С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан СӨ Национальнай Үҥкүү тыйаатыра быйыл Арассыыйаҕа Тыйаатыр сылынан уонна Саха сирин Композитордарын сойууһун 40 сылыгар анаан “Ньырбакаан” испэктээгин сөргүтэн, кулун тутар биир үтүө күнүгэр көрөөччүтүгэр таһаарда.
edersaas.ru
Бу историко-хореографическай дыраама саха норуодунай суруйааччыта Василий Семенович Яковлев-Далан “Бүтэй Бүлүү” арамааныгар олоҕуран, аан бастаан 2013 сыллаахха туруоруллубута. Премьера ахсынньы ыйга ситиһиилээхтик барбыта. Туруорааччы-режиссер – РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үтүөлээх артыыһа Афанасий Федоров. Композитор – СӨ искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ Владимир Ксенофонтов. Туруорааччы-дирижер – СӨ искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ Николай Петров. Уус-уран салайааччы — СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Светлана Бессонова. Туруорааччы-худуоһунньук СӨ култууратын туйгуна Марьяна Оконешникова. Хореограф ассистена СӨ үтүөлээх артыыһа Владислав Попов. Манна бары артыыстар талааннарын, дьүккүөрдэрин эбэн кэбис!
Бу айымньытыгар Далан Саха сирэ Арассыыйа судаарыстыбатын састаабыгар өссө киирэ илик, ХVI үйэтээҕи быһыыны-майгыны – сахалар аҕа уустарынан арахсан олорор, атааннаһыы, охсуһуу, хаан тохтуулаах ыарахан кэмнэри көрдөрөр.
Айымньыга, Тыгын аҕатыгар – сахалар Аҕа баһылыктарыгар Мунньан Дархаҥҥа, ыраах сирдэртэн Ньырбакаан диэн эдэр кыыһы аҕалан, ойох биэрэр. Ньырбакаан Дархаҥҥа үс уолу төрөтөр… Далан арамаанын өйдөөн кэллигит? Бу дьон сыһыаннаһыылара, сойуолаһыы, өһү ситиһии, Улуу Туймаадаҕа саха олоҕо, удьуор салҕаныыта – бу барыта “Ньырбакаан” испэктээккэ олус үчүгэйдик ойууланар.
Эдэр көлүөнэ артыыстар чаҕылхай үҥкүүлэрэ көһүннэ. Солист Василий Эверстов (Тыгын) үчүгэй тиэхиньикэлээх үҥкүүтэ харахха тута быраҕыллар. Эдэр Тыгын уобараһын бэркэ арыйда. Манна даҕатан эттэххэ, бу испэктээк 5 сыллааҕыта кини колледжы бүтэрэн кэлиитигэр туруоруллубута эмиэ түбэһиэхчэ буолбатах курдук. Атын партиялары толорооччулар – СӨ үтүөлээх артыыһа Владислав Попов (Даҕанча), Анжелика Кириллина, Таисия Бандерова (Ньырбакаан), Николай Павлов, Василий Колосов, Эдуард Жирков (Ньырбакаан уолаттара), СӨ үтүөлээх артыыһа Изабелла Егорова (Тумат Хоһуун Кыыс), Альберт Никитин (Мунньан Дархан), Алексей Максимов (Үрэҥ Хоһуун), Валентина Аммосова (Сэлии муоһуттан Кыыс), СӨ үтүөлээх артыыһа Долаана Федотова (Хаттыана), СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Юрий Федоров (Мохсохо), уо.д.а. оруолларын кыайа-хото туталлар.
Өссө биир, киһи үөрэ бэлиэтиирэ баар, испэктээккэ Зоя, Афанасий Соловьевтар үөрэтэр оҕолоро — “Бриллианты Якутии” ансаамбыл орто бөлөҕүн кыргыттара уонна уолаттара кытталлара айымньыны киэргэтэр.
— Бу испэктээккэ быйыл 5 үөрэнээччибит кытынна. Оҕолор олус үөрэллэр. Бу кинилэргэ улахан оскуола буоллаҕа. Эппиэтинэс үрдүүр. Кыһаллаллар. Кыттыбат да оҕолор кэлэн көрдүлэр уонна, аныгыс сырыыга мин үҥкүүлүөм этэ, диэн уочараттаһаллар… Ити үчүгэй.
Бу Далан айымньытынан испэктээги аан бастаан 2013 сыллаахха Афанасий Федоров режиссердаан туруорарыгар мин тыйаатырбар солистыы сылдьарым уонна туруорааччы-хореограф буолбутум.
“Тулаайах оҕону” өссө оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан аахпытым. Афанасий Семеновичтыын сүбэлэһэн, маҥнай тоҥ биистэрбит, туматтарбыт хамсаныылара үҥкүүгэ хайдах буолуохтааҕын быһаарсыбыппыт. Сахалыы хамсаныыттан атынын сэрэйэрбит. Ол курдук, биирдэһэ улар хамсаныыларынан көрдөрүллэр эбит, атыттара тоҥсоҕойдор эбит этэ, онон, эмиэ тус-туһунан хамсаныылар тахсаллар. Онтон Туймаада хочотугар кэлэн – хамсаныыларбыт сахалыы буолаллар. Оһуохайынан түмүктэнэр, — диир туруорааччы-хореограф, РФ уонна СӨ үтүөлээх артыыһа Афанасий Соловьев.
Биллэн турар, норуот тапталлаах суруйааччыта Далан бу биир бөдөҥ айымньытынан испэктээк туруоруу Үҥкүү тыйаатырын дириэктэрэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Александр Алексеев мындыр салалтатынан, кэлэктиип бүттүүнүн айымньылаах, түмсүүлээх үлэтинэн олоххо киирдэҕэ.
Билигин Үҥкүү тыйаатырыгар Аксения уонну Наталья Посельскаялар ааттарынан Хореографическай колледжы ситиһиилээхтик бүтэрбит балет артыыстара – үрдүк квалификациялаах эдэр каадырдар сүрүннээн кэлэ туруулара тыйаатыр кыаҕын күүһүрдэр. Ол бүгүҥҥү “Ньырбакаан” хайдах курдук үрдүк таһымҥа тахсыбытыгар дьэҥкэтик көстөр.
PS. Чааһы да кыайбат кэм анараа өттүгэр бүгүн, Тыйаатыр аан дойдутааҕы күнүгэр, Х өрөспүүбүлүкэтээҕи “Хаарыан хампа…” тыйаатыр бэстибээлигэр Үҥкүү тыйаатыра, аан бастаан ыытыллыбыт интэриниэт куоластааһын түмүгүнэн «Үрүҥ күн оҕолоро» этноиспэктээгинэн 7500 кэриҥэ куолаһы ылан, «Бастыҥ испэктээк» номинацияҕа норуот билиниитин ылла, кыайыылаах таҕыста! Эҕэрдэлиибит!
Татьяна МАРКОВА.