СӨ Арыгы атыытын сүрүннүүр управление 2017 сыллаах үлэтин түмүгүн таһаарда. Онно этиллэринэн, арыгы атыытын кээмэйэ уонна бу дьаллыктан сылтаан буруйу оҥоруу, ыалдьыы, өлүү көрдөрүүлэрэ намтаан иһэллэр.
Билиҥҥи туругунан, 368 тэрилтэ (2016 сыллаахха 372 этэ) 379 лицензиялаах. Кинилэр 799 атыы-эргиэн туочукатын (2016 с. 862 этэ) аһан үлэлэтэллэр. Онон тэрилтэ ахсаана 1%-нан, атыылыыр туочука 7%-нан аҕыйаабыт.
Атыыламмыт арыгы кээмэйэ 4540 тыһ. декалитр (1 дал 10 лиитирэҕэ тэҥнэһэр) буолбут. Манна уопсастыбаннай ас-үөл тэрилтэлэрэ эмиэ киирэ сылдьаллар. Ол эбэтэр былырыыҥҥыны кытары тэҥнээтэххэ, 6,4%-нан аҕыйаабыт. Оттон 2014 сыллаахха 5195 тыһ. декалитр атыыламмыт эбит. Ол аата сыл аайы аҕыйаан иһэр. Пиибэ атыыта 11,5%-нан аҕыйаабыт. Бу уопсай арыгы бородууксуйатыттан пиибэ атыыта 70,7%-ны ылар эбит.
Ол эрээри арыгы бородууксуйатын олохтоох оҥорон таһаарыы кээмэйэ 6,9% элбээбитэ бэлиэтэнэр. Лицензиялаах тэрилтэлэр бары ЕГАИС ситимигэр холбонон, суот-учуот бу ситим нөҥүө ыытыллар.
Лицензияны биэриигэ, ууратыыга, хос оҥорторууга 29 мөл. 573 тыһ. госпошлина хомуллубут. 5 лицензия былдьаммыт.
Управление салайааччыта Матвей Лыткин этэринэн, көҥүлэ суох атыылааһыны хонтуруоллааһын – ИДьМ боломуочуйата. Быйылгыттан арыгыны көҥүлэ суох атыылааһыҥҥа ыстараап улаатан, 30-50 тыһ. солк. буолбут (урут 500 солк. этэ). Иккистээн түбэстэхтэринэ, холуобунай дьыала тэриллэн, икки сылга диэри хаайыллыахтарын сөп. Онон “туочукалары” кытары охсуһууга көдьүүстээх ньыма баар буолбут.
—Туох баар бары социальнай кыһалҕалар арыгыттан сылтаан буолаллар. Бу манна 1 солкуобайы кэмчилээтэххэ, экэниэмикэҕэ 6-10 солкуобай кэмчилэнэр. Саха сирин уопутун РФ доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ интэриэһиргээтэ. Бу иннинэ Патриарх Кирилл холобур оҥостон, бэлиэтээн турар, — диэн кини этэр.
Буруйу оҥоруу аҕыйыыр
Олунньу ыйга 8 чөл олохтоох нэһилиэк эбиллэн, арыгы атыытыттан аккаастаммыт 170 нэһилиэнньэлээх пуун баар буолла. Манна 90 тыһыынчаттан тахса киһи олорор. Ол туох түмүгү биэрэрий?
Статистика сулууспатын уоргана иһитиннэрэринэн, арыгыттан сылтаан өлүү 2017 сылга 287 киһинэн аҕыйаабыт. 2016 с. – 8053 киһи, 2017 с. – 7817 киһи.
Арыгыттан сылтаан ыалдьыы, алкогольнай психоз, сүрэх-тымыр ыарыылара эмиэ аҕыйаабыттар. 2010 сыллаахха 100 тыһ. киһиэхэ алкоголизмынан, алкогольнай психоһунан ыалдьыы 290 киһи тиксэр буоллаҕына, 2016 с. ити көрдөрүү 180 киһиэхэ тэҥнэспит.
Ону тэҥэ арыгыттан сылтаан буруйу оҥоруу намтаабыта бэлиэтэнэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ арыгыны утары охсуһар бэлиитикэ 2010 сылтан ыытыллар. Бу сэттэ сыл устата аан бастаан буруйу оҥоруу намтаабыт эбит. 2016 с. 4825 буруйу оҥоруу тахсыбыт эбит буоллаҕына, 2017 с. – 4536 түбэлтэ тахсыбыт.
Онон арыгыны утары охсуһуу көдьүүһэ кэлин өссө көстөн иһиэҕэ.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru