Бааһынайдар, кэпэрэтииптэр, чэпчэтиилээх кирэдьииккэ тиксэргэ тиэтэйиҥ!
Тыа хаһаайыстыбатын чэпчэтиилээх (5 бырыһыаннаах) кирэдьиитигэр тиксэр суол судургутуйда. Ол курдук, Россия Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ Ил Дархаммыт уонна тустаах министиэристибэ туруорсууларын ылынан, регионнааҕы “Алмаасэргиэнбаан” акциялаах коммерческай баан тыа хаһаайыстыбатын чэпчэтиилээх кирэдьииттээһинин механизмыгар кыттарын бигэргэттэ.
Бэҕэһээ, тохсунньу 17 күнүгэр, дойду тыатын хаһаайыстыбатын миниистирин бастакы солбуйааччы Джамбулат Хатуов 4 федеральнай уокурук субъектарын кытта чэпчэтиилээх кирэдьииттээһин боппуруоһугар видеоселекторынан мунньаҕы салайан ыытта. Онно Джамбулат Хизирович чэпчэтиилээх кирэдьиит кылгас болдьохтоох (1 сыллаах) көрүҥэр федеральнай бүддьүөттэн субъектарынан субсидия лимиитэ быһыллыбытын иһитиннэрдэ уонна олорон хаалбакка, көхтөөхтүк үлэлэһэллэригэр эттэ. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр дьоҕус киэптээх хаһаайыстыбалар, сир үлэтин, бородууксуйаны астааһын, сүөһү иитиитин сэргэ үүтү уонна эти оҥоруу хайысхаларыгар 5 мөл. 790 тыһ. солкуобай кээмэйдээх субсидия лимиитэ быһа барыллаан олохтоммут. Ол аата боломуочуйалаах бааннар производственнай уонна потребительскай кэпэрэтииптэргэ, бааһынай хаһаайыстыбаларга барыта 99 мөл. 613 тыһ. солкуобайга диэри кээмэйдээх кирэдьиити биэриэхтэрин сөп.
Саната таарыйа эттэххэ, биһиги хаһаайыстыбаларбыт былырыын бырагыраама саҕаламмыт бастакы сылыгар ытыстарын соттубуттарын суота. Чэпчэтиилээх кирэдьиити ылаары 122 хаһаайыстыба сайаапка түһэрбититтэн 117-гэр, боломуочуйалаах бааннар ирдэбиллэригэр сөп түбэспэттэринэн, төттөрү тибэн кэбиспиттэрэ. Оттон 5 тэрилтэҕэ бааннар сөбүлэҥнэрин биэрбиттэрин кэнниттэн арыый эрдэлээбит “Эрэл” ТХПК (Нам улууһа) эрэ күһүн эт соҕотуопкатын тэрийэригэр анаан Россельхозбаантан 4 мөл. солк. кылгас болдьохтоох кирэдьиити мүлчү туттарбыта, онтон ураты 4 сайаапкалаахха “үп бүппүт” аатырбыта.
Кэһэй буолбут дьон быһыытынан, өссө ааспыт күһүн Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин иһинэн өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир боломуочуйалаах бааннар уонна АККОР бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах оробуочай бөлөх тэриллэн турар. Бөлөх чилиэннэрэ суоттуулларынан, тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччулар 2018 сылга 2,3 млрд солк. чэпчэтиилээх кирэдьиити, итинтэн кылгас болдьохтооҕо – 508 мөл. 600 тыһ. солк., инвестиционнайа (уһун болдьохтооҕо) – 1 млрд 800 мөл. солк., ылыахтарын сөп. Бу кээмэйи РФ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр уонна боломуочуйалаах бааннарга тириэрдэн тураллар.
Быйылгыттан боломуочуйа ылан үлэлэһиэхтээх “Алмаасэргиэнбаан” АКБ АУо Саха сирин аграрийдарыгар 435 мөл. солк. суума иһинэн чэпчэтиилээх кирэдьиити биэрэргэ былааннаан олорор, итинтэн инвестиционнайа 200 мөл. солкуобай, онтон ордуга — 235 мөлүйүөнэ кылгас болдьохтоох. Ол эбэтэр РФ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ кылгас болдьохтооххо быспыт лимиититтэн таһаардахха, икки бүктэн быдан элбэх. Манна сыһыаран эттэххэ, инвестиционнай кирэдьииккэ лимиит суох, уопсай хочуол: ким төһө кыахтааҕынан ылар. Ол эрээри, видеоконференция тухары Д.Хадуов инвесткирэдьиит туһунан биир да тылы быктарбатаҕыттан сэрэйдэххэ, чэпчэтиилээх кирэдьиит бу көрүҥэ, үп-харчы кырыымчыгынан, быһаарылла илик быһыылаах, кэпсэтиини кэлтэйдии кылгас болдьохтооххо туһаайда уонна субъектар министиэристибэлэрэ кирэдьиит ыларга баҕалаах хаһаайыстыбалар реестрдэрин уталыппакка, бу күннэргэ тиксэрэллэригэр кытаанах сорудах биэрдэ.
Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирин бастакы солбуйааччы Татьяна Осипова бэҕэһээ чэбдигирдии бырагырааматыгар хапсан, судаарыстыбаттан көмө ыла сылдьар тэриллиилээх хаһаайыстыбалар салайааччыларыгар туһаайан: “Бүддьүөт үбүн эрэ кэтэһэн олорумаҥ. Быйыл үп-харчы өссө ыгым буолуо. Онон быстарбат инниттэн чэпчэтиилээх кирэдьиитинэн туһаныҥ”, — диэн сүбэлээтэ. Ким сыллааҕы отчуотун ситэрэ илик 9 ыйдааҕы отчуотун бааҥҥа тиийэн көрдөрүөн сөп. Чэбдигирэ сылдьар хаһаайыстыбалартан “Кириэстээх” ТХПК (Сунтаар) 5 мөл., “Күндээдэ” ХЭУо (Ньурба) 1 мөл. солк. эрдэ сайаапкалаабыттар эбит.
Чэпчэтиилээх кирэдьииттээһин “Дьоҕус киэптээх хаһаайыстыбалар” хайысхатыгар АККОР чилиэнэ буолбут бааһынай хаһаайыстыба эбэтэр потребительскай кэпэрэтиип чорбоччу тутулларын санатабыт (бу туһунан Россия АККОР-ун ааспыт бүтэһик сийиэһигэр Д.Х.Хадуов бэйэтэ тоһоҕолоон этэн турар).
Василий НИКИФОРОВ, edersaas.ru