Нарыйа тортары астыыр, маастар-кылаастары оҥорор, бэйэтэ бэкээринэлээх. Онон арыый да кыра дохуоттаах. Ол эрээри, хамнаһа ханна да ааҕыллыбат буолан, кирэдьиит, ипотека, атын дойдуга виза ыларыгар куруук ыарахаттары көрсөр. Онуоха пандемия нолуоктааһын бырассыаһыгар уларытыылары эмиэ киллэрдэ. Холобура, ааспыт сыл сайыныттан Арассыыйа үрдүнэн нолуогу ааҕарга өссө биир саҥа ньыма олоххо киирэн, ситиһиилээхтик үлэлээн эрэр. Бу ордук чааһынай дьон дьоҕус биисинэстэригэр туһуланар. Бу туһунан Арассыыйа Федеральнай нолуогабай сулууспатын өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрилтэтин, нолуогу төлөөччүлэри кытта үлэ отделын судаарыстыбаннай инспектора Яковлева Валентина Владимировнаттан ыйыттым.
— Валентина Владимировна, биисинэстээх дьон нолуоктарын төлүүллэригэр туох эмит уларыйыылар киирдилэр дуо?
— 2020 сыл от ыйын маҥнайгы күнүттэн, профессиональнай дохуот нолуогар өссө биир пуун киирбитэ. Норуокка «бэйэ дьарыктаах буолуута» (самозанятость) дэнэр. Бу нолуоктааһын биир көрүҥэр сурутан, чааһынай киһи харчытын сокуоннай оҥорор. Дохуоту биирдиилээн дьонтон ыллаҕына, нолуогун 4 %-нын төлүүр, оттон тэрилтэлэртэн ылбыт буоллаҕына, 6 %-нын биэрэр. Холобура, Нарыйа тордун ыалыгар 1000 солкуобайга атыылаатаҕына, нолуогайбайга 40 эрэ солкуобайы биэрэр. Хас да туорду тэрилтэҕэ оҥорон атыылаатаҕына, 60 солкуобайы биир тортан нолуогабайга биэрэр. Нолуогун сыл бүтүүтэ төлүүр.
— Ким «бэйэ дьарыктаах буолуутугар” киириэн сөбүй?
— Хайа баҕарар бүддьүөтүнэй үлэлээх да киһи «самозанятай» буолуон сөп. Ол эрээри, кими даҕаны наймылатан үлэлэтиэ суохтаах. Ол эбэтэр, таксист, иистэнээччи, парикмахер, визажист уо.д.а. идэлээх дьон бэйэ дьарыктаах буолуохтарын сөп. Нолуоктааһын бу көрүҥэр өссө биир пуун баар. Бэйэ дьарыктаах киһи сыллааҕы дохуота 2 мөлүйүөн 400-тэн тахсыа суохтаах. Ол аата ыйга 200 тыһыынчаттан тахса солкуобайы өлөрөр буоллаҕына, бэйэ дьарыктаах буолуутугар сатаан киирбэт.
— Хайдах бэйэ дьарыктаах буолабыный?
— Төлөпүөҥҥэ «Мой налог» диэн сыһыарыыны хачайдаан, бэйэҥ дааннайдаргын киллэрэҕин. Регистрацияны ааһар олус судургу, аҕыйах мүнүүтэ иһигэр, бэйэҕит сөбүлүүр дьарыккытын сокуоннай оҥоруоххутун сөп.
Виктория Бястинова, edersaas.ru, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыска 26-2.ru