Бары эйгэҕэ – ийэ тылбыт туруга

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Төрөөбүт тылбыт туругун туһунан түөһэр буоллахха, бары эйгэҕэ -ааһын, -ыыһын, -ууһун, -ииһин… сыһыарыыттан саҕалыахха сөп. Дьиэ тутуута буолбакка, тутааһына, сыана тахсыыта буолбакка, тахсааһына, олохтон үөрүү буолбакка, үөрээһин, оҕону үөрэтии буолбакка, үөрэтээһин, киһини салайыы буолбакка, салайааһын…

edersaas.ru

Маннык саҥарыы (саҥарааһын буолбатах), эргиччи, олоччу кэриэтэ сыстыганнаах ыарыы курдук олоххо киирдэ. Араадьыйа, тэлэбиисэр иннигэр олоро түһээт, итинниги истибитинэн барыаҥ. Холобура, бу күннэргэ тыа хаһаайыстыбатын тутаах үлэһитэ «…сыана тахсааһына бэлиэтэммэтэ…” диирин хаста да истиэххэ сөп.

Эмчиттэр кыттыылаах туһалаах «Эйгэ» биэрии баар буолла, олус наадалаах сүбэлэри биэрэллэр, ыйытыыларга хоруйдууллар. Ийэ тыл бу биэриигэ доҕолоҥнуур. Холобура, муус устар 16 күнүнээҕи тахсыыларыгар гинекологтар кытыннылар. Хат дьахтар диэн тыллары туттубатылар курдук, «беременнэй чүөчэ» диэн буолла. Беременнэй буолуо үһү, чүөчэ буолуо үһү. Биир быраас өссө эттэ эбээт «төрөөрү сылдьар кыыс…»  диэн. Онно өйдөөн кэллим, эдэрбэр, төрүүр дьиэҕэ быыһаммыт ийэлэр таһырдьа салгын сии олордохпутуна, эдэр киһи кэллэ уонна эттэ: «Мааҕын сарсыарда киирбит кыыска кэллим, ыҥырыаххыт дуо?” Онуоха саамай саастаах дьахтарбыт эттэ: «Оо, тукаам, манна кыргыттар киирбэт дойдулара, барыта дьахталлар киирэн сытабыт» – диэбитигэр күлсүбүппүт.

Манна даҕатан эттэххэ, саха дьахтара тоҕо «чүөчэ» буолан хаалла, хаһааҥҥыттан уонна тоҕо? Уонна саха эр киһитэ тоҕо «дьээдьэ» буолла? Эргиччи итинник этиллэр буолбутуттан, дьон үөрэммит, ылыммыт курдук ээ, дьэ иэдээн.

Сахалыы бэрт үчүгэйдик саҥарар, бары таптыыр, астынар уолбут, «Өркөн өй» биэрии ыытааччыта быйыл кыһын биир сырыыга «сүөһү дуу, сылгы дуу…” диэн ыйытыылаах буолан соһуппута уонна күн бэһэҕээ «Эн – сулускун» куонкуруһу ыытарын быыһыгар «Мархинка» фирма эрэкэлээмэтин кыбытта уонна онно «сылгы да этэ, сүөһү да этэ остуолгутугар баар буолуоҕа» диэбититтэн сылыктаатахха, кини сылгыны сүөһүнэн аахпат эбит. Ынах сүөһү, сылгы сүөһү диэн буолар ээ, сүөһү диэн уопсай аат. Уонна эдэркээн ыытааччылар этэллэрин курдук «… хайдах аастаный?” диир, «хайдах ааста?” диир оннугар.

Сити «Эн – сулускун» куонкуруска дьүүллүүр сүбэ артыыстара тылларын саппааһа баайа суоҕуттан хас кыттааччы аайы сыаналыылларыгар «үчүгэй баҕайы» диэнтэн атын тыл суоҕун курдук, үрүт үөһэ олус хойуутук этэллэр, кулгаах сылайар. Оттон тоҕо араастаан этэр кыаллыбатый? “Олус бэркэ ыллаатыҥ”, “туйгуннук толордуҥ”, “кэрэтик ыллаатыҥ”, “куолаһыҥ олус үчүгэй”, “бэртээхэй”, “уһулуччу” “кэрэ” о.д.а. үчүгэйи быһаарар тыл элбэх. Оннооҕор биир этиигэ «үчүгэй баҕайы, наһаа үчүгэй» хатыланан аҕай биэрдэ. Сүбэ биир дьүүлдьүтэ «низаны да, верханы да кыайан ылаҕын» диэн эттэ ээ, оттон атын дьүүлдьүт “мурашкалаан ыллым”, “…учти гынаар аныгы сырыыга” диэтэҕэ. Онуоха аттыгар олорооччу үчүгэйдик да эттэ ээ, диэбиттии “миэхэ эмиэ мурашки пробежали” диэн эрдэ эппитин эбэн кыбытта.

Ити куонкурус кэнниттэн өссө эдэрдэр биэриилэрэ «Айар шоу” кэллэ, онтон тугу булан ылыаҥый. Тутталлара-хапталлара, камераҕа үөрэммиттэрэ бэрт бөҕө эрээри… «тормози” гыналлара о.д.а. тылларын нууччалыыта-омуктуута баһаам.

Ийэ тылга сыһыан, билии, саҥарыы мөлтөөбүтүн туһунан элбэҕи истэбит, этэбит-тыынабыт эрээри, тупсан иһиэхпит дуо, диэн ыйытыыны күүскэ туруоран, хайдах гынан көнүөххэ, тупсуохха, тугу туһаныахха сөбө буолла. Дьону кириитикэлээн, кэриэтээн онтон дуоһуйаары суруйбатым, кутум-сүрүм уйбатын, ылымматын иһин уонна биир санаалаахтар сүбэлэрин истээри, тупсуон баҕарар баҕа улаханыттан, ийэ тылбыт – олоҥхо тыла эмсэҕэлиирэ аһара баран эрэриттэн.

Төрөөбүт тыл сүмэтин бэркэ, сөпкө туттан туйгун биэриилэри ыытар дьон баалларыттан саха саҥалаах барыта да дуоһуйар, астынар буолуохтаах. Норуот суруйааччыта Наталья Михалёва-Сайа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх суруналыыһа Сардаана Мигалкина, Сардаана Плотникова курдуктар. Кинилэр биэриилэрэ куруук күүтүүлээх, олус улахан дуоһуйууну, астыныыны, үөрүүнү бар дьоҥҥо биэрэр, иҥэрэр.

Сардаана Мигалкина биэриитэ тохтоон, сэрийээл суруйа олорор дэһэллэр. Кини ыытарын суохтуубут. Бу ыытааччылар бары да, сиппит-хоппут, улахан уопуттаах буолалларын быһыытынан, эдэр кэллиэгэлэригэр сэминээрдэри, маастар-кылаастары ыытталлар туһалаах да буолуо этэ. Биһиги ыччаттарбыт күөх экрантан саҥарар саҥалара тупсара, ылыналлара, үтүктэллэрэ үгүс буолуохтаах, ол туһугар үлэлиэххэ баара.

 

Наталья МОРДОВСКАЯ.

Хаартыска: интэриниэттэн.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0