Сунтаар улууһун Күндэйэтигэр “Сырдык аартык” кэпэрэтиип тэриллибитэ уон сылын бэлиэтиир тэрээһиҥҥэ тыа хаһаайыстыбатын миниистирин бастакы солбуйааччы Татьяна Осипова кыттыыны ылла.
edersaas.ru
Нэһилиэк олохтоохторугар бу дьоһун суолталаах дьаһал кулун тутар 5 күнүгэр Б.Н.Егоров аатынан Күндэйэ агро-оскуолатыгар «Сырдык аартык» ТХПК уон сыллаах үлэтин сырдатар “төгүрүк остуолтан” саҕаланна. Кэпэрэтиип толорооччу дириэктэрэ, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Розалия Иванова хаһаайыстыба уон сыллаах үлэтин кытта билиһиннэрдэ. “Төгүрүк остуол” кыттыылаахтара Ил Дархан «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын кэскиллээх хайысхаларын туһунан» ыйааҕынан этиилэрин киллэрдилэр. Тыа сирин олохтоохторун сүрүн дьарыгын, сүөһү иитиитин, удьуор утумун быспакка салгыы сайыннарыыга кэпэрээссийэ оруолун, кэскилин туһунан санаа атастастылар, саҥа сүүрээннэри көрдөөтүлэр.
Күн иккис аҥаарыгар эбийиэктэри кэрийэн көрүү, кэпэрэтиип пиэрмэтин үлэтин-хамнаһын билсии тэрилиннэ. Тэрээһин үөрүүлээх түгэнинэн саҥа 120 миэстэлээх хотон бастакы сыбаайатын түһэрии буолла.
Татьяна Осипова бэлиэтээбитинэн, билигин дойду үрдүнэн хаһаайыстыбалары бөдөҥсүтүү, кэпэрэтииптэри тэрийии ыытыллар кэмигэр, «Сырдык аартык» үлэтэ атын нэһилиэктэргэ, улуустарга холобур буолар. “Тыа сиригэр ынах сүөһү ахсаана аҕыйыы турар кэмигэр нэһилиэк баһылыга сөптөөх сыалы-соругу туруоран үлэни тэрийдэҕинэ, дьон-сэргэ маннык кэпэрэтииптэргэ түмсэн, сүөһүнү аччаппакка иитиэн сөбүн “”сырдык аартыктар” дакаастаабыттар.
Уон сыл анараа өттүгэр Күндэйэ нэһилиэгэр баһылыктар (Егоров Б.Н., Никитин А.В.) сөптөөх үлэни ыыппыттарын түмүгэр, «Сырдык аартык» тыа хаһаайыстыбатын поотребительскэй кэпэрэтиип олохтоммута. Тэрийээччинэн нэһилиэк 15 улахан хаһаайыстыбата, баайсыктаахтарынан 86 сүөһүлээх ыал буолбуттара. Кэпэрэтиип бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлинэн нэһилиэк баһылыга Андрей Никитин (2009-2014 сс.) үлэлээбитэ, билигин эдэр баһылык Иван Константинов бэрэссэдээтэллиир, толорооччу дириэктэринэн Розалия Иванова үлэлиир.
Сүөһүнү көрүүгэ-истиигэ өҥөнү оҥорор кэпэрэтиип бастаан тэриллэригэр нэһилиэк социальнай-экономическай сайдыытыгар анал бырагыраама ылыллыбыт. Ол чэрчитинэн алта сайылыгы чөлүгэр түһэрэр, астыыр сыаҕы кэпэрэтиипкэ биэрэн үлэлэтэр сорук турбута. 2009 с. “Сырдык аартык” кэпэрэтиип 380 т үүтү тутан астаабыт буоллаҕына, 2018 сылга ити көрдөрүү 1039 туоннаҕа тиийдэ. Сүөһү ахсаана нэһилиэккэ бастаан 1025, ол иһиттэн ыанар ынаҕа 421 этэ, билигин 1151, онтон ыанар ынаҕа 497 буолла.
Кэнники сылларга кэпэрэтиип бородууксуйаны батарыы суотугар дохуот аахсан, 2013 с. толору хааччыллыылаах астыыр дьиэни итиэннэ сүүс ынах турар хотонун, 2015 с. субан сүөһү хотонун, 2014 с. үлэһиттэр сынньанар, таҥас уларыттар дьиэлэрин итиэннэ икки боксалаах харааһы туппут. Үлэһиттэргэ үлэлиир усулуобуйаны эрэ буолбакка, олорор усулуобуйаларын тэрийэр сыалтан 2014 с. икки кыбартыыралаах толору хааччыллыылаах уопсай дьиэни 2014 сыллаахха тутан үлэҕэ киллэрбит. Дьарыктаах буолуу улуустааҕы киинини үлэлээх буолуу киинин кытта үлэлэһэн, сыллата үс-биэс километр усталаах ходуһа, мэччирэҥ сирэ бүтэйдэнэр. Кыһыҥҥы өттүгэр кэпэрэтиипкэ 13 киһи, сайыҥҥы өттүгэр сайылыктарга 24 киһи үлэлиир, ону таһынан төрөппүттэрин кытта сайылыкка сүүрбэччэ оҕо тахсан ньирэй көрөн, хамнас аахсар.
Билиҥҥи кэмҥэ аҕа саастаах көлүөнэ сааһыран, үлэни кыайбат буолан сүөһүтүн эһэригэр тиийэр. Хороҕор муостааҕы эспэт сыалтан кэпэрэтиип кинилэр сүөһүлэрин ылан көрөр-истэр. Кэнники сылларга эдэр ыаллар дьоннорун сүөһүлэрин бэйэлэригэр ылаллара, эбии сүөһү иитэллэрэ үтүө үгэскэ кубулуйда, ити курдук сүөһү ахсаана кыралаан эбиллэрэ кэпэрэтиип үлэтин үтүө түмүгэ буолар. Эдэр ыччат, ыал сүөһү иитэргэ интэриэһэ улааппыт, сүөһү үлэтигэр көлүөнэ солбуйсуута баран эрэр эбит. Тыа хаһаайыстыбатын үөрэҕин кыһаларын бүтэрбит эдэр исписэлиистэр дойдуларыгар төннөн идэлэринэн үлэлииллэрэ үгэскэ кубулуйбут.
Кэпэрэтиип былаана киэҥ. Ол курдук, 120 миэстэлээх саҥа хотону, эти астыыр сыаҕы уонна Сиэйэ,Түбэй нэһилиэктэригэр арыы сыаҕын дьиэлэрин тутуохтаах. Маны таһынан сайылыктары сөргүтүүнү, үлэhиттэргэ олорор дьиэни-уоту тутууну салгыы ыытары, агро-оскуоланы кытары ситимнээхтик үлэлээн, ньирэй көрөр оҕо лааҕырын тэрийэри былааннаан үлэ үөһүгэр олорор диэн министиэристибэ пресс-сулууспата иһитиннэрэр.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru