Бэс ыйын 8 күнүгэр аан дойду байҕалларын күнэ бэлиэтэнэр. Аан бастаан маннык бэлиэ күн баар буолуохтааҕын туһунан 1992 сыллаахха Рио-де-Жанейро куоракка норуоттар икки ардыларыгар ыытыллыбыт саммитка этии киирбитэ. Ол эрэн олоххо 2009 сыллаахха эрэ киирбитэ. Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин Генеральнай Ассамблеята бэс ыйын 8 күнүгэр бэлиэтэнэр даатаны олохтообута. Онтон ылата бу күн аан дойду океанологтара, ихтиологтара, экологтара, араас океанариумнар, дельфинариумнар уонна да атын сүүһүнэн сыһыаннаах тэрилтэлэр сир түөрт байҕалларын көмүскээһин кыһалҕатын өрө туталлар.
Саха сирэ Хотугу муустаах муора кытылыгар сытар, онон бу күн биһиэхэ эмиэ көнө сыһыаннаах.
Билиҥҥи күн туругунан Хотугу муустаах муора айылҕата аан дойду биир саамай уйан экосистематынан билиниллэр. 1991 сыллаахха Арассыыйа Федерацията, Канада, Дания, Финляндия, Исландия, Норвегия, Швеция уонна АХШ Арктика тулалыыр эйгэтин харыстыыр стратегияны холбоон ылыммыттара. 1996 сыллаахха Арктика эрэгийиэнин тула сытар дойдулар Оттавскай декларацияны түһэрсибиттэрэ уонна Арктика сүбэ мунньаҕын тэрийбиттэрэ. ХНТ тулалыыр эйгэ бырагыраамата (ЮНЕП) Арктика сүрүн экологическай кыһалҕаларынан хотугу муустар ууллан иэннэрэ кыччааһынын, Арктика климатын уларыйыытын, хотугу муораларга ньиэп бородуукталарын тоҕууну, Арктика харамайдарын ахсаана аччааһынын уонна кинилэр олорор эйгэлэрэ уларыйыытын ааттыыр. Ааспыт үйэ устата Арктика уутугар, кытылыгар элбэх бөх быраҕыллыбыта. Билиҥҥи суоттааһын көрдөрөрүнэн байҕал кытылыгар араас дойдуларга барыта холбоон 12 мөлүйүөн кэриҥэ кураанах уонна уматык, арыы толоруулаах буочукалар ыһылла сыталлар.
Аан дойду итийиитэ Арктика харамайдарын ахсаанын айгыратар кутталлаах – байҕал сайыҥҥы мууһа уулларыттан сылтаан үрүҥ эһэлэр уонна моржалар бултуур, ууһуур үгэстэрэ алдьанар.
edersaas.ru