Атырдьах ыйынааҕы мунньахха иитии, үөрэтии саҥа соруктарын туруордулар
Бүгүҥҥүттэн СӨ үөрэҕин үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы мунньаҕа саҕаланна. Тэрээһин “Арассыыйатааҕы биир кэлим үөрэх эйгэтэ: эрэгийиэннээҕи үөрэх систиэмэтин сүрүн соруктара” диэн тиэмэнэн барар. Кэлэр саҥа үөрэх дьылыгар үөрэхтээһини сэргэ оҕону, ыччаты иитиигэ улахан болҕомто ууруллара ыйылынна.
СӨ Ил Дархана Айсен Николаев үөрэх үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы мунньаҕар бэйэтин этиитин тиэрдэригэр судаарыстыбаннас олохсуйуоҕуттан уопсай үөрэхтэһин национальнай идиэйэ буоларын бэлиэтээтэ. Маныаха педагогтар оруоллара сүҥкэнин тоһоҕолоон ыйда.
“Кэлиҥҥи сылларга биһиги 36 саҥа оскуоланы, 66 уһуйааны үлэҕэ киллэрдибит. Быйыл 15 оскуола, 7 оҕо саада былааннанар. Федеральнай киин көмөтүнэн 24 улууска уонна Дьокуускай куоракка 58 оскуолаҕа хапытаалынай өрөмүөн ыытыллар. Сорук улахан, ол эрээри, биһиги булгуччу толоруохпут.
Инфраструктура сайдар, ол аата куораттарга эрэ буолбакка, сэлиэнньэлэргэ эмиэ үөрэх систиэмэтин хаачыстыбата тупсуохтаах. Улуустарга 207 “Үүнүү туочуката” цифровой-гуманитарнай үөрэх, 238 сыыппара үөрэҕин эйгэтэ олохтонно, педагогическай маастарыстыбаны үрдэтэр киин тэрилиннэ, Өктөмҥө СӨ Билим дьоҕус академията аһылынна”, — диэн эттэ. Бу барыта үөрэх хаачыстыбатын тупсарыыга, оҕолорбут билии инники күөҥҥэ турар сатабылларын иҥэриниилэрэ тоҕоостоох буоларыгар туһаайылларын, бу түмүгэр социальнай-экэнэмиическэй өрө тахсыы күүһүрүөхтээҕин чопчулаата.
“2018 сыллаахха үөрэх хаачыстыбатынан өрөспүүбүлүкэ Арассыыйаҕа 15 бастыҥ эрэгийиэн кэккэтигэр киирэр соругун туруорбутум. Үгүс ситиһилиннэ, ол гынан өссө элбэҕи толоруох соруктаахпыт. Бу материальнай кыһалҕа, инфраструктурнай боппуруос эрэ буолбатах. Манна чопчу былаан баар, ону систиэмэлээхтик олоххо киллэриэхпит.
Билигин сүрүн соругунан ыччаппытыгар гражданственность уонна патриотизм тыынын олохсутуу буолар. Бу хайысхаҕа үлэни өрөспүүбүлүкэҕэ “Большая перемена” Бүтүн Арассыыйатааҕы оҕо, ыччат хамсааһынын салаатын тэрийииттэн саҕалыахтаахпыт. Бу кэтээн көрөр киини РФ бэрэсидьиэнэ В.В.Путин салайыаҕа”, — диэн иһитиннэрдэ.
Саха сирин үөрэҕин сүрүн соруктарын алтынньы саҥатыгар ыытыллар СӨ Учууталларын уонна педагогическай уопсастыбаннаһын XIV сийиэһигэр быһаарсыахпыт диэн эттэ.
Дойду Үөрэҕин миниистирэ Сергей Кравцов “Үөрэх” национальнай бырайыак иитинэн уопсай үөрэхтээһин хаачыстыбатынан 10 бастыҥ дойду кэккэтигэр киирэр сорук туруоруллубутун, онно урутаан иһэрбитин санатта. Иккиһинэн, 2023 сыл Педагог уонна настаабынньык сыла биллэриллибитинэн, педагог идэтин аатын бөҕөргөтүү үлэтэ салгыы барыан иһитиннэрдэ. Итиэннэ саҥа үөрэх дьылыгар киирэр кэккэ уларыйыылары билиһиннэрдэ. Ол курдук, балаҕан ыйын 1 күнүттэн учуутал толоруохтаах докумуона аҕыйыаҕын, “Үөрэх туһунан” сокуонтан “үөрэх өҥөтө” диэн өйдөбүл ылыллыбытын, манан учууталга сыһыан төрдүттэн уларыйыан, кылаас салайааччыларыгар, орто анал үөрэх тэрилтэлэр куратордарыгар төлөбүр оннунан хаалыан, кэнэҕэски педагогтары бэлэмнээһиҥҥэ, инфраструктураҕа болҕомто ууруллуон, о.д.а. түгэннэргэ тохтоото.
СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников түөрт сүрүн боппуруоска санаатын тиэртэ.
Бастакытынан, үөрэх хаачыстыбата. Бу – үөрэх тэрилтэтин үлэһиттэрин иннигэр турар сыал-сорук буоларын эттэ. Судаарыстыбаннай бырагыраама, өрөспүүбүлүкэҕэ олоххо киирэр национальнай бырайыак, инфраструктураны сайыннарыы барыта манна туһаайылларын ыйда. Аҥаардас 2022 сылга “Үөрэх” национальнай бырайыак иитинэн биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 5 млрд. солк. тахса суума көрүллүбүт. “Бу барыта үөрэх тэрилтэтэ ханна баарыттан тутулуга суох үөрэх хаачыстыбатын сөптөөх таһымҥа хааччыйарга ананар”, — диэн бэрэссэдээтэли солбуйааччы ыйда.
Иккиһинэн, патриотическай тыыҥҥа итии. Олунньутааҕы дьайыы кэнниттэн Ил Дархан тустаах боппуоруоска үлэни биир кэлимсэтик, тиһигин быспакка ыытарга сорудахтаабытын санатта. Маныаха туһаайыллыбыт былаан кулун тутарга бигэргэтиллибитин иһитиннэрдэ. “Исписэлиистэр, устуоруктар ураты интерактивнай бырайыагы оҥорууга үлэлэһэ сылдьаллар. Бу оскуола саастаах оҕолор төрөөбүт кыраайы үөрэтэллэригэр аналлаах. Эһиилгиттэн оҕолор аныгы технологияны туһанан төрөөбүт дойдуларын туһунан билиэхтэрэ”, — диэн чопчулаата.
Үсүһүнэн, төрөөбүт тылы чөл хаалларыы, сайыннарыы. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр былырыыҥҥыттан төрөөбүт тылы чөл хаалларыыга судаарыстыбаннай бырагыраама үлэлиир. Манна төрөөбүт тылынан үөрэх кинигэлэрин таһаарыы, аныгы информационнай технологияны тэрийии, төрөөбүт тылларга чинчийиилэри ыытыы киирэрин эттэ. “Биһиги маҥнайгы кылааска киирэр оҕолоох төрөппүттэр сайабылыанньаларын анаалыстаан көрдүбүт. Үөрэх порталын нөҥүө бастакы кылааска үөрэххэ киллэртэриигэ, уопсайа, 16 267 сайабылыанньа киирбит. Итинтэн төрөөбүт (саха) тылынан үөрэтэбин диэн 26 % эрэ талбыт. Онтон атыттар бары нуучча тылынан үөрэтиэн баҕалаахтарын биллэрбиттэр. Ол эрээри, бу сыыппара ааспыт сыллары кытта тэҥнээтэххэ үчүгэй. Бу судаарыстыбаннай бырагыраама сөптөөхтүк олоххо киирэн иһэрин, төрөөбүт тылынан үөрэттэриэн баҕалаах төрөппүт элбээн иһэрин туоһулуур. Манан сибээстээн, 2023-2024 үөрэх дьылыгар маҥнайгы кылааска ылыыга хас биирдии оскуолаҕа былаан олохсутан көрдөрүк (индикатор) туруорар ирдэнэр”, — диэн быһаарда.
Төрдүһүнэн, оҕо успуордун сайыннарыыга, эти-хааны эрчийиигэ тохтоото. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр бу салааҕа үлэ барар эрээри, өрөспүүбүлүкэ үөрэнээччилэрин маассабай спартакиадата бүтэһигин 2016 сылга ыытыллыбытын санатан туран: “Бу оҕо доруобуйатын бөҕөргөтүүнү, чөл туруктаах буолууну көҕүлээбэт. Онон эһиилигиттэн бары улуустары, оскуолалары хабан туран, үөрэнээччилэр комплекснай спартакиадаларын сөргүтэргэ, финалы Дьокуускай куоракка ыытыаҕыҥ”, — диэн чопчулаата.
СӨ үөрэҕин уонна билимин миниистирэ Ирина Любимова үөрэх уонна иитии чааһыгар дойду үрдүнэн биир кэлим ирдэбиллэр туралларын, иннибит диэки биир хайысханан сыҕарыйыы барара ирдэнэрин эттэ. Үөрэх саҥардыллыбыт саҥа судаарыстыбаннай ыстандаарта быйыл 1-5 кылаастарга, салгыы үс сыл устата орто, улахан сүһүөхтэргэ киириэҕин иһитиннэрдэ. Иитии үлэтигэр саҥа тосхоллор былааннаналларын ыйда. Ону тэҥэ, ааспыт үөрэх дьылын түмүктэрин таһаарда, туох ситиһии баарыгар тохтоото, туохха болҕомто уурар наадатын ыйда.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: СӨ Ил Дарханын уонна Барабыыталыстыбатын саайтыттан.