Бу күн, өрөспүүбүлүкэ ааҕааччылара таптыыр, күүтэр суруйааччыларын, бэйиэттэрин кинигэлэрин илиилэригэр ылан көрүөхтэрэ. Ону сэргэ, кинилэри кытары кэпсэтиэхтэрин, кинигэлэр тула аһаҕастык кэпсэтиэхтэрин баҕарыахтара. Ол гынан баран, биллэрин курдук, коронавирус балаһыанньатынан, ити кыаллыбатын өйдүүбүт.
edersaas.ru
Уран тыллаах, уйан сүрэхтээх айар дьон бу күн эмиэ эһигинниин бииргэ буолуохтарын баҕаран, аныгы олох сиэринэн, быһа сибээскэ таҕыстылар. Бүгүн, эһиэхэ суруналыыс, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Надежда Егорова-Намылы уонна Иннокентий Попов-Оҕуруоттаах “Бичик” кинигэ кыһатыгар таһаартарбыт “Тайҕа таайыллыбатах таабырына” кинигэлэрин туһунан кылгастык кэпсииллэрин билиһиннэрэбит.
Мантан салгыы “Тайҕа таайыллыбатах таабырына” кинигэттэн быһа тардыыны таһаарабыт:
… Виктория киһитигэр “сир астыы сылдьан муммутун” туһунан албыннаабытыттан кэмсиннэ. Аны кырдьыгынан этиэн тыла тахсыбата. Борокуоптуун төһөнөн чугастык билсэр да, туох да кир-хах сыстыбатах, албыны-көлдьүнү төрдүттэн билбэт, көнө сүрүннээх, туруору майгылаах аанньал кэриэтэ киһи буолара билиннэ. Маннык эр бэрдин киһи утары көрөн туран, хайдах да албынныа суох. Ол эрэн, “кэргэммин сылгылыы сылдьан муммутум” диирэ эмиэ олуона, кыбыстыылаах да курдук. Тыыппарай санааҕа хайыта тыыттара олорон: — Чэ, барыахха, — диэбитэ хайдах эрэ үөрбүт курдук тахсыбытыттан Виктория бэйэтэ да үөрдэ.
Ыраата барбат дьон, туох үгүс таһаҕастаах буолуохтарай — биэдэрэ ыллылар, Борокуоп туос оҥоойугу аргыһыгар туттаран кэбистэ. Виктория кыл тутаахтаах, бэрт сатабыллаахтык оһуордаммыт туос оҥоойугу бэркэ сирийэн көрдө уонна: — Чээн, эчи, үчүгэйии-ин! Эчи, чэпчэкитии-ин! Олох былыргы дии. Ураннык да оҥороллор эбит, өбүгэлэрбит барахсаттар, — — ыйааһынын билэрдии биэтэҥнэтэн көрдө.
— Этимэ даҕаны, харыстаан илдьэ сырыттахха, тимирдээҕэр уһун үйэлээх курдук ээ. Билигин да киһи ууну кутуон сөп. Ити оҥоойук Тыаһыттан хаалбыта, — Борокуоп бэйэтин хайҕаппыт курдук, ис иһиттэн сырдаан кэпсиир. — Ол, Тыаһыт диэн кимий? – Виктория оҥоойук түгэҕин көрөрдүү, күн уотугар туһаайда. — Тыаһыт доҕорум этэ. Бу тыа олоҕор, булка, сиэргэ-туомҥа уһуйбут киһим. Сааспыт тухары бииргэ олорон бултаабыппыт. Билигин кини суох, өлбүтэ, — саҥата суох алаас халдьаайытын диэки көрөн кэбистэ, хараастыбыта тута билиннэ. – Кырдьыгынан эттэххэ, оҕонньорум суох буолуоҕуттан наһаа соҕотохсуйдум.
“Хата, эн кэлэҥҥин сэргэхсийдим” диэ эбит даҕаны, тыла тахсыбата. Аралдьыйдаҕа буолан, харабыынын санныгар таҥнары сүгэн кэбистэ. Дьахтар бу кини иннигэр турар киһитин ис иһиттэн уйан сүрэҕинэн аһынан кэллэ. Ийэлии сыллаан ылыан баҕарда да, дьолго дуу, сорго дуу, биллибэт күүс тохтотто. Иккийэҕин кэккэлэһэ хаамсан, аа-дьуо тыа диэки бара турдулар.
Баһырҕас иччилэрин араҥаччылыыр аналынан саппай түһүстэ. Аргыстар нэмнэрин билсибит дьон сиэринэн эйэ-дэмнээхтик кэпсэтэ истилэр: — Бу сааҕын куруук илдьэ сылдьаҕын дуо? – Виктория Борокуобу хонноҕун анныттан тутуо эбит да, харабыынтан мэһэйдэттэ. — Оннук. Тыа олоҕо оннугу эрэйэр. Бу соторутааҕыта тыһы эһэ кэлбитэ. Барар санаата суох быһыылаах. Адьырҕа туох өйдөөх сылдьарын ким билиэй?. Сэрэх аата сэрэх. — Уоо-ай! – Виктория эмискэ, элиэ чоппуусканы кытаахтыырыныы, эр киһи илиитигэр сүр күүскэ, хаһан да ыыппаттыы, хатана түстэ. Куттаммыттыы тулатын көрүннэ. — Чэ, уоскуй-уоскуй. Сай ортото эһэ сымнаҕас буолааччы, — диэт Викторияны төбөтүн оройуттан аҕалыы сыллаан ылла. Дьахтар эр киһини абылыыр сыта Борокуоп сүрэҕин ортотунан киирдэ, модороон илиитинэн Виктория баттаҕын имэрийэ турда. Дьахтар илиини киэр илгибэтэ – кэргэнигэр тымныы бэйэтэ, сыалыһар быарыныы сымнаабытын бэйэтэ да сөхтө. Төһө баҕарар туруо эбиттэр да, Баһырҕас кииһи маска таһааран үрэн, аралдьытан кэбистэ. — Сыллыый, көрүүй, ол тиит мутугар киис олорор, — Борокуоп сытыырҕайбыт. Төбөлөр холбостулар, харахтар тырымнастылар. Эр киһи дьахтар илиитин саа курдук ууннары тарта уонна кыҥаан көрдөрдө. — Чээн, чээкэ да баҕайы эбит дии, дьиҥнээх, тыыннаах киис, — Виктория оҕолуу атаахтаан тыҥкынаата. — Кэрэ аҥаардар куттарын аймаабыт күндү түүлээх маннык эбит дии? — Өссө кыһын түүтэ ситтэҕинэ баар. Кылааннаах түүтүттэн уот сардырҕааччы оҕустахха. — Диэ, ол да иһин аатырыан аатырдаҕа. Уой, манна отон бөҕөтө, тоҕо үргээбэппитий? – Виктория хараара буспут бөдөҥ отоннору оҥоойугар кутан лоһугуратта. — Тохтоо бээ, биһиги бу ыллыгынан ол алаас куулатыгар барыахха, онно хойуутук үүнэр. — Оччоҕуна барыахха. Сылгы, сүөһү манна тиийэ кэлэр эбит дии, ыллык бөҕө. — Бу түҥ тыаҕа туох сылгыта кэлиэй? Бу кыыл суолунан сылдьабыт. — Ээ кыыллар эмиэ суолланаллар эбит дуу? Аата дьиибэтин. Мин тыаҕа бэйдиэ сылдьаллара буолуо дии саныырым. — Дьэ, оннук буолбат эбит. Көр, бу оннооҕор эһэ лэппэрдээн барбыт, этэрбэстээх киһи суолугар майгынныыр. — Уой, эһэни санатымаарыый. Куттанабын дии, — эмиэ төп-төгүрүччү көрөөт киһитигэр
сыстыбытыгар Виктория куттаммыт харахтара көрүдьүөс бэйэлээхтик көһүннүлэр. Борокуоп тулуйбакка күлэн лэһигирэттэ уонна үйэлээх сааһыгар аан бастаан улаханнык айах атан күлбүтүттэн бэйэтэ да соһуйда. Уоскуйан тыын ылан баран: — Виктория, дьиҥинэн эйиигин эһэ мин үүтээммэр аҕалбыта ээ. — Ону эн хантан билэҕин? Кырдьык, эһэни үдүк-бадык өйдүүбүн ээ уонна батыһар быһыылаах этим. — Кэнники суолгутун хайан көрбүтүм. Дьэ, бу кэллибит, отонноох сирбитигэр, — тайҕа хаһаайына, көрөн кэбис диэбиттии, илиитинэн даллах гыннарда. — Уой, кырдьык даҕаны, эчи элбэҕииин! – эмискэ киинэ саҥата быстарыныы, чуумпуран хааллылар. Отоҥҥо төҥкөспүтүнэн бардылар. Борокуоп бастаан биэдэрэҕэ отоннуох курдук буолан иһэн, сүрэҕэлдьии быһыытыйда. Биир үксүн Виктория аттыгар сылдьыан да баҕаран буолуо, отону ытыһыгар хомуйда уонна туоллаҕын аайы кыра оҕоҕо тэҥнии көрөр кэрэ бэйэлээҕин оҥоойутугар кутан истэ. Ол аайы “оҕото” аһаҕастык үөрэн тырымныыр. — Оҕо сылдьан оҥоойугум туолбатыттан наһаа да сүрэҕэлдьиир этим. Эбэм барахсан ытыһынан оҥоойукпар куттаҕына үөрэрим. Эмискэ сытыы баҕайытык ону санаан кэллим ээ, — Виктория үөрбүтүн кистээбэтэ. Ис иһиттэн Борокуопка махтаныах санаата кэлэн, иккис кутуутугар иэдэһиттэн сыллаан ылла. Эр киһи итинтэн эр ылбычча эппиэттэһэ сатаабата, ол оннугар истиҥник мичээрдээбитэ дьахтары ордук манньытта, Борокуобу өссө күүскэ ытыктаата.
Дьылҕата түҥ тыаҕа муннаран, киниэхэ бу тайҕа хаһаайынын соруйан көрүһүннэрдэ дуо?.. Таптал диэҕи эмиэ да сатамньыта суох курдук. Аны киниттэн арахсыан баҕарбат, куруук бу курдук бииргэ буолуон баҕарда. Баҕар быстах таптал таарымтата дэнэрэ дуу?.. Ханныгын да иһин, таптал таайыллыбатах таабырына элбэх да эбит! Бээ, бу мин кэргэннээх, талбыт курдук игирэ оҕолордоох ыал ийэтэ туох буоллум? Тьфу, тьфу, тьфу ону-маны санаан. Хата бээ, киһибиниин кэпсэтиим.
— Борокуо-уоп, Борокуо-уоп, эн миигиттэн наһаа ыраатыма. Мин куттанабын, — Виктория куттанарын кистээбэтэ. Баҕар, ол сылбах кэннигэр эһэ манаан саһан сытара буолуо. Хас охтубут мас адаарыйбыт силиһэ киниэхэ эһэ буолан көстөр.
Тыҥырах саҕа бөдөҥ отоннор хараара буһан, ууланан минньийбиттэрэ сүр. Киһи айаҕар киирэн ууллан хаалаллар. — Борокуоп, соҕотоҕуҥ хайдах маннык олороҕуҥ? Куһаҕан буолбатах дуо, соҕотох? Дьонноох сиргэ дэриэбинэҕэ киириэххин, – Борокуоп отон кутаары чугаһаабытыгар, Виктория үөрүйэх баҕайытык оҥоойугун эмиэ утары уунна, онтон бэйэлэрэ күлүстүлэр. — Соҕотох куһаҕан, — эр киһи сүөм түстэ. — Ол гынан баран, бу үлүгэр көҥүлгэ, киэҥ дуолга кимтэн да, туохтан да тутулуга суох сылдьар үчүгэйэ кэмнээх буолуо дуо. Кыһын кырдьык
куһаҕан. Киэһэ тоҥон-хатан, хам аччык тымныы үүтээҥҥэ кэлэр, кырдьык куһаҕан… Урут Тыаһытым барахсан баарына үчүгэй, сэргэх этэ. Куһаҕанын баран эттэххэ, дэҥнэннин да, бытырыыстаах да быыһаабат. — Оннук бөҕө буоллаҕа. Ол эрэн, мин бу олоҕу хайдах эрэ наһаа чугастык ылынным ээ. Баҕар, урукку олохпор тыаҕа олоро сырыттаҕым дуу?.. Барыта санаам хоту, бу чуумпу олох, ыраас, чэбдик салгын, — Виктория икки илиитин үөһээ көтөҕөн, салгыны түөһүн муҥунан эҕирийбэхтээтэ, — Бэл, оҕобор түһэн мэниктиэхпин баҕарабын. Бу чыычаах ырыата, хатыҥ сэбирдэҕэ тэлибириирэ, оол түгэҕэ көстүбэт киэҥ халлаан дууһаны уоскутар, сүрэҕи манньытар