Бүлүүгэ Иван Гоголев пааматынньыгын арыллыыта

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

    «…Мин олоҕум – толуу чороон

          Кини уохтаах кымыһын

          Утаппыт, сылайбыт дьон

          Ыймахтааҥ күн аайытын…»

И.М. Гоголев – Кындыл 

 

Бэс ыйын 17-18 күннэригэр Бүлүү куоракка Саха АССР норуодунай бэйиэтэ Иван Михайлович Гоголев – Кындыл аатынан искибиэр уонна пааматынньык арыллыытыгар «Айар» национальнай кыһа аатыттан диэн командировкаҕа баран кэллим.

И.М. Гоголев – Кындыл аатынан улуус кииннэммит бибилэтиэкэтин саҥа уораҕайыгар суруйааччылары, артыыстары кытта истиҥ-иһирэх көрсүһүү буолла. Иван Михайлович кыра кыыһа, суруйааччы, СӨ суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, филологическай наука хандьыдаата, П.А.Ойуунускай аатынан Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай литературнай түмэл үрдүкү научнай үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна Анна Ивановна Гоголева аҕатын олоҕун, умсулҕаннаах айар үлэтин туһунан, оҕо сааһыттан умнуллубат түгэннэри олус истиҥник ахтан-санаан кэпсээтэ. Иван Гоголев олоҕун тухары муспут сэдэх кинигэлэрин бибилэтиэкэҕэ бэлэхтээтэ.

СӨ норуодунай артыыһа Зоя Петровна Багынанова Кындыллыын алтыспыт дьоллоох кэмнэрин иһирэхтик санаан ааста. Кини айымньыларынан турбут испэктээктэргэ Кындыл мэлдьи саҥарар тылларыгар улахан болҕомто уурарын туһунан тоһоҕолоон эттэ, сонеттарын олус иэйиилээхтик ааҕан барыбытын долгутта.

Арассыыйа үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа Анатолий Павлович Николаев Кындылы «Хоһоонун аахтаҕына, хайдах эрэ, сиртэн тэйэн ханна эрэ устан барар курдук, хоһоонун эйгэтигэр, уобараһыгар олох киирэн хаалар этэ» диэн ахтыбыта. Саха тыйаатырын репертуарыттан Иван Гоголев драмалара хаһан да сүтүөхтэрэ суоҕа, мэлдьи толору саалаҕа оонньоно туруохтара диэн бигэтик эппитэ.

Өссө хас да киһи бэйиэт туһунан истиҥник ахтан-санаан аастылар. Мин Кындыл кинигэлэрэ уруккута «Бичик» кинигэ кыһатыгар үгүстүк бэчээттэммиттэрин этэн туран, «Айар» национальнай кыһа аатыттан Бүлүүтээҕи кииннэммит бибилэтиэкэҕэ элбэх саҥа кинигэлэртэн турар библиотечка бэлэх ууннум.

Онтон эбиэт кэнниттэн Олоҥхо дьиэтин тэлгэһэтигэр ыҥырыылаах ыалдьыттар кыттыылаах үөрүүлээх быһыыга-майгыга Иван Михайлович Гоголев – Кындыл ытык аатыгар искибиэр-пааматынньык аһыллыыта буолла. Күндү ыалдьыттар айхаллаах алгыстарын анаатылар, эриэккэс эҕэрдэлэрин эттилэр. Кыргыттар кыталык үҥкүүтүнэн, уолаттар бэйиэт хоһооннорун ааҕан киэргэтэннэр тэрээһин олус сэргэхтик ыытылынна. Тыалга тэлимнии турар сонноох, хаҥас илиитигэр кинигэлээх, уҥа илиитин үөһэ халлааҥҥа өрө ууммут хоһоон ааҕа турар Уйбаан Гоголев пааматынньыгын уонна кини аатырбыт «Хара кыталык» арамааныгар аналлаах искибиэргэ икки хара кыталык үҥкүүлүү сылдьарын олус чочуонайдык боруонсаттан оҥорбут СӨ норуодунай худуоһунньуга, биллиилээх скульптор Афанасий Афанасьевич Романов буолар. Бэйиэт чаҕылхай, хайдах эрэ сиртэн тэйэн көтөн эрэр курдук уобараһын ааптар таба тайанан толору арыйбыт. Кини поэзията ыраахха, үрдүккэ, сырдыкка, кэрэҕэ ыҥырар сүдү күүстээх

Бэлиэтээн эттэххэ, бу үйэлээх тутуулар быйыл улууска биллэриллибит Бүлүү улууһун чулуу дьонун үйэтитии сылын чэрчитинэн аҕа баһылык Сергей Николаевич Винокуров быһаччы көҕүлээһининэн оҥоһулунна.

Иван Гоголев кэргэнин, учуонай-селекционер, агроном Мария Алексеевна Черткова саадыттан аҕалыллыбыт яблоняны олортулар. Кинилэр тыйыс тымныылаах, уһун кыһыннаах Саха сирин чэлгийэ үүнэр саадтарынан киэргэтэр баҕа санаалаахтар этэ. Ол баҕа санаалара туолан иһэр. Киэҥ нэлэмэн төрөөбүт дойдубут араас муннуктарыгар Мария Алексеевна «Хара кыталык» суортаах моонньоҕоно уонна яблонятын куусталара өлгөмнүк үүнэллэр.

Ол кэнниттэн өссө биир улахан бэртээхэй тэрээһиҥҥэ сырыттыбыт. Олоҥхо дьиэтигэр Кындыл улахан кыыһа, Арассыыйа уонна Саха сирин ускуустубаларын үтүөлээх диэйэтэлэ, П.А. Ойуунускай аатынан Саха Академическай драматическай тыйаатыр сүрүн худуоһунньуга Лена Ивановна Гоголева быыстапкатын аһыллыыта буолла. Көрүөхтэн дьикти кэрэ хартыыналар худуоһунньук ураты туспа, чаҕылхай буочардааҕын кэрэһилииллэр.

Ити курдук, саха норуотун чулуу уолун Иван Гоголев – Кындыл албан аатын үйэтитэргэ, кини суруйан хаалларбыт уһулуччу баай литературнай нэһилиэстибэтин кэнчээри ыччакка билиһиннэрэргэ сүҥкэн улахан, киэҥ ис далааһыннаах үлэни бүлүүлэр ыыталлара олус кэрэхсэбиллээх, дириҥ ис хоһоонноох уонна кэтит кэскиллээх буолар.

 Саха норуодунай бэйиэтэ Василий Сивцев эппитинии, «Иван Гоголев – Кындыл Уйбаан дууһатынан, хаалларбыт айымньыларынан чахчы Улуу поэт, Улуу романист, Улуу драматург этэ. Ону ситэри арыйар, итэҕэтэр инники сорукпут» буолар. Айылҕаттан айдарыылаах улуу талаан, сүдү киһи аатын үйэтитэр, кини үгүс өрүттээх үлэтин уонна олоҕун сырдатар үлэни ыытар – биһиги ытык иэспит.

Бүлүү куоратын ыалдьытымсах дьонугар-сэргэтигэр, чуолаан Улуустааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ дириэктэригэр Николаева Светлана Семеновнаҕа, гостиницалаах Пахомовтар дьиэ кэргэҥҥэ махтал мааныта буоллун! Үлэҕитигэр ситиһии эҥээрдэстин, олоххутугар дьол-соргу тосхойдун!

Алена Алексеева,

С.А. Новгородов аатынан «Айар» национальнай кыһа

уус-уран литературатын эрэдээктэрэ

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0