Алена оҕо сылдьан Ньурбатааҕы аэропуортан сөмөлүөттэр бөһүөлэк үрдүнэн эргийэ көтөллөрүн, ааһан иһэн үрдүк мэҥэ халлаан күөх урсунугар үрүҥ сурааһын хаалларар суолларын ыраахха диэри батыһа көрөрө. Сиккиэр тыалга сэбирдэхтэрэ соһуйбуттуу тэлибирии оонньуур хатыҥ чараҥ быыһынааҕы хонууга хара буору холоруктуу ытыйан, бөртөлүөттэр өрө көтөн тахсалларын сиэрдийэлээх мас күрүө үрдүгэр тахсан туран маныыра. Оннук туран кини аҕатын атаарара уонна көрсөрө.
edersaas.ru
Алена аҕата Сергей Антонович Николаев 35 сыл тухары Ньурбатааҕы холбоһуктаах авиаэтэрээккэ штурманынан үлэлээбитэ, кинилэр БАМ-ҥа тиийэ таһаҕаһы, дьону тиэйэллэрэ. Ийэлэрэ Тамара Дмитриевна иистэнньэҥ буолан, дьиэ кэргэнин барыларын таҥыннарара.
Кыыс авиация абылаҥар оҕо сааһыттан ылларан, лүөччүк буолар баҕа санаатын ымыы оҥостубута. Кыргыттары кытта куукуланан оонньуон оннугар, тиэхиньикэҕэ тардыһара. Ол эрэн, 90-с сылларга кэрэ аҥаардары көтөр аалы ыытарга чугаһаппат этилэр, онон көтөр аалга дьону арыаллыыр идэни талбыта. Красноярскайдааҕы авиационнай тиэхиньиичэскэй колледжка киирбитэ.
Биһигини халлаан холбообута
Алена үөрэҕин бүтэрээт, дойдутугар эргиллэн кэлэн, Ньурбатааҕы «Бүлүү» диэн кыра авиахампаанньаҕа үлэтин саҕалаабыта. АН-24, Л-410 сөмөлүөтүнэн Мииринэйгэ, Бүлүүгэ, Ленскэйгэ, Дьокуускайга көтөрө. Онтон «Полярные авиалинии» көспүтэ. Манна кини кэргэнин, Ан-24,26 хамандыырын Владимир Беломесновы кытта билсибитэ. Эмиэ кини курдук халлааны ыра санаа оҥостубут киһини кытта биир көрүүттэн өйдөһөр чугас киһитэ буоларын сүрэҕэ тута сэрэйбитэ. Дьокуускай куоракка улааппыт ыал соҕотох оҕото Алена курдук кыра сааһыттан көтөр ааллары батыһа көрөрө, авиация угуйар уоттара ыраахтан тырымныы оонньуулларын ис иһиттэн долгуйан туран одуулуура. Кинилэр билигин иккиэн «Якутия» авиахампаанньаҕа үлэлииллэр, номнуо 20 тахса сыл ыстаастаахтар. Владимир «Sukhoi Superjet 100» хамандыыра дойду араас муннуктарыгар көтөр.
Биир идэни утумнааччылар
«Билигин бортпроводниктарга ирдэбил уларыйда. Үрдүк үөрэхтээх, омук тылын үчүгэйдик билэр, сатаан саҥарар, кэпсэтэр дьону ыла сатыыллар. Тас дьүһүннэрин көрөллөр эрээри, наһаа кыра, эбэтэр үрдүк буолумуоххун наада. Үгүстүк көттөххө, үөһэ уонна аллараа салгын баттааһынын араастаһыыта охсор, ол иһин сыл ахсын хамыыһыйа барабыт, онно сороҕор сыыйан кэбиһэллэр, халлаантан сиргэ түһэрэллэр. Сорох кыргыттар аҕыйах сыл үлэлээт бараллар, манна сирдээҕи аналларын халлааны кытта ситимнээбит эрэ дьон хаалаллар. Үлэбит доруобуйаҕа охсуулаах буолан, 40 сааспытыгар биэнсийэҕэ тахсабыт. 12 000 солкуобайга олорор ыарахан, онон үгүстэр салгыы үлэлииллэр. Кэлин биэнсийэҕэ тахсар сааспытын ситтэхпитинэ, уопсай биэнсийэ ылабыт», — диэн утары олорон кэпсиир Алена Сергеевна. Кини киэҥник унаарыччы көрбүт көҕөрүмтүйэр от күөҕэ харахтаах, холкутук кутуллар нарын киһи истэ олоруох куоластаах, нуучча, украинец хаана буккуллубут бааһынайдыҥы ыраас хааннаах.
