Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына: «Туһалаах тылдьыт тахсыбыт»

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Ааспыт ыйга сүрэхтэммит edersaas.ru саайт тылдьытын туһунан Бээрийэ кыыһа Хотойук Айгыына санаатын үллэстэр:

— Төрөөбүт тылбыт сайдыытыгар тустаах санааларын уурар дьоннордоохпутуттан киэн тутта саныыбын. Ол курдук быйыл биир улахан истори­ческай ха­­бааннаах үлэ күн сирин көрдө. Кулун тутар 5 күнүгэр ХИФУ информа­ционнай технологияларын дассыана В.В. Мигалкин электроннай сахалыы-нууччалыы тылдьыта сүрэхтэннэ. Бу улахан хабааннаах үлэни бары да соһуйа уонна үөрэ иһиттибит, көрдүбүт. Сырдатыыга, иһитиннэриигэ этиллэринэн бу тылдьыкка 102 тыһыынча сахалыы тыл 4,5 мөлүйүөн комбинацияҕа туттуллуон сөп диэн. Бу маннык тылдьыт кырата суох сөҕүмэр үлэттэн тахсыбыта сэрэйиллэр эрэ. Бары билэбит саха тыла олус уустук, ону ааһан хас биирдии сахалыы тыл дириҥ, киэҥ уонна хас да суолталаах тыл буолар.

Бу тылдьыт туох сыалтан айыллыбыт диир буоллахха, Василий Васильевич саха тылын сыыппараҕа киллэрии кыһалҕатын кытта үлэ­лэспитэ ырааппыт киһи буолан, бу сүрдээх уустук үлэни бүтэрэн таһаарда. Бу тылдьыт суолтата нуучча тылыгар судургутук тылбаастаммат өйдөбүллэри быһаарар, күннээҕи туттууттан тахсан эрэр тыллар, өйдөбүллэр сиһилии ырытыылара, ону ааһан саха тылын баайын ха­­рыстыырга туһуламмыт эбит. Бу үлэ иннинэ 1998 сыллаахха В.В. Мигалкин саха тылын орфографиятын көннөрөр көмпүүтэр бырагырааматын айбыт киһибит буолар. Онтон салгыы сахалыы

тыллары, сомоҕо домохтору мунньуунан дьарыктаммыт. Ааптар бэйэтэ этэринэн, бу тылдьыты туһанар дьон саҥарар тыллара баай буолара саарбахтаммат. Бу үлэтин түмүгүн, лиссиэнси­йэлээх дуогабары ааптар «Саха сирэ» хаһыакка туттарбыт.

Саҥа тахсыбыт электроннай тылдьыт төрөөбүт тылбыт үйэтитиллэригэр уонна ханнык баҕарар омук киһитэ туһанарыгар анаммыт сыаллаах-соруктаах. Билигин үйэ уларыйда, ол сиэринэн туохха барытыгар ирдэбил улары­йан иһэр, тылга ирдэбил биир бастакынан турар. Атын айылгылаах туспа омуктар хотугу олохтоохторго сабыдыалыыр дьайыылара сылтан сыл күүһүрэн иһэр. Ийэ тылбыт, төрүт ­үгэстэрбит суураллан, умнуллан, тэйэн ыраатан ­иһэллэрэ барыбытын дьиксиннэрэр. Алааһыттан арахпыт куорат олохтооҕо сахалыы саҥарара баҕалаах буолла. Айылҕаҕа, дьарыкка, олоххо сыһыаннаах тыллар киирии тылга сабы­рыйтаран сүтэн-симэлийэн, улам-улам умнуллан иһэллэрин билэбит. Төрөөбүт тылбыт түҥ бы­­лыргыттан кистэлэҥ киэлилээх, таайыллыбат таабырыннаах, ол иһин кини улуу, ылбычча киһи сатаан-табан түөрэн барбат уустук. Ол да буоллар, омук дьоно сахабыт тылын эридьиэһин кэрэнэн ааҕаннар сэҥээрэллэр, араас тылдьыттары булан үөрэтэн саха тыла уһулуччу уратылааҕын бэлиэтииллэр.

Бу саҥа үлэ тахсаатын кытта омуктар да сэҥээрэ көрөн санааларын этэн олороллор, ол курдук Арассыыйаттан Ольга Щедричева, Турцияттан Хасан Хайырсевер тылдьыт үлэтин биһирээбиттэрин эппиттэр. Оттон «Сахамедиа» холдинг салайааччыта Алексей Чертков бу үлэни Владимир Даль үлэтин кытта тэҥнээх диэн сыанабылын эппитэ күүстээх. Тылдьыт туһаныллар эйгэтэ, биллэн турар, бастакынан иһитиннэрэр эйгэ хаһыат, сурунаал нууччалыы-сахалыы тылбаастанар хайысхатыгар туһата сүҥкэн буолара саарбахтаммат. Хайа да үйэҕэ талаан­наах киһи баара норуот олоҕор мэлдьи даҕаны үтүө өттүктээх буолар дииллэр. Онон, тус са­­наам бу аныгы үйэ хаамыытыгар, ирдэбилигэр сөп түбэһэр суолталаах, олус туһалаах электроннай тылдьыт барыбытыгар төһүү күүс буолан, төрөөбүт тылбыт дьылҕатын өрүһүйэр өргөс буолан, аныгы ыччат сахалыы саҥаран сатарыа, төрөөбүт тылын таптаан айхаллыа!

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0