Бүгүн — энэргиэтик күнэ

Бөлөххө киир:
Ханнык баҕарар дойду социальнай-экэнэмиическэй туругун сайдыыта  энэргиэтикэттэн тутулуктааҕа саарбахтаммат. Оннооҕор хас биирдии киһи уота-күөһэ суох сатаммат. Уот аҕыйах да мүнүүтэ бардаҕына, улаханнык айманабыт. Онон электричество уотуттан, ититииттэн биһиги олохпут быһаччы тутулуктаах. Ахсынньы аам-даам тымныытыгар, күн саамай кылгаан, түүн уһаан турар кэмигэр Арассыыйаҕа Энэргиэтик күнэ бэлиэтэнэр. Онон Энэргиэтик күнүнэн сибээстээн, өрөспүүбүлүкэ энергетическэй ырыынагын сүрүн хампаанньатын – «Якутскэнерго» ПАУо генеральнай дириэктэрэ Алексей Стручкову кытары кэпсэттибит.
– Алексей Александрович, аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт хамсык дьаҥа өрө туран, дьон-сэргэ олоҕор үгүс кыһалҕаны үөскэппитин таһынан, үгүс хампаанньалар, тэрилтэлэр үлэлэригэр  кэккэ харгыстары үөскэттэ. Эһиги хампаанньаҕытыгар бу дьаҥ хайдах дьайыылаах буолла?
– Биһиги уотунан-сылааһынан хааччыйар стратегическай суолталаах хампаанньа буоларбыт быһыытынан, бэйэбит сорукпутун толорон, хампаанньа филиаллара, алын сүһүөх тэрилтэлэрэ эрэллээхтик  нэһилиэнньэни уотунан-сылааһынан хааччыйа олоробут. Судаарыстыба Аҕа баһылыгын ыйааҕынан тэрилтэлэр дистанционнай үлэҕэ көһөрүллүбүттэрэ эрээри, биһиги хампаанньабыт үлэтиттэн дьон олоҕо быһаччы тутулуктааҕынан, суһал персонал  үлэлэриттэн харыс да халбарыйбакка, өрөбүл, бырааһынньык күннэри аахсыбакка, үлэ үөһүгэр сылдьаллар.
Пандемия бастакы ыйдарыгар производственнай тэрилтэлэр, атыы-эргиэн кииннэрэ сабыллан, урбаанньыттар үлэлэрэ тохтоон, эниэргийэни туттуу быдан намтыы сылдьыбыта.
Биһиги көрүүбүтүнэн, ааспыт сылы кытары тэҥнээтэххэ, быйыл электрическэй эниэргийэни оҥорон таһаарыы  6,6%-нан намтыыра күүтүллэр.
– Хамсык дьаҥа тарҕаныаҕыттан Энергосбыт каассалара дистанционнай үлэҕэ көспүттэрэ. Дьон онлайн төлөбүргэ төһө үөрэннэ?
– Кулун тутар бүтүүтүгэр Энергосбыт каассалара сабыллан, онлайн-төлөбүрдэргэ көспүппүт. Электроннай төлөбүрдэргэ көһүү үтүө өрүттэрдээх буолла диэн этиэм этэ. Дьон каассаҕа кэлэн уочаракка бириэмэлэрин атаарбакка, онлайн төлүү үөрэнэн эрэллэр. Урукку сыллары кытары тэҥнээтэххэ, билигин интэриниэт нөҥүө төлөбүр 2,5 төгүл улаатта. Онон бу хайысхаҕа кэлэр сылга эмиэ күүскэ үлэлиэхпит.
–  Онтон үлэ былааныгар эмиэ уларытыылар киирбит буолуохтаахтар.  Холобур, тутууга, хапытаалынай өрөмүөҥҥэ?
– Оннук. Өрөмүөн бырагырааматыгар кэккэ уларытыылар киирдилэр. Маны таһынан, инвестиционнай бырагыраамабытын эмиэ хос көрдүбүт. Инньэ гынан, ааһан эрэр сылга уопсайа 2,7 миллиард солкуобайдаах ороскуоттан аккаастанныбыт. Инвестиционнай бырагыраама туолуутун туһунан этэр буоллахха, 2020 сылга алын сүһүөх тэрилтэбит «Теплоэнергосервис» Уус Ньара хочуолунайын саҥардан оҥордо.   «Сахаэнерго» Өлүөхүмэ Урицкайыгар, Дьааҥы Алыһардааҕар, Токуматыгар уонна Өлөөн бөһүөлэгэр  саҥа автоматизированнай ДЭС-ри үлэҕэ киллэрдэ.  Бу улахан эрэ эбийиэктэри ааттаталаатым.
Өрөмүөн үлэтигэр харгыстары көрсө сырыттыбыт. Дьаҥынан сибээстээн оборудование кэлиитэ бытаарбыта. Биһиги Арассыыйа атын эрэгийиэннэриттэн оборудованиебытын аҕалабыт. Собуоттар үлэлэрэ тохтоон, тиэйиигэ-таһыыга бытаарыы тахсыбыта. Онон өрөмүөн үлэтигэр уларытыылар киирбиттэрэ.
Ол да буоллар, сыл саҕаланыыта былааннаабыт сорукпутун ситиһэн эрэбит.
– Билигин халлаан балай да тымныйда. Хоту уонна киин улуустарга -50-55 кыраадыс тымныы күннэр тураллар. Электрическэй ситимнэр туруктара хайдаҕый? Күннэтэ уоту араарыы тахса турар. Ол сэрэҕи үөскэтэрэ биллэр…
– Өрөспүүбүлүкэбитигэр сайыҥҥы өттүгэр халлаан аһара итийэр, кыһынын тостор тымныы күннэр тураллар. Онон үлэбитигэр маны барытын учуоттуубут. Өрөмүөн үлэтэ буоллун, тутууга да буоллун. Ол гынан баран, электрическэй ситимнэр лаппа эргэрдилэр диэн билиниэх тустаахпыт. Кэлиҥҥи сылларга саахал тахсыыта, уот арахсыыта элбээтэ. Бу кыһалҕаны төрдүттэн быһаарар туһуттан, уот ситимнэрин саҥардан тутуохпутун наада.
– Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр уот тарыыба үрдүгүн туһунан үгүстүк этэллэр. Уопсайынан, нэһилиэнньэҕэ сыананы намтатыыга туох үлэ ыытыллар?
– Мин итиннэ сөпсөспөппүн. Уһук Илин эрэгийиэнигэр  уот тарыыбын Арассыыйа  орто көрдөрүүтүгэр тэҥнээһин ыытыллыаҕыттан, бырамыысыланнай предприятиеларга уонна эрэгийиэҥҥэ тарыып ортотунан түһэн турар. Иккиһинэн, тыа сирин дьоно эмиэ чэпчэтиллибит сыананан уоту төлүүллэр. Быһа холоон куорат олохтооҕунааҕар 30%-нан аҕыйаҕы.
– Оттон уотунан ититиигэ чэпчэтии көрүллэр дуо?
– Чэпчэтии баар. Бүлүү умнаһын олохтоохторо, уотунан ититиигэ холбоммуттар чэпчэтиллибит сыананан төлүүллэр. Билиҥҥи туругунан туһааннаах улуустарга 9 338 абоненнаахпыт. Өлүөхүмэни уонна Ленскэйи аахтахха, 13 245 ыал уотунан ититиигэ холбонон олорор.
Сыллата уотунан ититиигэ холбонуон баҕалаахтар элбии тураллар. Ол гынан баран кыамта тиийбэтиттэн баҕалаах эрэ барыта холбонор кыаҕа суох. 2014 сыллаахха СӨ бырабыыталыстыбатын өйөбүлүнэн 220 кВ үрдүк күүрүүлээх уот ситимэ тутуллан үлэҕэ киирбитэ.  Тутуу үһүс, төрдүс уочаратын ыытыыга  салгыы үлэ барыахтаах.  Номнуо үбүн-харчытын ааҕан-суоттаан, докумуонун бэлэмнээһиҥҥэ куонкурус биллэрдибит. Бу ситим уопсайа 3 миллиард солкуобай суумалаах буолуохтаах.
– Быйыл төһө кээмэйдээх өрөмүөн үлэтэ ыытылынна?
– Биһиги быйыл  1 245 км уһуннаах электрическэй ситимнэри өрөмүөннээтибит. Уопсайа 1 миллиард 470 мөлүйүөн солкуобайдаах үлэ ыытылынна. 2019 сыллаахха эмиэ маннык кээмэйдээх үлэ ыытыллыбыта. Хапытаалынай өрөмүөн үлэтин өссө улаатыннарар баҕа санаалаахпыт. Санаан көрүҥ, уот магистральнай ситимнэрэ ааспыт үйэ 80-с сылларыгар тутуллубуттара. Мас тирэхтээх ситимнэр олус кылгас кэмҥэ сулууспалыыллар.
Иккиһинэн, бу лиинийэлэр урукку кэмнэрдээҕи ноҕуруускаҕа олоҕуран оҥоһуллубут буоланнар, билиҥҥи ирдэбилгэ эппиэттээбэттэр. Күн-түүн уокка холбонооччу элбии турар. Холобур, Бүлүү умнаһын улуустарын олохтоохторо «маассабайдык» уотунан ититиигэ холбоноллор.
– Алексей Александрович, билигин атын эрэгийиэннэргэ ититиинэн хааччыйар биир кэлим тэрилтэлэр тэриллэн эрэллэр. Дьокуускайга оннук тэрилтэнэн «Якутскэнерго» ПАУо ааттаммыта. Бу туһунан кэпсиэххит дуо?
– Федеральнай таһымҥа РФ бырабыыталыстыбата ититиинэн хааччыйар биир кэлим тэрилтэни  итиэннэ «альтернативнай хочуолунай» диэни тэрийии туһунан быһаарыныы ылыммыта. 2021 сылга Уһук Илиҥҥэ, ол иһигэр Амурскай уобаласка, Хабаровскай кыраайга бу бырагыраама үлэҕэ киириэхтээх. Дьиҥэр,  Дьокуускай куоракка  «Якутскэнерго» ПАУо ититиинэн хааччыйар биир кэлим тэрилтэ статуһун ылыахтааҕа. Ол гынан баран, Дьокуускай куорат дьаһалтата урут таһаарбыт уурааҕын көтүрэн, бу бырагыраама үлэҕэ киириитин 2022 сылга көһөрдө. Эрдэ ыытыллыбыт кэпсэтии быһыытынан, ититиинэн хааччыйар биир кэлим тэрилтэ тэрилиннэҕинэ, Дьокуускай «альтернативнай хочуолунай» ньыматыгар көһүөхтээх этэ. Бу эйгэҕэ саҥа сүүрээн диэн, аны ититии төлөбүрүн судаарыстыба буолбакка, өҥөнү оҥорон таһаарааччылар, туһанааччылар, ититиини хааччыйар тэрилтэ сөбүлэҥнэринэн быһаарыахтаахтар.
– «Якутскэнерго» ПАУо  сөргүтүллэр энэргиэтикэни  сайыннарыыга үлэлэспитэ быданнаата. 2011 сыллаахха Кэбээйи Батамайыгар күн күүһүнэн үлэлиир бастакы станцияны үлэҕэ киллэрбиккит. Уопсайынан, бу салааны сайыннарыы төһө кэскиллээҕий?
– Билигин сорох дьон күн күүһүнэн, тыалынан үлэлиир элбэх станциялары тутан үлэҕэ киллэрдэхпитинэ, дизельнэй станциялар үлэлээн бүтүөхтэрэ, үлүгэрдээх  үбү-харчыны кэмчилиэхпит дии саныыллар. Ол оннук буолбатах. Билигин Арктика уонна хоту улуустарыгар үлэлии турар станциялар дизельнэй станциялар ороскуоттарын кыралаан да буоллар боруостууллар. Тиксиигэ баар тыалынан үлэлиир үс установка уонна бу сотору үлэҕэ киириэхтээх ДЭС ортотунан 70 туонна дизельнэй уматыгы кэмчилиэхтэрэ. Баатаҕайга баар СЭС сайыҥҥы өттүгэр балачча дизельнэй уматыгы кэмчилиир. Онон сөргүтүллэр энэргиэтикэни сайыннарыыга салгыы үлэлиэхпит.
2020 сылтан «Сахаэнерго» энергосервиснэй хантараакка олоҕуран, сөргүтүллэр энэргиэтикэни туһанан дизельнэй генерацияны саҥардан эрэр. Кэлэр сылга маннык алта эбийиэги үлэҕэ киллэрэр былааннаах.
edersaas.ru
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0