Киһи сөбүлүүр үлэтин буллаҕына, сыл-хонук биллибэккэ ааһар. Уоллара 18 саастаах, Санкт Петербургтааҕы гражданскай авиация академиятын Хабаровскайдааҕы филиалыгар авиадиспетчер идэтигэр үөрэнэр. Онон утум салҕанан иһэр. Кэргэнин аҕата Дьокуускай аэропуордугар өр кэмҥэ инженеринэн үлэлээбитэ.
Ыйга 80-90 чаас көтөбүт
«Эбээ-эһээ көмөтө суох уолбутун хайдах улаатыннарыа этибитий? Биһиги үлэбит бириэмэнэн, чаһыынан хааччахтаммат. Сороҕор дьиэбэр сэттэ күн көстүмүөхпүн, эбэтэр нэдиэлэни супту олоруохпун сөп, онтон 3-4 күҥҥэ баран хаалабын. Билигин АН-24, «Sukhoi Superjet 100» көтөр аалга дьону арыаллыыбын. Улуустарга кылгас рейс, оттон Арассыыйа куораттарынан ыраах көтөргө, Кытайга, Кореяҕа экипаж солбуйсар. Холобур, Сочига тиийбит сөмөлүөт дьиэтигэр төннөн кэлэр эрээри, көтөр састаап уларыйан биэрэр. Ирдэбил быһыытынан, көтүү кэнниттэн 3-4 күн хайаан да сынньаталлар. Босхо гостиница биэрэллэр, аһаталлар. Ыйга нуорма быһыытынан, 80 чаас көтөбүт, онтон хамыыһыйаларын ааспыт дьону 90 чааска диэри уһатан биэриэхтэрин сөп», — диэн кэпсиир бүгүҥҥү сэһэргэһээччим.
Алена идэтин үчүгэй өттө диэн күн ахсын саҥаттан саҥаны көрөр. Кореяҕа сакура сибэккитэ тыллар дьикти көстүүтүн көрөн баран өйүүн хаардаах Халымаҕа тиийиэн сөп.
Үлэтин кэмигэр арааһы бары көрөн кэллэ: ыалдьар дьон тииһиктэрэ киирэрин, сөмөлүөккэ итирик кэлэн баран айдаарааччылары, сүрэх ыарыһахтары, дабылыанньалара тахсааччылары, аны субу төрөөрү ыксааччылары.
«Биирдэ Өлүөхүмэттэн кэлэн иһэн уп улахан истээх кыыс уута тохтубута. Хата сөмөлүөт түргэнник куораты булан, этэҥҥэ түспүппүт, сиргэ «Суһал көмө» илдьэ барбыта. Үгүс стюардесса халлааҥҥа саҥа киһи төрөөтөҕүнэ ону бастакынан илиитигэр тутар. Ол иһин сыл ахсын медицинскэй үөрэҕи барабыт, ыксаллаах быһыы-майгы үөскээтэҕинэ, быраас, сиэстирэ, дьону уоскутар психолог, быыһааччы, ийэ-аҕа оруолун толоробут.
Биирдэ арай кыра оҕо ытыыр да ытыыр, ийэтэ сатаан уоскуппат. Олох иэрийэ-иэрийэ, кэдэрийэ кэдэрийэ дьону аймаан кэбистэ. Ону мин туох көмө наадатын тиийэн сурастым, бу ытыы олорор оҕо миигин көрөн илиитин утары уунна. Аны көтөхтөрөн баран уоскуйан хаалла, ийэтигэр төттөрү биэрбиппин эмиэ ытаан барда. Оннук көтөҕөн баран сылдьыахпын үлэлиэхпин наада. Онтон биир нэдиэлэ буолан баран билбитим бэйэм оҕо күүтэр эбиппин», — диэн үлэтигэр буолбут араас түбэлтэни саныыр.
