Бүгүҥҥү “Саха сирэ” хаһыакка сүбэ үгүс

Былырыын сааскы сезоҥҥа Ил Дархан 2021 с. муус устар 1 күнүнээҕи Ыйааҕынан иитиэйэх (подсадной) куһу туһанан бултааһыҥҥа  үс киһиттэн элбэх булчут кустуо суохтаах диэн ыйыллыбыта.

• Ол эрээри Булт туһунан сокуоҥҥа уларыйыы киирэн, ити хааччах көтүрүлүннэ. Онон билигин 2022 сыллаах сааскы бултааһыҥҥа биир иитийэх куһунан элбэх киһи бултууругар туох да хааччах суох буолла.  СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтин Булт департаменын салайааччытын солбуйааччы Анатолий Попов быйылгы сааскы бултааһын уратыларын туһунан булчуттарга анаан бүгүҥҥү хаһыакка анаан быһаарбытын үгүс кусчут интэриэһиргиэ.
• Саха сирин Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко өрөспүүбүлүкэҕэ бэтэринээринэй сулууспа 2030 сылга диэри сайдыытын стратегиятыгар илии баттаабыта. Туохха олоҕуран стратегия оҥоһулунна, сайдыы туох сыаллааҕый? Бэтэринээрийэ департаменын үлэтин-хамнаһын, кыһалҕаларын туһунан департамент салайааччыта Петр Петрову кытта кэпсэтии интэриэһи тардыаҕа.
• Бу күннэргэ кыһыҥҥы суол сабыллыытын баттаһа кэлбит таһаҕаһы тиийиэхтээх сирдэригэр атааран баран, Аллараа Бэстээхтээҕи тимир суол ыстаансыйата курууһу өрүс нөҥүө тиэрдии үлэтин түмүктээтэ. Ыксаллаах кэми баттаһан, өр иитиэхтии сылдьыбыт санаабын толорон, ыстаансыйаҕа миэстэтигэр тиийэн, тиэллэн кэлбит курууһу хайдах сүөкүүллэрин көрдүм-иһиттим. Бу туһунан үс чаас иһигэр тугу көрбүппүн-истибиппин бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.
• Былырыыҥҥыттан саҕалаан саа көҥүлүн биэриигэ кэккэ уларыйыылар киирэ тураллар.  Уопсайынан, бу боппуруоска кытаанах хонтуруол баар буолла. Былырыын Казаннааҕы гимназияҕа 19 саастаах Галявиев диэн киһийдэх дэлби тэбиини оҥорон баран аптамаатынан ытыалаабытын түмүгэр, сэттэ оҕо уонна икки учуутал сырдык тыыннара быстыбыта. Өссө отучча киһи эчэйии ылбыта. Ити айдаан кэнниттэн былырыын бэс ыйын бүтүүтүн диэки РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин саа атыылаһар сааһы үрдэтиигэ уонна атыылаһарга аналлаах лиссиэнсийэни ылыыга туох-ханнык төрүөттэринэн аккаастыахтарын  сөбүн туһунан сокуоҥҥа илии баттаабыта. Ол чэрчитинэн, саа эргиирин хонтуруоллааһыҥҥа сыһыаннаах федеральнай сокуон сорох ыстатыйаларыгар уларытыылар киирдилэр уонна өссө даҕаны киириэхтэрэ. Ханнык уларыйыылар киирбиттэрин туһунан Росгвардия Саха сиринээҕи управлениетыгар саа эргиирин хонтуруоллуур салаа ыстаарсай иниспиэктэрэ, полиция майора Николай Стручковы кытта кэпсэтии эмиэ улахан интэриэһи тардыаҕа.
• “Сиэмэ буор босхо бэриллэр. Нэһилиэк аайы баар бэтэринээр кэлбит сиэмэни  ынахха уган биэрэр үлэлээх. Уопсайынан, племенной үлэ диэн арыый да үрдүк култуурунай үлэ таhымыгар эрэ ыытылыннаҕына тахсыылаах”, — ынаҕы буоһатыы ньыматын туһунан “Племенной оҕустар сиэмэлэрин саҕаастаан ылыҥ” диэн сүөһү иитэр дьоҥҥо бэрт туһалаах матырыйааылы бүгүҥҥү хаһыаттан билсиҥ.
• Бу күннэргэ Мэҥэ Хаҥалас Майата 120 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтэ. Үйэлэр тухары тухары Майа сэлиэнньэтин тас көстүүтэ уларыйан ахан кэллэҕэ. 2007 сыллаахха муниципальнай былаас Аллараа Бэстээххэ көһүүтүгэр, туох кистэлэ кэлиэй, иччитэхсийии, мунуу-тэнии түгэннэрэ баара чахчы. 2018 сылтан олохтоох дьокутааттар Майаны улуус духуобунай, социальнай киинин быһыытынан сайыннарарга сүбэлэспиттэр. Онон үбүлүөйдээх Майа ис-тас көстүүтэ барыта сахалыы тыыннаммытын илэ харахпынан көрөн, сөптөөх хайысха тутуһуллубут диэн быһаардым. Ол ону бүгүҥҥү хаһыакка хаартысканан кэпсээтим.
• «Ол саҕана Лаптевтар муораларын кытылыгар бүгэн сытар төрөөбүт-үөскээбит нэһилиэкпэр баар холкуоска кыбаартал ахсын булчуттар үлэлэрин түмүгүн көрдөрөр­илиинэн суруллубут истиэнэ хаһыатын таһаараллара. Онно бастыҥ үлэлээх булчуттар сөмөлүөтүнэн көтөн эрэллэрин, оттон мөлтөх көрдөрүүлээх сонордьуттар чарапаахы үрдүгэр олорон сыылларан иһэллэрин ойуулаабыт, анныларыгар ааттарын-суолларын суруйбут буолаллара. Ону ааҕан баран, сорох хаарыллыбыт булчуттар кыбыстан түргэнник хомунан дьон-сэргэ көрбөт сиригэр – туундараҕа табалаах сыарҕанан куоталлара уонна былааннарын толорон эрэ баран бөһүөлэккэ киирэллэрэ. Кинилэри сытыы тыл-өс үчүгэйдик үлэлииргэ күһэйэрэ. Итинтэн сиэттэрэн кэмигэр этиллибит эбэтэр суруллубут тыл хайдах курдук күүстээҕин, суолталааҕын өйдөөбүтүм...» диэн ханнык ааттах-суоллаах суруналыыс санаатын үллэһиннэ? Ааҕыҥ, сэргээҥ.
• “Саҥа дьыл саҕана докумуоннарбытын туттаран баран, бастаан утаа кэтэһэн көрбүппүт да,  “ааспатыбыт быһыылаах” диэн умнан кэбиспиппит. Онтон аҕыйах хонуктааҕыта эмискэ санаан аһарбытым “арба, били докумуоннарбыт ханна тиийдилэр буолла?” диэн. Ол онон ааспыта. Онтон арай биир сарсыарда 7.30 чааска кэргэммэр “Элбэх оҕолоох ийэлэр” батсаап-бөлөхтөрүттэн эҕэрдэ бөҕө кутуллан кэлбэт дуо? Биһиги хайдах эрэ мэтээл курдук санаабыппыт. Онтон аҕам Филипп Петрович “интэриниэккэ аахтым, уордьаҥҥыт наһаа да сүҥкэн суолталаах эбит” диэбитигэр интэриэһиргээн, Бикипиэдьийэни көрбүтүм, кырдьык да, киһини соһутар эбит! Соторутааҕыта “Родительская слава” уордьанынан бэлиэтэммит Пестряковтар аҕалара туохтан соһуйбутун бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.

Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат.