Бүлүү куората 385 сыллаах үбүлүөйүнэн бэс ыйыгар улахан суолталаах түгэннэр буолуохтара. Дьаһалта, депутаттар, общественнай тэрилтэлэр уонна олохтоохтор онно бэлэмнэнэн, араас таһымнаах үлэни көхтөөхтүк ыыталлар.
edesaas.ru, Изольда Загитова
Бэс ыйын 15-16 күннэригэр «Туругур, хапсаҕай ыһыаҕа!», бэс ыйын 27-29 күннэригэр «Ытык Бүлүүгэ Өрөгөй ыһыаҕа» диэн кэрэ бэлиэ тэрээһиннэр дьону-сэргэни, элбэх ыалдьыты түмүөхтэрэ. Бэлэмнэнии үлэ хаамыытын туһунан «Бүлүү куората» МТ дьаһалтатын баһылыга Нюргустан Владимирович Афанасьев кэпсиир.
— Бүлүү куоратын дьаһалтата быйылгы үлэтигэр элбэх былааннары, кэккэ бырайыактары бэлэмнээбитэ. Бырайыактарбыт үбүлүөйдээх сылбытыгар, буолаары турар ыһыахтарга саас сааһынан сааһыланан, оҥоһуллан олоххо киирэн иһэллэр. Тапталлаах куораппыт тас көстүүтүн тупсарар, бу хайысхаҕа саҥа сүүрээннэри киллэрэр үлэ күргүөмнээхтик бара турар. Ол курдук биһиги куораппыт сэттэ уулуссатыгар кинилэр былыргы ааттара суруллубут аншлагтары туруордубут. Куорат 23 өрөспүүбүлүкэ, 13 олохтоох таһымнаах уонна 7 историческай-культурнай суолталаах дьиэлэргэ улахан табличкалары бэлэмнээн ыйыыбыт. Ыраахтан-чугастан кэлбит дьон-сэргэ бу дьиэҕэ ким олорбутун, ханнык сыллаахха тутуллубутун, туох суолталааҕын билиэхтээхтэр. Куорат 18 кэрэ-бэлиэ сирдэрин уонна сүрүннүүр тэрилтэлэрин дьоҥҥо билиһиннэрэр ыйынньыктарын туруордубут. Бу манна «Ыйынньыктары нэһилиэнньэҕэ оҥоруохха» диэн акция ыыттыбыт. Акциябытыгар 29 тэрилтэ салайааччылара кытыннылар. Билигин да ол акциябыт үлэтин салҕыыр. Кытта илик салайааччылар суолта биэрэн көмөлөһүөхтэрэ, бэйэлэрин кылааттарын киллэриэхтэрэ диэн эрэнэбит.
Куораппыт ортотугар улахан 6 миэтэрэлээх ыйынньык туруордубут. Ыйынньыкка элбэх олус интэриэһинэй информация киллэрдибит. Холобура, 18 куорат уонна 2 нэһилиэк эмблемалаах ааттара уонна Бүлүүттэн төһө ыраах сыталлара. 5 Саха сирин кырдьаҕас куораттарын туһаайыыта, ааттара, былыргы Бүлүү уокуругар киирэр 7 оройуон аата. Биһиги куораппытыгар олоро сылдьыбыт Н.Г.Чернышевскай төрөөбүт куората Саратов, профессор И.Л.Кондаков кистэммит сирэ Тарту, Кэт Марсдеҥҥа сыһыаннаах Лондон курдук куораттар ааттара, Бүлүүттэн төһө ыраах сыталлара сырдатылынна. Уонна да атын Бүлүүнү кытта историческай сибээстээх элбэх куораттары киллэрдибит.
Бу күннэргэ куораппыт биир киин Чапаев уулуссатыгар 6 ситибокс, 5 биллборд турдулар. Баннердарга Хапсаҕай ыһыаҕар уонна куорат үбүлүөйдээх сылыгар анаан биллэр хапсаҕайдьыттарбыт хаартыскаларын, хапсаҕай символикатын уонна биир өттүгэр Бүлүү куоратын художественнай оскуолатын үөрэнээччилэрин бастыҥ уруһуйдарын ыйыахпыт. Юрий Иванович Тутукаров салалталаах Аҕа түмсүүтүн чилиэннэрэ биллбордтар акылааттарын сиэмэннээтилэр диэн махтанан туран бэлиэтиибит.
Уопсайынан, үбүлүөйгэ бэлэмнэнии үлэтигэр элбэх дьон ис дууһаларыттан кыһаллан, тапталлах куораппыт туһугар диэн олус бэриниилээхтик, кыһамньылаахтык үлэлэстилэр. Олору хайаан да бэлиэтээн ааһар наадалаах дии саныыбын. Сварка үлэтигэр Константинов Сергей Сергеевич, Михайлов Валерий Валерьевич, Афанасьев Прокопий Прокопьевич, Павлов Владимир Владимирович, Татаринов Кузьма Владимирович туохха да тэҥнэммэт көмөнү оҥордулар. Ыйынньыктар тылбаастарын тыл билимин кандидата, саха тылын кафедратын доцена Прокопьева Алена Кирилловна, профессор Филиппов Гаврил Гаврильевич, тэҥнээн үөрэтии магистрана Гаврильев Семен Леонидович, тыл билимин кандидата, саха тылын стилистикатын уонна нууччалыы-сахалыы тылбааһын доцена Манчурина Лидия Егоровна, тыл билимин кандидата Ефремова Надежда Анатольевна толордулар. Былыргы пааматынньык дьиэлэр сөпкө суруллууларыгар уонна сахалыы тылбаастарыгар СӨ Ил Дарханын уонна СӨ бырабыытылыстыбатын дьаһалтатын тыл сайдыытын боппуруостарын сүрүннүүр управлениетын старшай референа Платонова Айталина Андреевна, СӨ култуура нэһилиэстибэтин объектарын харыстабылыгар департаменын сүрүннүүр специалиһа Терентьев Гаврил Михайлович үлэлээтилэр.
18 объектар ыйынньыктарын эскизтарын миигин кытта архитектор Алексеев Чаҕыл Иннокентьевич бэлэмнэстэ. Музей үлэһиттэрэ Сергей Васильевич Иванов, Татьяна Николаевна Афанасьева, библиотекарь Светлана Сергеевна Иванова, суруйааччы, кыраайы үөрэтээччи Томскай Николай Елисеевич (хомойуох иһин, биһиги кэккэбититтэн барбыт) Бүлүү куорат былыргы дьиэлэрин чинчийэн, суолталарын билэн табличкаларга киллэрэргэ үлэлэстилэр. Дьокуускайдааҕы «Офсет» рекламнай-бэчээттиир киин тимир ньаалбааҥҥа бэчээттээн таһаарда.
Киин ыйынньык туруоруутугар Щадрин Максим Иванович, ИП Буслаев Александр Ильич, ООО «Эрэл» салайааччыта Герасимов Александр Гаврильевич техниканан, ООО «Экоком» салайааччыта Григорьева Күннэй Геннадьевна, ИП Арбыкин Андрей Алексеевич цемент биэрэн, ГУП ЖКХ салайааччыта Лобашев Андрей Альберотович, куорат олохтооҕо Клара Егоровна Саввинова, ИП Егоров Константин Харлампьевич тимир биэрэн, крановщик Мороз Виктор Николаевич, Захаров Борис Христофорович биригээдэтэ күүс-көмө буоллулар.
Ыытыллар араас таһымнаах хайысхаларга МУП «Вилюит» салайааччыта Захаров Данил Васильевич, Бүлүү куоратын дьаһалтатын специалистара Кондакова Татьяна Егоровна, Харлампьев Виталий Олегович, Иванов Максим Семенович, Петрова Айталина Спартаковна, Макаров Сергей Сергеевич күүскэ үлэлээтилэр.
Үөрэҕирии управлениетын чэрчитинэн 3 №-дээх оскуолаҕа баар үлэ лааҕырын оҕолоро куорат киинигэр кыһын устата мунньуллубут бөҕү хомуйууга үлэлии сылдьаллар. Захаров Борис Христофорович салалталаах 3 №-дээх оскуола эр дьонун кэлэктиибэ ыйынньыктары оҥорууга эмиэ элбэх сыралаах үлэни ыыта сылдьар.
Үгүс тэрилтэлэр көҕөрдөр уонна кырааскалыыр үлэлэрин саҕалаатылар, күрүөлэрин-хаһааларын көннөрүнэллэр. Көҕөрдүүгэ 4532 устуука сибэкки олордулла сылдьар. Бырааһынньыктарбытыгар ыалдьытыы кэлбит дьон көрөн астынан баралларын курдук күн-бүгүн улахан пааматынньыктарбытын өрөмүөннүү сылдьабыт. Ол курдук Кыайыы болуоссата, С.М.Аржаков уонна кэккэ пааматынньыктарга өрөмүөннээһин, сууйуу-сотуу, ыраастааһын үлэтэ барыаҕа. Ийэ искибиэригэр билиитэлэри тэлгэттибит, фонтаннарын оҥорон эрэбит, төгүрүйэ фонтаннаах буолуо. Хомус музейын тас өттүн тупсардыбыт. «Бүлүү» кинотеатр үрдүн сарайдаатыбыт, күрүөтүн өрөмүөннээтибит, саҥа информационнай стенда туруордубут.
Куорат дьаһалтатын иһинэн үлэбитин иилиир-саҕалыыр дьоһун сүбэ тэриллибитэ. Сүбэҕэ араас кэмҥэ муниципальнай сулууспаҕа үлэлээбит исписэлиистэр уонна баһылыктар киирбиттэрэ, араас хабааннаах үлэ барарын кинилэри кытта быһаарсабыт.
Сынньалаҥ пааркатын оҥоруутун ситэрии-хоторуу бара турар. Манна билигин даҕаны элбэх дьон көрүүтэ-истиитэ наада. Спортивнай былаһааккаҕа 18 тренажеры уонна оҕо былаһааккатын туруоруохтаахпыт.
Ыһыах кэнниттэн Кэт Марсден искибиэрин оҥоруутун саҕалыахпыт. Урбаанньыт Саргылана Титовна Иванова искибиэр ыскамыайкаларын оҥорон бүтэрдэ. Биллиилээх скульптор Захаров Петр Алексеевич оҥорбут Кэт Марсден бюһун биһиги былырыыҥҥы тупсаран оҥоруу үлэтигэр бэриллибит бириис харчытынан ылбыппыт.
Уулуссалары оҥорууга былааннаах үлэлэр бараллар. Куораппытыгар сайын оҥхойдору тэҥниир, суолу көннөрөр үлэлэр барыахтара. Бүгүҥҥү күн туругунан 262 км суол тэҥнэммитэ. Уулуссаларга суолу грейдердааһыҥҥа «Вилюй-Автодор» салайааччыта Протопопов Прокопий Владимирович, Евсеев Иван Иванович элбэх үлэни ыыттылар. Ленин, Октябрьскай, Пушкин уулуссалар оҥоһуллуутун электроннай конкурса тахсыахтаах. Суол оҥоһуута элбэх сыраны уонна билиини эрэйэр. Сөптөөх бэдэрээтчиттэр ылыстахтарына үлэ түмүктээх буолуоҕа.
Олохтоох көҕүлээһиннэри өйөөһүн бырагырааматынан үп-харчы министиэристибэтэ ыытар куонкурсугар кыттыбыт тэрилтэлэр салайааччыларыгар барыларыгар махтанабын. Кинилэр баар буоланнар биһиги үппүт-харчыбыт хомуллан, куонкурспутун биллэрэн, үлэбитин ыытыахпыт. Сорох салайааччылар биир күннээх хамнаһы барытын биирдэ биэрэр кыахпыт суох диэбиттэрэ, аны күһүҥҥэ диэри көмөлөһүөхтэрэ диэн бигэ эрэллээхпит. Бу барыта биһиги дьиэбит, ол эбэтэр төрөөбүт куораппыт туһугар оҥоһуллар диэн бары да өйдүөх тустаахпыт.
Билигин улуус дьаһалтатын бюджет хамыыһыйатын кытта сүбэлэһэммит мусоросборниктарга 5 мөлүйүөн 700 тыһыынча солкуобайы анатан эрэбит. Депутаттар, общественниктар былаан оҥостон, куораппытыгар мусоросборниктары туруортуохтаахпыт.
Урбаанньыттарга туһаайан маҕаһыыннаргыт тастара куораты киэргэтэр, тупсаҕай көстүүлээх, уоттаах-күөстээх, ыскамыайкалаах, урналаах буолуохтаах диэн былырыын да эппитим, быйыл да этэбин. Ол аата кинилэр атыылаһааччыларыгар сөптөөх усулуобуйа тэрийэллэр.
Былырыын гражданнар көҕүлээһиннэрин уонна тупсаран оҥоруу сылыгар элбэх былааннар ылыллыбыттара. Бу былааннарынан сиэттэрэн хаһаах тиэргэнин киллэрдибит. Хаһаахтар былыргы дьиэлэрин-уоттарын, хайдах олорбуттарын дьоҥҥо көрдөрүөхпүтүн баҕарабыт. Быйыл дьиэ иһин, тиэргэнин ыраастааһыҥҥа субуотунньук ыытыллыбыта. Манна атаман Георгий Сергеевич Попов хаһаахтарын кытта уонна кыраайы үөрэтэр музей үлэһиттэрэ элбэх сыраларын уурдулар, билигин да дьарыктана сылдьаллар. Үбүлүөйгэ диэри үлэтин бүтэриэхтээхпит.
Араас бырагырааманан үлэлэһэ олоробут, ол курдук суол уонна транспорт хаһаайыстыбатын министиэристибэтин бырагырааматынан элбэх автобус, ГУП ЖКХ нөҥүө ууну таһар массыына ылаары олоробут. Былырыын депутаттар уонна улуус дьаһалтата харчы көрөннөр ГАЗ базатыгар кураанах бөҕү тиэйэр массыына оҥостуохтаахпыт.
Сыл устата элбэх субуотунньуктар ыытылыннылар, куорат күөх зонатын санитарнай ыраастааһыныгар 458 киһи таҕыста, 170 кууп бөх таһаарылынна. Манна биир үчүгэй сонуну бэлиэтээн көрдүбүт, туох да диэбит иһин, дьон бөҕү быраҕыыта лаппа аҕыйаабыт, эппиэтинэстэрэ үрдээбит. Сыл бүтүүтэ субуотунньук чааһыгар барытын суоттаан, статистикалаан, улахан отчуот оҥоруохпут, хас кыттыбыт тэрилтэни бэлиэтиэхпит.
Уонна түмүкпэр быйыл бары түмсэн уонна үчүгэй өрүттэрбитин инники күөҥҥэ таһааран, бу бэлиэ үбүлүөйдээх сылбытын туһанан, тапталлаах куораппытыгар элбэҕи оҥорон хаалыахха диэн олохтоохтору ыҥырабын. Биир сомоҕо буоллахпытына, ханнык баҕар үлэ кыаллыаҕа! Уонна буолаары турар ыһыахтарынан, Бүлүү 385 сыллаах үбүлүөйүнэн бар дьоммун эҕэрдэлиибин, үлэҕит үчүгэй түмүктээх буоллун, чэгиэн доруобуйаны, дьоһун-мааны олоҕу баҕарабын!
Изольда Загитова