Уоппуска оҕо 3 сааһыгар диэри төлөнөр
Көтөр аал үлэһиттэрэ ийэ буолалларын биллилэр да, сирдээҕи сулууспаҕа көһөрөллөр, дэкириэккэ уопсай ирдэбилинэн, 7 ыйдарыттан бараллар. Уоппускалара оҕолоро 3 сааһын туолуор диэри төлөнөр.
Улуустан куоракка төрүү баран иһэр дьахталлар, араас түгэн буоллаҕына, авиахампаанньаны буруйдаабаппыт диэн сурукка илии баттаан баран көтөллөр. Бортпроводниктар сөмөлүөккэ, бастатан туран, дьоҥҥо куттал суоһаабатын хааччыйаллар. Араас ыксал тирээтэҕинэ, олохторун да толук ууран туран дьону быыһыыллар.
Манна өр үлэлээтэххэ, сөмөлүөккэ киирэн иһэр дьон сирэйиттэн-хараҕыттан көрөн, ким туга ыалдьарын, хайдах туруктааҕын тута билэллэр. Биирдэ Новосибирскайга көтүөхтээх айанньыты тохтотон, дабылыанньатын кэмнээн, аһары үрдүгүн иһин билиэтин уларытарыгар сүбэлээбиттэрэ.
Стюардесса хамнаһа лүөччүк киэнин кытта тэҥнэспэт эрээри, киһи мыыммат харчыта диир Алена. Билигин кыргыттар эмиэ пилот буолуохтарын сөп. «Олохпун иккистээн олорорум буоллар, тугу да уларытыам суох этэ, идэбин сөбүлүүр буоламмын сүүрбэттэн тахса сылы авиацияҕа анаатым», — диэн этэр. Кини рейсэтин быыһыгар быысыпкалыыр, номнуо 20-с үлэтин ситэрдэ. Үксүн айылҕа көстүүтүн, дьон портретын быысыбайдаан, оһуордаан-мандардаан таһаарар.
Сүрэх баҕатынан, дууһа тардыһыытынан
«Авиатордар дьиэ кэргэттэригэр олохсуйбут үгэс суох, аныгыскыга ханна көтөргүн билбэккин, онон эрдэттэн тугу да былааннаабаппыт. Кэргэммин кытта аан боруогар баран-кэлэн иһэн көрсүөхпүтүн сөп, иккиэн бу үлэбитин сүрэхпит баҕатынан, дууһа тардыһыытынан талбыт буоламмыт, өйдөһөбүт-өйөһөбүт. Сөмөлүөт ханна көтөрүн былаанныыр сулууспаны кытта кэпсэтэн, иккиэн биир рейсэҕэ туруохпутун сөп. Санкт-Петербурга, Москваҕа, Хабаровскайга үөрэнэр оҕолоох дьон үксүн ол диэки бара сатыыллар. Үлэбититтэн сынньана таарыйа дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа сылдьарбытын сөбүлүүбүт, сөтүөлүүбүт, балыктыыбыт, отоннуубут», — диэн Алена Сергеевна кэпсээнин түмүктүүр.
Сирдээҕи олоҕу, оҕону-урууну хаалларан туран, мээнэ киһи көтөр аалы иккис дьиэ оҥостубат. Онон авиацияҕа айылҕаттан бу идэҕэ бэриниилээх, айдарыылаах, анатыылаах эрэ дьон хаалаллар. Салгыҥҥа биһигини кытта тэҥҥэ көтөр арыалдьыттарбытын идэлээх күннэринэн бука барыларын эҕэрдэлиибит, үлэттэн дуоһуйууну, дьиэ кэргэҥҥэ өйдөһүүнү баҕарабыт.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru