Тыа сирин оскуолалара нэһилиэктэригэр төрөөбүт-үөскээбит, үлэлээбит, өрөспүүбүлүкэ, улуус , нэһилиэк социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларыгар сүҥкэн кылааттарын киллэрбит дьон ааттарын иҥэрэн үйэтитэллэр.
Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Балыктаах нэһилиэгин орто оскуолатын 75 сыллаах үбүлүөйүгэр бу күннэргэ «Бочуот Знага» уонна «Үлэ Кыһыл Знамята» уордьаннар кавалердара, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, М.К Аммосов уонна П. А.Ойуунускай ааттарынан судаарыстыбаннай бириэмийэлэр лауреаттара, «Память» мемориал-кинигэ ааптара, Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Бочуоттах олохтооҕо Михаил Габышев аата иҥэрилиннэ.
Михаил Прокопьевич бу нэһилиэккэ 1928 сыллаахха күн сирин көрбүт. 50-с сылларга төрөөбүт улууһугар үөрэх эйгэтигэр салайар үлэҕэ үлэлээбит. 1962 сыллаахха ССКП райкомун иккис сэкирэтээринэн талыллыбыт. 1971 с. ССКП XXIV сийиэһин дэлэгээтинэн талыллыбыт. 1972 с. Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан анаммыт. Сүүрбэттэн тахса сыл устата «Память» диэн бэчээт мемориальнай пааматынньыгын оҥорууга үлэлээбит. Манна 1941-1945 сылларга 62 509 Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллыбыт дьон ааттара үйэтитиллибит.
Михаил Габышев оҕолоро, чугас аймахтара кини аатынан истипиэндьийэ олохтообуттар. Бу суолталаах бириэмийэҕэ оскуола бастыҥ көрдөрүүлээх, ситиһиилээх учуутала уонна туйгун үөрэхтээх үөрэнээччитэ тиксэллэр эбит. Михаил Габышев аатынан 1 №-дээх бириэмийэ нуучча тылын уонна литературатын учуутала Ангелина Говороваҕа уонна 10 кылаас үөрэнээччитэ Валя Кычкинаҕа ананна.
Оскуола дириэктэрэ Айталина Мохначевская бу бириэмийэни Михаил Габышев чугас аймахтара анаабыттарын билиһиннэрдэ:
— Михаил Габышев аатынан истипиэндьийэ лауреаттарынан кимнээх буолалларын оскуола салалтатыттан, учууталлар идэлээх сойуустарыттан, оскуола оҕолорун бэйэни салайыныыларын сэбиэтиттэн састааптаах анал хамыыһыйа анаан мунньахтаан быһаарбыта. Бастакы бириэмийэ лауреата Ангелина Говорова ааспыт үөрэх сылыгар үөрэппит оҕолоро эксээмэннэрин 100% хаачыстыбалаахтык туттарбыттара. Учуутал үөрэнээччилэрэ араас куонкурустарга ситиһиилээхтик кытталлар. Ангелина Николаевна үөрэтэр оҕолорун ораторскай искусствоҕа уһуйуутун түмүгэ — «Тыл хоһууна» өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска кыайан, «Саха» НКИХ «Кэл олор, сэһэгэрһиэх» биэриитигэр кыттыбыттара.
Валя Кычкина — оскуола туйгун үөрэнээччитэ, «Ыллыкчаан» үҥкүү ансаамбылын солистката. Оскуола уопсастыбаннай олоҕор өрүү көхтөөхтүк кыттар.
Мин Михаил Габышев аатынан 1 №-дээх бириэмийэ лауреаттарын кытта анаан көрсөн кэпсэттим.
Валя Кычкина үҥкүүлүүрүн таһынан уруһуйдуурун сөбүлүүр эбит. Кини: «Мин абстрактнай тиэмэҕэ уруһуйдуурбун сөбүлүүбүн. Холобур, кыылы уруһуйдуур буоллахпына, көннөрү илиитин-атаҕын, төбөтүн уруһуйдууру буолбакка, бу кыыл тугу гыныахтааҕын, тоҕо манна кэлэн олорорун толкуйдуубун уонна киниэхэ бу кэмҥэ «суолун аһан» биэрэбин, —— диэн санаатын үллэһиннэ.
