Атырдьах ыйын 13 күнэ — Хаҥастайдар күннэрэ. Атыннык өссө дьэгин диэн ааттыыллар. Бикипиэдьийэҕэ ыйылларынан, Хаҥастайдар норуоттар икки ардыларынааҕы күннэрэ 1976 сыллаахха атырдьах ыйын 13 күнүгэр бэлиэтэммит. Сорох чахчынан бу күнү 1990 сыллаахха тэриллибит Британия хаҥастайдар кулууптарын көҕүлээһининэн 1992 сыл атырдьах ыйын 13 күнүгэр аан бастакытын бэлиэтээбиттэр.
Урут хаҥас илиинэн туттууну нуорбаттан туорааһын курдук ылынан, хаҥас илиитинэн суруйар оҕону мөҕөн туран уҥа илиитинэн суруйарга күһэйэллэрэ. Итинник көстүү Сэбиэскэй Сойууска эрэ буолбакка, аан дойдуга баар эбит. Сыыйа, бука, чинчийии түмүгэр сигэннэхтэрэ итиэннэ төрөппүттэр бэйэлэрэ да кэтээн көрдөхтөрө, хаҥастай оҕону иитиигэ сыһыан уларыйбыт. Билигин оннооҕор хаҥастай оҕо өйдөөх, туочунай билим өттүгэр дьоҕурдаах буолар эҥин диэн этэллэр.
Бу бэлиэ күнүнэн сибээстээн, Эдэр саас саайт хаҥас илиилэринэн суруйар дьоҥҥо сыһыаннаах чахчылары түмтэ:
Бастакытынан, хаҥас илиитинэн туттар дьон аан дойдуга нэһилиэнньэ 10-15 % ылар итиэннэ дьахталлардааҕар эр дьон хаҥастай элбэх.
Иккиһинэн, хаҥас илиинэн туттуу удьуорунан бэриллэр эбит. Өскөтүн төрөппүттэр иккиэн хаҥастай түгэннэригэр, хаҥас илиинэн туттар оҕо төрүүрэ 25 % тэҥнэһэр дииллэр. Аан маҥнай хаҥастай генын 2008 сыллаахха быһаарбыттар.
Үсүһүнэн, кырачаан оҕолор үгүстэрэ маҥнай хаҥас илиилэринэн тутталлар. Ол эрээри, айылҕаттан хаҥастай буолара оҕо 5 сааһыгар биирдэ биллэр үһү.
Төрдүһүнэн, эдэр дьахталлардааҕар, 40 сааһын ааспыт дьахталлар ордук элбэх хаҥас илиитинэн туттар оҕолору төрөтөллөр эбит. Баҕар, уопуттаах ийэ оҕотун халыыпка киллэрбэккэ, айылҕа хайдах айбытынан, оҕотун сайдыытын кэтээн көрөн, иитиигэ сыһыана атын буолара эбитэ дуу, билбит суох.
Бэсиһинэн, чинчийиилэр көрдөрбүттэринэн, хаҥастайдар тыаҕа сылдьан ордук (ориентировка) ордук быһаарсаллар эбит, математикаҕа, архитектураҕа дьоҕурдаах буолаллар эбит.
Алтыһынан, хаҥас илиинэн туттааччылар оҥорон таһаарар үлэҕэ эчэйиини элбэхтик ылаллар эбит. Маны араас туттар тэриллэр, үстүрүмүөннэр уҥа илиинэн туттааччыларга анаан оҥоһуллаллар, хаҥастайдар туттарыгар сатабыла суох диэн быһаараллар.
Сэттиһинэн, Александр Македонскай, Юлий Цезарь, Барак Обама, Генри Форд, Билл Гейтс, Исаак Ньютон, Альберт Эйнштейн, Пабло Пикассо, Леонардо да Винчи, Мэрилин Монро, Чарли Чаплин, Александр Пушкин, Лев Толстой, Анджелина Джоли, о.д.а. аан дойдуга биллэр-көстөр дьон хаҥас илиилэринэн тутталлар эбит.
Хаартыска: nur24.ru