Бүгүн, кулун тутар 20 күнүгэр, Москва бириэмэтинэн 09:07 чааска (Саха сиригэр 15:07 чааска) Байконур космодромтан «Фрегат» блоктаах «Союз-2.1а» таһаарааччы ракета куйаарга көтүөҕэ. Маныаха 18 дойдуттан 38 спутник тэҥҥэ көтүөхтээх.
2019 сыллаахха Сочига баар «Сириус» космическэй лабораторияҕа бүгүн көтүөхтээх спутнигы таҥыыга Саха сирин үөрэнээччилэрэ кыттыыны ылбыттара. Дьокуускай куорат физико-техническэй лиссиэйин онус кылааһын үөрэнээччилэрэ Анатолий Антонов, Андрей Петров уонна куораттааҕы лиссиэй онус кылааһын үөрэнээччитэ Олег Петров «Большие вызовы» куонкурус финалыгар кыттан, бу улахан чиэскэ тиксибиттэрэ.
Үөрэнээччилэрин ситиһиилэрин туһунан Дьокуускай куорат физико-техническэй лиссиэйин информатикаҕа учуутала Юрий Николаевич Романов маннык кэпсиир:
— 2019 сыллаахха үөрэнээччилэрбин кытта Наука дьоҕус академията ыыппыт эрэгийиэннээҕи «Большие вызовы» куонкуруска кыттыбыппыт. Онно былаһаакка тэрийбиппит, Москваттан космическэй инженер кэлэн оҕолорбутун үөрэппитэ. Салгыы Арассыыйатааҕы түһүмэххэ кыттан, улахан тургутууну ааспыппыт. Саха сириттэн алта оҕо ааспыта — үс оҕо Дьокуускайтан уонна үс оҕо Нерюнгриттэн. Манна эссе суруйтаран, кэпсэтиилэри ааһан, дойду үрдүнэн кыахтаах, киэҥ билиилээх оҕолору талбыттара. Ол түмүгэр, биһиги лиссиэйбит үөрэнээччилэрэ Анатолий Антонов, Андрей Петров уонна куораттааҕы лиссиэйтэн Олег Петров Сочига тиийэн, «Сириус» лабораторияҕа спутник оҥорсубуттара. Үс нэдиэлэ устата олус интэриэстээхтик дьарыктаммыттара, спутнигы программалыырга үөрэммиттэрэ, космическэй аппараттары тутан-хабан көрбүттэрэ. Оччолорго спутник балтараа сылынан көтүөҕэ диэн былаан баара. Онно пандемия мэһэйдээн, дьэ, бүгүн үөрэнээччилэрим кыттыгастаах спутник куйаарга көтөрүттэн үөрэбин, киэн туттабын.
Бу уолаттар орто кылаастартан космонавтиканы, программированиены интэриэһиргииллэр. Араас күрэхтэһиилэргэ, кэмпириэнсийэлэргэ, «JuniorSkills»-ка ситиһиилээхтик кыттыбыттара. Билигин бары бастакы куурус устудьуоннара. Анатолийдаах Олег Москваҕа үөрэнэллэр: Анатолий программирование хайысхатынан, оттон Олег Экэниэмикэ үрдүкү оскуолатыгар. Андрей — Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет устудьуона. Билигин кини доҕотторун кытта 500 тыһыынчалаах грант сүүйэн, «Кубсат» диэн спутник оҥорон саҕалаатылар.
Бу ситиһии биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр үөрэх систиэмэтэ сайдыылааҕын көрдөрөр. Үөрэнээччи дьарыктанарыгар усулуобуйа, өйөөһүн баар. Маныаха СӨ Үөрэҕин министиэристибэтин, Үүнэр көлүөнэ пуондатын, «Өлүөнэ сирэ» форум, Оҕо айымньытын дьиэтин иһинэн баар «Кванториум», физико-техническэй лиссиэй өҥөлөрө улахан.
Мин 2004 сылтан сайын аайы «Өлүөнэ сирэ» форумҥа оҕолору космонавтикаҕа уһуйбутум. 2006 сыллаахха бу хайысханы бастакы бэрэсидьиэммит Михаил Ефимович Николаев өйөөн, өссө күүскэ ылсан үлэлээбиппит. Саха сиригэр космонавтар ыалдьыттаабыттара. Форум дириэктэрэ Афанасий Иванович Ноев, үөрэх чааһыгар солбуйааччы Тамара Николаевна Попова өйөөннөр, сайын аайы өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан оҕолору муһан, космонавтика оскуолатыгар үөрэппиппит.
Айтана Аммосова, edersaas.ru
Хаартыскалары Юрий Романов тиксэрдэ.