Оттон бу оскуолаҕа 33-с сылын үлэлиир нуучча тылын учуутала Ангелина Говорова кылаас салайааччытын быһыытынан 5-с выпуһун иитэр-такайар.
Кини үөрэтэр ньымата — литературнай айымньыны чинчийии. Ангелина Николаевна үлэтин бу курдук билиһиннэрэр:
— Холобур, Андрей Платонов «Юшкатын» ааҕан баран, оҕолор кинини олус аһыммыттара. Хараҕа суох инбэлиити киһи барыта күлүү-элэк оҥостор. Биирдэ итирик киһи кинини алҕас сүрдээх улаханнык хаһыйан ыыппытыгар, эрэйдээх өлөн хаалар. Биир үтүө күн биир кыыс:»Ефим Дмитриевич ханна баарый?» — диэн олохтоохтортон ыйыппытыгар, «ити кими этэр буоллаҕай?» дии санаабыттара, кинилэр күлүү-элэк оҥостор Юшкалара эбит. Кини биир тулаайах кыысчааҥҥа харчытын сыыһын биэрэн үөрэххэ барарыгар көмөлөспүт. Кыыс үөрэхтэнэн кэлэн, махтанаары гыммыта, киһитэ олохтон бараахтаабыт. Ити курдук, Андрей Платонов «Юшкатын», Иван Тургенев «Мумутун» Герасимын, В.Короленко «Хараҕа суох музыканын», Софрон Данилов «Киһи биирдэ олорор» романын Суондатын — бары олохторугар табыллыбатах «кыра» дьон дьылҕаларын уруокпутугар анаан чинчийэн, тэҥнээн , ырытан көрөбүт. Саха уонна нуучча классик суруйааччыларын дьоруойдарын тэҥнээн көрөбүт. Оҕолор литературнай айымньыны бүгүҥҥү олох көстүүтүн кытта эмиэ тэҥнии тутан ырыталлар.
Аны, ыччаты иитиигэ айымньы дьоруойдарын сыһыаннарын тэҥнээн көрөбүт. Холобур, «Капитанская дочка» сэһэҥҥэ аҕата уолун: «Үчүгэйдик сулууспалаа» — диэн баран , араас үчүгэй сүбэни биэрэр буоллаҕына, Чичиков аҕата уолугар: «Харчыгын мунньун, бу олоххо харчы эрэ эйиигин өйүөҕэ» — диэн үөрэтэр. Литературнай айымньыны чинчийиигэ тиэмэ наһаа элбэх. Арыт: «Үөрэтэр оҕолорбор туох сорудаҕы биэрэбин», — диэн түүнү быһа толкуйдааччыбын. «Оҕо аахпат буолла», — дииллэр да, мин санаабар, чинчийии ыытаары айымньыны ааҕан баран, ырытар оҕо үгүс. Холобур, литературнай дьоруойдар Елен Безухова, Наташа Ростова, Раскольников мичээрдэрин бэрт интэриэһинэйдик ырыппыттара. Бу тиэмэҕэ анаан ылсан үөрэнээччим Нарыйа Березкина научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ кыттыбыта. 7-c кылааска үөрэнэ сылдьан, Дьулус Говоров сылгы туһунан реферат суруйбута. Онтон кинигэни анаан тутан баран олорбот оҕо устунан ылларан, сылгы туһунан интэриэһиргээн, кинигэни тала сылдьан ааҕар буолбута. Ити курдук, оҕоҕо ааҕыыга интэриэһи тартаххына, оҕо чинчийэр, ырытар кыаҕа сайдар, — диэн санаатын үллэстэр Ангелина Говорова.
Дьэ, ити курдук, быйылгыттан ыла Михаил Габышев аатын сүгэр Балыктаах орто оскуолатын бастакы стипендиаттара тустаах бириэмийэни ылыахтарын ылбыттар! Учууталлаах үөрэнээччигэ аны да ситиһии көтөллөнөн, олохторун суола киэҥник аһылла турарыгар баҕарабыт.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ.