Муус устар 2 күнэ -– Аутизм кыһалҕаларын туһунан иһитиннэриини тарҕатыы аан дойдутааҕы күнэ.
edersaas.ru
Маннык күн аан дойдуга сыл аайы бэлиэтэнэр. Бу анал күн сыалынан-соругунан эмтэммэт ыарыылаах дьоҥҥо көмөлөһөр наадатын чопчулаан тириэрдии уонна кинилэр олохторун хаачыстыбатын тупсарыы.
Аутизм мэйии сайдыытыгар тахсар кэһиллиилэртэн үөскүүр. Бу ыарыы тута буолбакка, үксүгэр 3 саастарыгар биллэр. Ыарыы төрдө-төбөтө уонна оҕоҕо чопчу ханнык кэһиллииттэн үөскүүрэ күн бүгүҥҥэ диэри кыайан быһаарыллыбат. Элбэх сабаҕалааһын баар да, биирэ даҕаны толору быһаарар кыаҕа суох. Аутизм, хомойуох иһин, кыайан эмтэниллибэт.
Маннык оҕолор уратылара олус элбэх. Онтон саамай бэлиэлэрэ -– атын дьону уонна тулалыыр эйгэни кытары алтыһалларыгар ыараханы көрсөллөрө харахха быраҕыллар. Кинилэр, бэл, чугас дьонноруна кытары сибээстэһэллэрэ ыарахан. Оҕо өр кэмҥэ бэйэтигэр эрэ бүгүөн сөп, бэйэтин баҕатын кыайан эппэт, көмө кыайан көрдөөбөт.
Аутист оҕо математика уустук сорудахтарын толоруон, ол эрээри, маҕаһыыҥҥа кыайан тахсыбат эбэтэр бачыыҥкатын быатын бааммат да буолуон сөп.
Аутизм бэлиэлэрэ
Оҕоҕутугар маннык уратылары бэлиэтии көрдөххүтүнэ, бырааска көрдөрүҥ:
— Оҕоҕутун аатынан ыҥырдаххытына да, онно эппиэттээбэт;
— тугу баҕарарын кыайан эппэт;
— саҥарара тардыллар;
— улахан дьон этэрэ киниэхэ дьайбат,
— истибэтэ бэргиир;
— оонньуурунан хайдах оонньууру билбэт;
— кимиэхэ да үөрэ-көтө сылдьыбат;
— 12 ыйыгар сатаан ботугунайбат;
— 12 ыйыгар илиитинэн далбаатаммат;
— 1,5 сааһыгар туспа тыллары саҥарбат;
— 2 сааһыгар икки тылы кыайан холбообот.
Эмтэнии уратылара
Аутизмнаах дьону атын дьону кытары алтыһарга уонна кэпсэтэргэ үөрэтиэххэ наада. Бу -– судургута суох сорук, манна дьиэ кэргэн барыта уонна исписэлиистэр көмөлөрө наада.
Аутизмнаах оҕолоох төрөппүттэрэ эмтэнии саҥа ньымаларын туһунан иһитиннэриилэри куруук билэ-көрө сылдьыахтаахтар. Эмтэнии сорох көрүҥнэрэ кимиэхэ эрэ сөп түбэһэр, кимиэхэ эрэ сөп түбэспэт. Эмтэнии туһунан быһаарыы сиһилии чинчийии эрэ кэнниттэн биирдиилээн ылыллар.
Аутизм куруук эмтэниини эрэйэр турук буоларын өйдүүр ордук. Эмтэнии бырагыраамата оҕо сайдарыттан уларыйыан сөп.
Төрөппүттэр букатыннаахтык эмтээн үтүөрдэргэ сымыйа эрэли үөскэтэр бырагыраамалартан сэрэниэхтээхтэр. Аутизмы эмтииргэ көдьүүстэрэ толору дакаастаммыт эмп-том өссө да суох.
Саха сиригэр ауитзмнаах оҕолору өйүүр «Ураты оҕо» диэн абилитационнай уопсастыбаннай киин аһыллыбыта. Бу кииҥҥэ ыарыһах оҕолорго уонна кинилэр төрөппүттэригэр көмөлөһөллөр. Кинилэри СӨ Доруобуйа харыстабылын, Үөрэхтээһин итиэннэ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэлэр өйүүллэр. Уопсастыба үлэтигэр спонсордар, волонтердар сүрүн күүс буолаллар. Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, аутизмнаах оҕолорго сайыҥҥы лааҕыры үлэлэтэллэр. Маннык лааҕырдарга психологтар кэлэннэр сүбэ-ама биэрэллэр, кыһалҕаны хайдах баарынан ылынар уонна уопсастыба кинилэргэ ээл-дээл сыһыанын уларытар суоллары тобулаллар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru