көрөн уларытан биэрэҕит дии? Ол тугу кытта сибээстээҕий?
— Тэлэбиидэнньэҕэ да, араадьыйаҕа да биэрии сиэккэтэ (сетка вещания) диэн өйдөбүл баар. Сезонунан көрөн, биэриилэрбит сиэккэтин уларытыыбыт, үлэһиттэрбит уоппускаҕа барыыларын-кэлиилэрин кытта ыкса сибээстээх. Биэрии сиэккэтэ сылга үстэ уларыйар. Күһүҥҥү – балаҕан ыйын ортотугар, кыһыҥҥы — тохсунньуга уонна сайыҥҥы – бэс ыйыгар. Ол эбэтэр балаҕан ыйын иккис-үһүс бэнидиэнньигиттэн үгэс быһыытынан сонун сүүрээннэри, саҥа бырайыактары олоххо киллэрэн барабыт.
Биэрии сиэккэтин оҥорорго олус элбэх ааҕыы-суот үлэтэ ыытыллар. Биһиги судаарыстыбаннай сорудаҕы толорор дьон буоларбыт быһыытынан, көрүллүбүт үбүлээһини туһаныыга биир бырайыак үлэтэ-хамнаһа, ороскуота барыта ааҕыллар. Ол эбэтэр бырайыак хас биэриилээҕэ, ханна, хас чаас уһуллара-таҥыллара, онно хас устар камера туттуллара, хас киһи үлэҕэ хабыллара, хас массыына хас чаас айанныыра, онно төһө уматык көрүллэрэ, быһата, барыта ааҕыы-суот иһинэн ааһар. Ол кэнниттэн оҥоһуллубут докумуон үөһээҥҥи салалтабытыгар бигэргэнэр.
Быйыл сэттэ сэрийээл
— Көрөөччүлэр төһө сэрийээли көрөн үөрэбит?
— Быйыл уопсайа сэттэ сэрийээл көстүөҕэ. Биэһэ – бэйэбит үлэһиттэрбит устуулара, иккитэ – атын дьон (ситком).
Балаҕан ыйын 26 күнүгэр “Мин таптыыр спутнигым” диэн 16 сиэрийэлээх Дана Сард сценарийынан саҥа сэрийээл көстүөҕэ. Режиссер – Елена Эверстова. Бу сэрийээл биир уратылаах. Ол кистэлэҥин билигин арыйбаппын.
Үгүс былааммытын икки сыл сыстыганнаах дьаҥ пандемията мэһэйдэһэн, толорбокко хаалбыппыт. Онон аҕыйах сэрийээл уһуллубута. Быйыл сайын дьоммут олус тахсыылаахтык үлэлээтилэр.
Биир сэрийээл бэлэм, үс таҥылла, биир уһулла сылдьар. Саҥа дьыл иннинэ икки сэрийээли көрдөрүөхпүт.
Кэлэр сылга көрөөччү дьүүлүгэр үс сэрийээл тахсыаҕа.
— Саҥа биэриилэри көрүөхпүт дуо?
— Бээтинсэ аайы “Уонна…” диэн быһа эпииринэн тахсар саҥа саататар (развлекательнай) биэрии тахсыаҕа. Субуота аайы олоҥхоҕо “батл” ыытыллыаҕа.
Видео — олоҥхо батл
Ол эбэтэр, “Эн сулускун”, “Үҥкүүлээ” курдук олоҥхоҕо күрэс баар буолуоҕа. “Саха” НКИХ Кубогын иһин күрэхтэһии ис хоһооно уларытыллыаҕа. Ити Саҥа дьыл кэнниттэн биэрии сиэккэтигэр киириэхтэрэ. Маны таһынан, “Сиинэ устун айан”, “Арыыга” реалити-шоу курдук биэриилэр көстүөхтэрэ. “Дьоҕурдаах дьон”, “Айар-тутар тыам дьоно” курдук Павел Никифоров уонна Альберт Капрынов улуустарынан сылдьар устар бырайыактара олоххо киириэхтэрэ.
Биһиги бу биэриилэри сэрийээл кэнниттэн эр дьон көрөөччү болҕомтотун тардаары туруордубут.
“Мамонт” телеханаалга сарсыарда 10.00 — 12.30 чааска, киэһэ 18.30 — 21.00 чааска диэри оҕолорго мультипликационнай киинэлэр көстүөхтэрэ. Ютубка “Түннүк” диэн ханаал баар. Онно сахалыы саҥалаах “Малышарики” (119 сиэрийэ) уонна “Фиксиктар” (152 сиэрийэ) мультипликационнай киинэлэрбитин уктубут. Онон оҕолоргутугар, сиэннэргитигэр сахалыы “мультиктары” хото көрдөрүҥ диэн ыҥырабыт.
“Тэтим” араадьыйаҕа – саҥа ыытааччылар
Балаҕан ыйын 19 күнүгэр, “Саха” НКИХ биир суолталаах салаата буоларын быһыытынан, “Тэтим” араадьыйа эмиэ сонун сүүрээннэри олоххо киллэрэн, истээччилэрин үөрдэр уонна соһутар кэккэ “бэлэҕи” утары уунуоҕа.
Бу туһунан Саха араадьыйатын дириэктэрэ Николай Бэстиинэп санаатын маннык үллэстэр:
— Бастатан туран, чөл олоҕу пропагандалыыр, чуолаан, итирдэр утаҕы утары үлэни күүһүртүбүт. Маныаха ыччаттар бэйэлэрэ бу үлэҕэ ылсыылара, ордук болҕомтону тардыаҕа.
Олох уустук түгэннэрэ сытыырхайан, дьон уйулҕатын хамсатар, аймыыр өрүт үгүс. Ол ордук дьиэ кэргэҥҥэ сыһыаннаах. Эр киһи уонна дьахтар өйдөһүүлэригэр, оҕо уонна төрөппүт бэйэ-бэйэлэрин икки ардыгар сыһыаннарыгар, иитии боппуруостарыгар сыһыаннаах саҥа “Уйулҕа” уонна “Юрист сүбэтэ” диэн биэриилэр баар буолуохтара.
“Тэтим чааһа” уонна ”Якутск сегодня” курдук дьон тэлэбиидэнньэҕэ уонна араадьыйаҕа тэҥҥэ көстөр сөбүлүүр синтез-биэриилэрэ көрөөччү болҕомтотун эмиэ салгыы тардыахтара.
Спортивнай биэриилэр ис хоһоонноро, хабар тиэмэлэрэ кэҥиэҕэ. Оҕолорго аналлаах биэриилэри араадьыйа суруналыыһа Ньургуйаана Ботуева ыытыаҕа. Ыйга биирдэ суукканы төгүрүччү араадьыйа биэриилэрин туруоруохпут. Ол эбэтэр муусука эрэ буолбакка, ыытааччылар эмиэ түүннэри үлэлиэхтэрэ. Хас үлэ күнүн аайы киэһэ алта чаастан быһа эпииргэ бириистээх оонньуулаах сэргэх биэриилэр баар буолуохтара.
“Тэтим” араадьыйа бэйэтин истээччилэригэр быйылгы саҥа сезоҥҥа биир сонун “бэлэхтээх”. Ол — дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэр саҥа ыытааччылар баар буолуохтара. Онон балаҕан 19 күнүттэн ханнык саҥа эбии ыытааччы кэлбитин бэриниилээх истээччилэрбит эндэппэккэ билэллэригэр саарбахтаабаппын. Онон саҥа куолас эпиирдии тахсарын кэтэһиҥ, доҕоттор!
Кэпсэтиибит түмүгэр мин Николай Бэстиинэптэн миигин уруккуттан “аалар” боппуруоспун таарыйбыппар, маннык кэпсэтии таҕыста:
— Сахалар тылбытыгар улахан болҕомтону ууруохха диибит да, араадьыйа ыытааччылара биллэриилэри “баһынайдаан” ааҕаллара олус олуона. Холобура, “эһиги наадыйар докумуоҥҥутун тута “оформляйдаан” биэрэбит” диэн күнү быһа ааҕалларыттан киһи эрэ ньиэрбинэйдиэх курдук. Араадьыйа тылын күүһэ көмүөл күүһүгэр тэҥнээх буоллаҕа. “Оформляйдаан биэриэхпит” диэни истэ сылдьыбыт киһи хайдах сахалыы тылга уһуйуллуой? Ити эрэ буолуо дуо, “оформляйдаан” курдук нууччалыы тыл холобура элбэх. Ол көнөр кыаҕа суох дуо? Биһигиттэн, сахалыы тыллаах араадьыйа уонна хаһыат суруналыыстарыттан, бар дьоммут сахалыы саҥаны таба истэргэ, суруйарга уонна ааҕарга үөрэнэр буоллахтара дии.
— Итиннэ биири бэлиэтиибин – биллэрии хас биирдии тыла харчыны кытта сибээстээх. Ол эбэтэр биллэрии биэрээччи хас биирдии тылыгар төлүүр. Ол төлөммүт тылы биһиги уларытар дуу, кылгатар дуу кыахпыт суох. Хайдах суруллубутунан ааҕыы ирдэбилэ турар. Ол эрээри ити эн этиигин кытта сөбүлэһэбин. Биллэрии ылар дьон — сахалар. Онон биллэриини сахатытан ылар гына ирдэбили туруоруохха наада эбит. Эбэтэр биһигини, суруналыыстары, кытта сүбэлэһиэхтэрин наада. Ити боппуруоһу мин болҕомтоҕо ылан, салалтабар туруорсуом.
Саха тылын туһунан кэпсэппиччэ биири бэлиэтиэм этэ. Оҕону төрөөбүт тылыгар уонна литературатыгар уһуйар инниттэн, “Тэтим” подкаст сыһыарыыга саха тылыгар оскуола бырагырааматыгар киирэр айымньылары араадьыйа архыыбыттан ылан, 5-6 кылаас үөрэнээччилэригэр уонна учууталларга анаан таһаарар буолуохпут.
… Дьэ, итинник, доҕоттор. Балаҕан ыйын 19 күнүн эрэнэ кэтэһэбит, “Саха” НКИХ биһигини үөрдэрэ, соһутара – иннибитигэр!
Хаартыска — Ньургун Торговкин уонна Туйаара Андреева тиксэриилэрэ.