Бүгүн батсаабынан тарҕаммыт бөрөнү бултааһын уонна табаны иитии боппуруостарыгар сыһыаннаах тиэмэҕэ “Биология ресурсаларын, айылҕа ураты харыстанар сирдэрин-уоттарын уонна айылҕа пааркаларын дириэксийэтэ” СӨ судаарыстыбаннай-бүддьүөт тэрилтэтиттэн маннык ис хоһоонноох хоруйу туттубут:
— Өрөспүүбүлүкэҕэ бөрө ахсаанын уонна тыа хаһаайыстыбатыгар дьиэ кыылларын тардыытын кытта сибээстээх кыһалҕа баар. Научнай институттар эспиэртэрин сыанабылларынан уонна анкета-ыйытык көрүҥүнэн аахтахха, бөрө ахсаана быһа холуйан — 2500-3000.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэтэринээрийэ департаменын чахчытынан, адьырҕа бөрөлөр 5935 дьиэ табатын уонна 127 сылгыны тардыбыттар.
Маны сэргэ РНА Сибиирдээҕи салаатын Ирбэт тоҥ биологическай кыһалҕаларыгар институтун сыанабылынан, бөрөлөр бултанар кыылларга эмиэ хоромньуну таһаараллара бэлиэтэнэр.
Бөрө ахсаанын сүрүннүүр туһуттан сыллата өрөспүүбүлүкэҕэ кэлимсэ миэрэлэри ылыналлар: биэдэмистибэлэр икки ардыларыгар сүрүннүүр үлэни тэрийии, бөрөһүт-булчуттар биригээдэлэрин тэрийии, элбэх бөрөнү бултаабыт юридическай сирэйдэр, биирдэм урбаанньыттар уонна биирдиилээн дьон ортолоругар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын гранын биэрии, илимиит олохтонор көрүҥнэригэр бултуур быраабы ылыыга көҥүлү уочарата суох бөрөһүт-булчуттарга биэрии. Маны тэҥэ бөрөнү уодьуганнааһыны көҕүлүүр туһуттан туттарыллыбыт түүлээх иһин субсидия көрүллэр: сааһын сиппит (взрослый) бөрө тириитин иһин – 20 тыһ. солк. уонна бөрө оҕотун тириитин иһин – 5 тыһ. солк. Ол курдук, ааспыт сылга уопсайа 8965,0 тыһ солкуобай суумалаах 449 тирии туттарыллыбыта.
Ити түмүгэр сыл аайы бөрө уопсай ахсааныттан 20-25 % бултанар (2018 с. – 718 бөрө, 2019 с. – 702, 2020 с. – 506, 2021 с. – 553).
Билигин бөрөһүт-булчуттары көҕүлүүр туһуттан Саха Өрөспүүбүлүкэтэ сааһын сиппит (взрослый) бөрө тириитин туттарыы иһин субсидия сууматын 30 тыһ солкуобайга, бөрө оҕотун тириитин иһин – 10 тыһ солк. диэри үрдэтэргэ үлэ ыытыллар.
“Биология ресурсаларын, айылҕа ураты харыстанар сирдэрин-уоттарын уонна айылҕа пааркаларын дириэксийэтэ” СӨ судаарыстыбаннай-бүддьүөт тэрилтэтэ бөрө ахсаанын сүрүннүүргэ кыһалҕалаах оройуоннарга идэтийбит уонна дьоҕус (мобильнай) булчуттар биригээдэлэрин тэрийэр. 2021 сылга 25 идэтийбит биригээдэ уонна 2 мобильнай биригээдэ сонор суолугар тахсыбыта. Бу биригээдэлэр уопсайа 149 бөрөнү бултаатылар.
Быйыл 25 идэтийбит биригээдэ баар. Эбии көрүллүбүт үбүнэн өрөспүүбүлүкэ ордук кыһалҕалаах оройуоннарыгар бөрөһүт-булчуттар мобильнай биригээдэлэрин эбии тэрийэр баҕалаахпыт. Билигин куонкурус барар.
Туһааннаах дириэксийэ ыыппыт ыйытыгынан, муус устар 28 күнүнээҕи туругунан, Кэбээйи оройуонугар 42 бөрө баара бэлиэтэннэ.
2022 сылга Кэбээйи оройуонун сиригэр Ламыҥха национальнай нэһилиэгин булчуттарыттан биир идэтийбит биригээдэ тэрилиннэ. Бүгүҥҥү туругунан, Кэбээйи оройуонугар биир да бөрө бултана илик.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэтэринээрийэ департаменын чахчытынан, муус устар 28 күнүнээҕи туругунан бөрөлөр 1 сылгыны, 442 дьиэ табатын сэймэктээтилэр, бу сыыппара 2021 сыл бу кэмин кытта тэҥнээтэххэ, 336 төбөнөн элбэх.
Бөрөнү бултааһыҥҥа дьааты туһаныы бобуллубута
Бөрөлөр ахсааннарын аччатыыга 2005 с. “фторацетат бария” туһаныы бобуллубута. Бу ыйыллыбыт дьааты туһаннахха ардай аһыылаахтары кытта тэҥҥэ өлүгүнэн аһылыктанар кыыллар, көтөрдөр эмиэ сүһүрэллэр.
Күүстээхтик дьайар препараттары туһаныы содула улахан, онон Булт быраабылатынан утутар-наркотическай, сүһүрдэр уонна кыайан хамсаабат оҥорор веществолары туһаныы бобуллубута.
Бүгүн хайалаах-тайҕа сиригэр бөрө ахсаанын сүрүннүүргэ көдьүүстээх ньыманан авиацияны туһанан ытыы (авиаотстрел) буолар эрээри, кэнники сылларга үбүлээһин суоҕуттан (ситэтэ суоҕуттан) ыытыллыбат.
Сылгы уонна таба үөрүн харыстааһын, кэтээһин-манааһын тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччыларын бэйэлэрин эбээһинэстэринэн буолар уонна СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин нөҥүө үбүлэнэр.
Бэлэмнээтэ Женни Стрюкова
Хаартыска: интэриниэттэн