Бастакы хардыы оҥоһулунна — Сардаана Трофимова “нейтральнай статус” ылла

Ыам ыйын 22 күнүгэр Арассыыйа 23 чэпчэки атлетыгар “нейтральнай статус” диэни биэрбиттэрэ. Ол аата, бу ааттаммыт дьон аан дойдутааҕы күрэхтэһиилэргэ, ол иһигэр Олимпийскай оонньууларга кыттар быраабы ылбыта.

2015 сыллаахха дойду чэпчэки атлеттара аан дойдутааҕы таһым­наах күрэхтэһиилэргэ кыттар суоллара сабыллыбыта. Быйыл кулун тутар ыйга Бүтүн аан дойдутааҕы чэпчэки атлетика тэрилтэтин Сүбэтэ «ыраас», ол эбэтэр допины туттубатах спортсменнарга “нейтральнай статуһу” биэрэри саҕалаабыта. Бу Сэбиэт быһаарыытынан Токиотааҕы олимпийскай оонньууларга, Аан дойду­тааҕы сиэрийэҕэ уонна Европа чөмпүйэнээтигэр 2021 сыл бүтүөр диэри Арассыыйаттан 10-тан элбэҕэ суох киһи кыттар диэн быһаарбыттара. Бу ахсааҥҥа кимнээх киирэллэрин Арассыыйа Чэпчэки атлетикаҕа федерацията бэйэтэ быһаарар, ол эрэн, бастатан туран, «международный пул тестирования» диэҥҥэ киирэ сыл­дьааччылар бу уон иһигэр киириэхтээхтэр.

Нейтральнай статус ылбыттар:

Михаил Акименко (үрдүгү ыстаныы);

Семен Бородаев (ядроны анньыы);

Тимофей Чалый (400 м сүүрүү);

Дарья Голубечкова, Дмитрий Грамачков, Кирилл Фролов, Юлия Халилова, Эльвира Хасанова, Василий Мизинов, Максим Пьянзин, Юлия Турова (спортивнай хаамыы);

Алена Лутковская, Ирина Иванова (ураҕастаах ыстаныы);

Ксения Лабыгина (100 м мэһэйдээх сүүрүү);

Денис Лукьянов, Валерий Пронкин (молоты быраҕыы);

Ольга Онуфриенко (800 м сүүрүү);

Елена Соколова, Сергей Полян­ский, Артем Примак (ырааҕы ыстаныы);

Мария Привалова (үстэ төхтүрү­йэн ыстаныы);

Сардаана Трофимова (марафон);

Анна Тропина (3000 м с/п, 1500 м, 5000 м).

Бу ааттаммыт дьонтон ураты, эрдэ маннык кыттар быраабы ылбыттара: Мария Ласицкене уонна Илья Иванюк (үрдүгү ыстаныы), Анжелика Сидорова уонна Аксана Гатауллина (ураҕас­таах ыстаныы). Маны таһынан, болдьоҕо суох «нейтральнай статус» Дарья Клишинаҕа баар (ырааҕы ыстаныы). Онон уопсайа 28 киһи Токиоҕа барар быраабы ылан олорор.

ОЛИМПИАДАҔА КЫТТАРА КҮН БҮГҮН ЧОПЧУ БИЛЛИБЭТ

Андрей Митьков, бил­лиилээх ус­­пуорт суруналыыһа алта Олимпиа­даҕа үлэлээбитэ. 2016 сыллаахха суут көмөтүнэн элбэх спортсмен, ол иһигэр Виктор Лебедев, Бразилияҕа буолбут оонньууларга кыттар бырааптарын Арбитражнай спортивнай суукка көмүскээһиҥҥэ кыттыыны ылбыта.

— Андрей, бу 10 миэстэҕэ кимнээх уонна хайдах киирэллэрий? Ону ким быһаарарый?

— Арассыыйа Чэпчэки атлетикаҕа федерациятын Сүбэ мунньаҕа (Президиум) быһаарар, кимнээх бу 10 иһигэр киирэллэрин. Туох иһин киирэллэрин (критерии) докумуону оҥорорго эппиэтинэстээҕинэн дойду сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тириэньэрин, 2004 сыллааҕы Олимпиада кыайыылааҕын Юрий Борзаковскайы анаабыттара. Икки бүтэһик мунньахтарга бу боппуруоһу дьүүллэспиттэрэ. Ол кэнниттэн критерийдэри өссө чочуйан, уларытан биэрэргэ диэн быһаарбыттара. Мин билэрбинэн, Юрий Михайлович «топ-лист» киирэр дьону таларга диэн эппитэ. Ол эбэтэр, Аан дойдутааҕы чэпчэки атлетика федерацията көрүҥ аайы бастыҥ көрдөрүүлээх спортсменнар испииһэктэрин оҥорор. Холобура, дьахталларга үрдүгү ыстаныыны ылан көрүөххэ. Мария Ласицкене бу сылга аан дойдуга бастыҥ көрдөрүүлээх, кини бу 10 иһигэр киирэр. Бу холобур быһыытынан этэбин. Мин санаабар, балаһыанньаҕа Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр кыттыы уонна 2-3 норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэр түмүктэрэ ­учуоттаныахтаахтар.

— Бу хаһан бүтэһиктээхтик быһаарыллыай?

— Аны кэлэр Федерация Сүбэ (Президиум) мунньаҕар быһаараллар ини дии саныыбын. Ким бу 10 миэстэ иһигэр киирэрин быһаарар чуолкай балаһыанньа оҥоһулуннаҕына. Ол эрэн, мөккүөр син биир салҕанан барыан сөп. Үс нэдиэлэҕэ биирдэ мустан мунньахтыыллар. Бу диэн хаһан чопчу Президиум мунньаҕа буоларын этэр кыаҕым суох. Биир ыйынан, бэс ыйын 23-27 күннэригэр Чебоксары куоракка дойду чөмпүйэнээтэ былааннанар. Ол түмүктэрэ эмиэ “хаартыны бутуйуохтарын” сөп. Бэлиэтээн этиэм этэ, Чувашия киин куоратыгар марафоҥҥа сүүрүү буолбат.

Допины туттууга тутуллубут дьон нейтральнай статуһу ылбаттара буолуо, онон бу 10 иһигэр киирбэттэр дии саныыбын. От ыйын 6 күнүгэр диэри Олимпийскай оонньууларга кыттыы сайаапката оҥоһуллуохтаах, бигэргэниэхтээх уонна МОК-ка ыытыллыахтаах.

— Эн тус санааҕар, Сардаана Трофимова бу 10 миэстэ иһигэр киириэ дуо? Мин билэрбинэн, биэс сыллааҕыта Виктор Лебедевкэ улаханнык көмөлөспүтүҥ.

— Билиҥҥи балаһыанньаны ол биэс сыллааҕыны кытта тэҥ­ниир сыыһа. Виктор Лебедев кыттарыгар быраап эрэ өттүнэн мэһэйдэр бааллара, суут быһаарыытынан кини Олимпиадаҕа кыттар кыахтаммыта. Итиннэ улахан өҥөлөөх дьоннорунан, хомойуох иһин, билигин биһиги кэккэбитигэр суох Александр Игнатьев уонна оччотооҕу Аҕа баһылыккыт Егор Борисов буолаллар. Оччолорго Егор Афанасьевич күн аайы буолбакка, чаас аайы эрийэн билсэр этэ. Билигин буоллаҕына, ааспыкка курдук, суукка баран дьыаланы быһаарбаккын. Бу дойду иһигэр быһаарыллар дьыала.

Сардаана Трофимова 10 иһигэр чопчу киириэ дииртэн тутту­нуом. Арассыыйаҕа кинини кытта тэҥҥэ күрэстэһэр сүүрүүк суох, ол чахчы. Аан дойдутааҕы бастыҥнар ахсааннарыгар (рейтинг) быйылгы сылга кини 47-с эрэ миэстэҕэ турар, былырыын 76-с этэ. Бастакы миэстэҕэ Бриджид Косгей (Кения) турар, кини бириэмэтэ – 2:14:04. Сардаана киэнэ – 2:27:08. Сардаана иннигэр 13 Эфиопия уһун тыыннааҕа баар, кинилэртэн 3 эрэ Токиоҕа кыттар кыахтаах. Өссө 12 Кения сүүрүүгэ баар, эмиэ 3 эрэ кыттар.

Биллэрин курдук, икки бүтэһик сылга Трофимова дойду эрэ иһигэр сүүрбүтэ.

Мин саныырбынан, сүрүн ти­­риэньэр бу 10 миэстэҕэ мэтээл аҕалыан сөптөөх дьону киллэрэ сатыаҕа. Ол өйдөнөр.

— Атын дойдуттан кыттыы туһунан кэпсэтии бара сылдьыбыта дуо?

— Рио кэнниттэн Александр Игнатьев миигиттэн чэпчэки атлетиканан дьарыктанар дьону аан дойдутааҕы күрэхтэһиилэргэ киллэрбэт буолуу төһө өр барыай диэн ыйыталаспыта. Уонна марафонунан дьа­рыктанар кыргыттары атын дойдуларга көһөрөр төһө оруннаах буолуой диэн. Холобур быһыытынан, Казахстаны ааттаабыта.

Марафон диэн ураты уонна ыарахан көрүҥ. Үрдүк кылаастаах сүүрүүк аан дойду таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттара хайаан да наада. Аатырбыт марафоннарга сүүрэн ботуччу соҕус харчы да өлөрүөххэ сөп буоллаҕа дии. Биллэрин курдук, Сардаана Трофимова ханна да көспөтөҕө, онон билигин түөрт сылга биирдэ буолар Олимпиадаҕа кыттара күн бүгүн биллибэт.

ДОХАҔА СҮҮРБҮТЭ УЛАХАН КУОҺУР БУОЛУОН СӨП

Павел ВАСИЛЬЕВ, орто дистанцияларга сүүрүүгэ Саха сирин 3 төгүллээх кыайыылааҕа,  Саха сирин спортивнай оонньууларын 1988, 1992 сс. кыайыылааҕа,  Сибиир, Уһук Илин уонна Орто Азия универсиадатын үһүс миэстэлээҕэ:

— Киэн туттар кыыспыт, Россия марафонскай сүүрүүгэ 5 төгүллээх кыа­­йыылааҕа Сардаана Трофимова аан дойдутааҕы күрэхтэргэ нейтральнай статуһунан (АNА) кыттар кыахтаммытын туһунан үөрүүлээх сурах кэллэ. Этэллэрин курдук, Олимпиадаҕа диэри биир хардыы хаалла, ол — Арассыыйа Чэпчэки атлетикаҕа федерациятын быһаарыытынан биһиги дойдубутуттан кыттар 10 спортсмен иһигэр киирии.

Манна мин тус санааларым:

1. Сардаана Трофимова уонна кини тириэньэрэ Татьяна Жиркова икки олимпийскай цикл тухары сүрдээх элбэх үлэни оҥорон, аан дойду күүстээх марафонецтарын таһымыгар таҕыстылар.

2. Нейтральнай статуһа суох сылдьан Арассыыйа иһигэр толоруллубут олимпийскай нормативтар Аан дойдутааҕы чэпчэки атлетика федерацияларын ассоциацияларынан (World Athletics) билиниллиэхтэрин наада. Сардаана Трофимова олимпийскай нормативы толороругар сүүрбүт трассалара World Athletics сэртипикээттээхтэр.

3. Сардаана Трофимова Олим­пиадаҕа кыттарыгар өрөспүүбүлүкэ салалтата сабыдыал оҥоруохтаах, элбэх харчы хомуллуохтаах диэн ­этиилэргэ сөбүлэспэппин. Дойдуларыгар чахчы мэтээл аҕалар кыахтаах эрэ спортсменнары (фавориттары) талыахтара. Манна Сардаана былырыын Аан дойду чөмпүйэнээтигэр Доха куоракка олус ыарахан усулуобуйаҕа тулуйан күүстээх санаатын көрдөрбүтэ, дистанцияны түмүктээбитэ улахан куоһур буолуон сөп. Токиоҕа сүүрэр усулуобуйа былырыыҥҥыга майгынныа: итии халлаан, олус сииктээх уонна өссө улахан куорат куһаҕан салгына (смог) эбиллиэ.

4. Арассыыйа чэпчэки атлетикаҕа федерацията (ВФЛА) күн бүгүҥҥэ диэри Олимпиадаҕа кыттааччылары сүүмэрдиир балаһыанньатын (критерии отбора) бигэргэтэ илик.

5. Арассыыйа хамаандатыттан фавориттарынан буолаллар (мин санаабар):

— Мария Ласицкене — үрдүгү ыстаныыга аан дойду 2 төгүллээх кыайыылааҕа;

—А. Сидорова — ураҕастаах ыстаныыга аан дойду кыа­йыылааҕа;

— М. Акименко — үрдүгү ыстаныыга аан дойдуга 2-с миэстэлээх;

— Сергей Шубенков — 110 м мэһэйдээх сүүрүүгэ аан дойдуга 2-с миэстэлээх;

— В. Мизинов — 20 км спортивнай хаамыыга аан дойдуга 2-с миэстэлээх;

— И. Иванюк — үрдүгү ыстаныыга аан дойдуга 3-с ­миэстэлээх;

— Дарья Клишина — уһуну ыстаныыга 2017 с. аан дойдуга 2-с миэстэлээх;

— А. Меньков эбэтэр А. Примак — уһуну ыстаныы;

— А. Гатауллина — ураҕастаах ыстаныыга эдэрдэргэ Европа кыайыы­лааҕа;

— Арассыыйа спортсменнара быраҕыы бары көрүҥнэригэр (молот, копье, диск быраҕыыта, ядро анньыыга) күүстээхтэр.

Бу спортсменнартан С. Шубенков, А. Меньков билиҥҥитэ нейтральнай статуһа суохтар. Мин санаабар, Сардаана Трофимова Олимпиадаҕа кыттар путевканы ылар толору кыахтаах. Бэс ыйын 23-27 күннэригэр Чебоксары куоракка Арассыыйа Олимпиада иннинээҕи чөмпүйэнээтэ ыытыллар. Бу чөмпүйэнээт кэнниттэн састаап бүтэһиктээхтик быһаарыллыаҕа. Манна Саха Өрөспүүбүлүкэтин чэпчэки атлетикаҕа федерациятын бэрэсидьиэнэ Анатолий Кырджагасов, тус тириэньэрэ Татьяна Жиркова уонна Успуорт министиэристибэтин бэрэстэбиитэллэрэ хайаан да баар буолуохтарын наада.

Сардаана Трофимова кырата өссө биир олимпийскай цикл толору күрэхтэһэрэ буолуо. Марафонскай сүүрүүнэн дьарыктанарга кини билигин күөгэйэр күнүгэр сылдьар. Нейтральнай статус ылбытынан кини билигин аан дойду бары күүстээх марафоннарыгар, официальнай күрэхтэ­һиилэригэр туох да мэһэйэ суох кыттар буолуо, аан дойду күүстээх марафонецтарын кытта илин-кэлин түсүһэн, маастарыстыбата үрдүөҕэ, көрдөрүүлэрэ өссө туп­суохтара.

Родион Кривогорницын, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru