Биллиилээх устуорук, этнограф, фольклорист Гавриил Васильевич Ксенофонтов 1888 сыл тохсунньу 4 (16) күнүгэр Арҕаа Хаҥалас улууһун IV Малдьаҕар нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
1907 сыллаахха Дьокуускайга реальнай училищены үөрэнэн бүтэрбитэ. Салгыы Томскайдааҕы университекка үөрэнэн, 1912 сыллаахха юрист дипломун ылбыта. 1913-1917 сс.идэтинэн Дьокуускайга үлэлээбитэ. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн куттал суол буолуутугар уобаластааҕы кэмитиэккэ, земскэй быраабаҕа чилиэнинэн талыллыбыта. 1917 сыл бэс ыйын 25 күнүгэр “Федералистар сойуустарын” тэрийсибитэ, бу тэрилтэттэн Бүтүн Арассыыйатааҕы тэрийэр мунньахха талыллыбыта. Мунньах үлэтин уураппытын кэнниттэн, Сибиирдээҕи уобаластааҕы дуума састаабыгар киллэриллибитэ.
1920-1923 сс биллиилээх этнограф, антрополог Бернгард Эдуардович Петри салалтатынан Иркутскайдааҕы университекка үлэлээбитэ. Ол сылларга Саха сирин киин улуустарынан (1921 с.), Өлүөнэ, Өлөөн алын тардыыларынан (1923-1924 сс.), Дьокуускай – Арҕаа Бурятия маршрутунан экспедицияларга сылдьыбыта. Гавриил Васильевич номохторго, үһүйэннэргэ олоххо буолбут түгэннэр кэпсэнэллэр, олорго олоҕуран устуоруйа чахчыларын чөлүгэр түһэриэххэ сөп диэн санааны тутуһара. Онтун кэнникээҥҥи номохтор нуучча суругунан матырыйаалларынан бигэргэнэллэринэн холобурдуура.
1928 сылтан Иркутскайга олохсуйбута. 1930-с сылларга Саха АССР Совнаркомун иһинэн тыл уонна култуура научнай-чинчийэр институтугар үлэлээбитэ. Ити сылларга икки бөдөҥ үлэтин – “Эллэйааданы”, “Урааҥхай сахалары”—суруйбута.
1937 сыллаахха Дмитров куоракка көһөн барбыта, онно “Урааҥхай сахалар” иккис туомун ситэрбитэ.
1938 сыл муус устар 22 күнүгэр Москваҕа П.А. Ойуунускайы кытта бииргэ тутуллан хаайыллыбыта. 1938 сыл атырдьах ыйын 28 күнүгэр ССРС Үрдүкү Суутун Байыаннай коллегиятын быһаарыытынан үспүйүөннээһиҥҥэ буруйданан ытыллыбыта.
1957 сыл атырдьах ыйын 22 күнүгэр ССРС Үрдүкү Суутун Байыаннай коллегиятын быһаарыытынан үтүө аата тилиннэриллибитэ.
Саха сиринээҕи Научнай киин архыыбыгар учуонай 12 000 лиистээх рукопиһа хараллан сытар.
Гавриил Ксенофонтов аата Покровскайга кыраайы үөрэтэр мусуойга, төрөөбүт нэһилиэгэр — Тиит Арыы орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ.
Роман Попов, “Саха сирэ” хаһыат
Хаартыскаҕа: бастакы эрээккэ олороллор: фольклорист Г.У. Эргис, П.А. Ойуунускай, төрдүс –Г.В. Ксенофонтов; иккис эрээккэ хаҥастан иккис – бэйиэт Күннүк Уурастыырап.