Арыгы атыытын, лицензиялааһыны хонтуруоллуур управление тэриллибитэ сылтан орто. Соторутааҕыта управление 2016 сылга ыыппыт үлэтин нэһилиэнньэҕэ отчуоттаата. Манна уонча улуус бэрэстэбиитэллэрэ аан бастаан видеосибээһинэн быһа тахсан, кэпсэтиигэ кыттыстылар.
Ангелина Васильева, “Cаха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru
Саха сиригэр 372 тэрилтэ арыгыны атыылыыр лицензиялаах. Барыта 862 тэрилтэҕэ атыыланар. Ааспыт сыл иһигэр 272 арыгыны атыылыыр маҕаһыын сабыллан, былырыыҥҥытааҕар 23,9%-нан аҕыйаабыт. Биир кэлим судаарыстыбаннай автоматизированнай ситимҥэ (ЕГАИС) бары кэриэтэ, 99,18 % холбоммуттар. 2016 сылга 34,8 мөл. солкуобайдаах госпошлина хомуллубут. Былырыыҥҥы сылы кытары тэҥнээтэххэ, арыгыны атыылааһын 5,2% намтаабыт. Үрдүк кыраадыстаах арыгы атыыта намтаабытын оннугар, пиибэни атыылааһын элбээбитэ бэлиэтэнэр. Ону тэҥэ, өрөспүүбүлүкэҕэ оҥоһуллар арыгы кээмэйэ биллэ улааппыт.
Управление үлэһиттэрэ ИДьМ бэрэстэбиитэллэрин кытары 31 рейдэҕэ сылдьыбыттарын түмүгэр, 33 тыһ. солкуобайдаах ыстараап суруллубут, 300 лиитирэттэн тахса арыгы былдьаммыт, 6 лицензия тохтотуллубут.
Отчуокка кэлбит суруналыыстар, предпринимателлэр уонна уопсастыбанньыктар бэйэлэрин санааларын аһаҕастык эттилэр.
“Маҕаһыын ахсаана 23,9%-нан аҕыйаабыт, оттон арыгы атыыта 5,2%-нан эрэ кыччаабыт буоллаҕына, ити үчүгэй көрдөрүү дуо? Ол аата маҕаһыын ахсааныттан улахан тутулуга суох буолан тахсар?” диэн санаа этилиннэ. Ону тэҥэ лицензиялаах эрэ тэрилтэлэринэн дьарыктанаҕыт, оттон уоран атыылыыр туочукаларга наадыйбаккыт диэн хомуруйдулар. Чөл олоҕу пропагандалыыргыт оннугар маннык туочукалары кытары охсуһарга болҕомтоҕутун ууруо этигит диэн эттилэр.
Хаҥаластан биир предприниматель быһа сибээһинэн тахсан: “Покровскайга социальнай суолталаах тэрилтэлэртэн 300 м тэйиччи атыыланарын курдук бобоору гыналлар. Оччоҕо куорат киинигэр биир да маҕаһыын атыылаабатыгар тиийэр. Бу бизнеһи күөмчүлээһин буолбатах дуо?” диэн ыйытта.
Онуоха управление боломуочуйата кыратын бэлиэтээтилэр. Дьон чааһынай дьиэтигэр уонна бас билиитигэр (массыынатыгар) быраабын күөмчүлүүр сокуонунан бобуллар. “Туочукаһыттар” уонна уоран атыылыыр таксистар сокуон сымнаҕаһынан туһаналлар. Көҥүлэ суох атыылааччылары быраабы көмүскүүр уорганнар эрэ тутар, ыстарааптыыр боломуочуйалаахтар. Оттон арыгыны иһиини аҕыйатарга туһуламмыт судаарыстыбаннай бэлиитикэҕэ кыттыы, ону дьоҥҥо өйдөтүү – управление сүрүн соруга буолар.
Онон ааспыт сылга 12 тыһыынча киһини хабан, үөрэтэр-сырдатар үлэни ыыппыттар. 33 оскуолаҕа, 9 орто, 2 үрдүк үөрэх кыһаларыгар сылдьан лиэксийэлэри аахпыттар. Ону тэҥэ, арыгыттан аккаастаныахтарын баҕарар нэһилиэктэргэ сүбэлээн-амалаан биэрэллэр.
Ити үлэ түмүгүн Чөл олох тирэх кииннэринэн буолбут нэһилиэктэр баһылыктарын сойууһа тэриллибитэ, арыгы атыытыттан аккаастаммыт нэһилиэктэр ахсааннара 11-тэн (2015 сылга) 103-кэ тиийбитэ туоһулуур. Бу ахсааны быйыл 150-ҥэ тиэрдэр соруктаахтар.
Ил Дархан иһинэн үлэлиир информационнай киини кытары ыыппыт социологическай чинчийиинэн 14 улууска 4200 киһи хабыллыбыта. Өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар арыгыны утарар бэлиитикэни 66% киһи өйүүр, 17% утарар, 17% мунаарар эбит. 29% киһи арыгыны иһэри аҕыйаппыта, 11% киһи букатын аккаастаммытына бэлиэтэнэр.
Онон арыгыны утарар бэлиитикэ син биир дьон өйүгэр-санаатыгар дьайыылаах, хааччахтыыр миэрэлэр ордук ыччат уонна оҕолор арыгыга убаналларын бопсоллор.
Ыспыраапка
Барыта 3 722 тыһ. декалитр арыгы атыыламмыт. Итинтэн пиибэ — 2 835 декалитр.
Арассыыйаҕа оҥоһуллубут арыгы — 64%, өрөспүүбүлүкэҕэ оҥоһуллубут — 23%, тас дойдуларга — 13%.
Ангелина Васильева, “Cаха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru