«Арчы дьиэтэ» 20 сыллаах үбүлүөйүгэр Туймаада ыһыаҕын кинигэтин сүрэхтээтэ
Саха духуобунай култууратын киинэ «Арчы дьиэтэ» 20 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир дьоро күнүгэр Туймаада хочотугар ыһыах ыһыллыытын 25 сылыгар анаан «Ысыаху в благословленной долине Туймаада – 25» нууччалыы тылынан тахсыбыт кинигэ биһирэмэ буолла.
Суолталаах тэрээһиҥҥэ Дьокуускай куорат мээрэ Евгений Григорьев кыттыыны ылла. Үбүлүөйдээх дьоро тэрээһин РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үтүөлээх артыыһа, Дьокуускай куорат уонна Уус Алдан улууһун бочуоттаах гражданина Афанасий Федоров алгыһынан аһылынна.
Киин куорат баһылыга Евгений Григорьев «Арчы дьиэтэ» саха норуотун сомоҕолуур күүһүн, саха омугун үгэс буолбут култууратын уонна абыычайын сөргүтүүгэ киллэрбит тугунан да кэмнэммэт кылаатын бэлиэтээтэ.
— «Арчы дьиэтэ» Туймаада ыһыаҕа саха норуотун киэн туттуутунан, аан дойду туристарыгар тиийэ биллэр бренд буолбутугар улахан өҥөлөөх. Саха сиэрин-туомун, үгэһин, алгыһын, национальнай таҥаһын, аһын-үөлүн пропагандалааһын бу дьиэттэн саҕыллар. Суолталаах тэрээһиннэри национальнай култуураны төрдүттэн билэр исписэлиистэр, тэрийэллэр. «Арчы дьиэтэ» саҥа талааннары, ааттары арыйар, — диэн бэлиэтээтэ Евгений Григорьев.
Куорат 390 сыллаах үбүлүөйүн көрсө «Ысыаху в благословленной долине Туймаада – 25» кинигэ — 2017 сыллахха Валентина Бочонина ааптардаан таһаарбыт кинигэтин салгыыта. Кинигэ ааптарынан «Арчы дьиэтэ» духуобунай култуура киинин дириэктэрэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускай куорат култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын салайааччытын солбуйааччытынан 1999-2019 сылларга үлэлээбит, Туймаада ыһыаҕын солбуллубат тэрийээччитэ Лариса Андреева буолар.
1000 экземплярынан С.А. Новгородов аатынан «Айар»Национальнай кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэн тахсыбыт кинигэҕэ 25 сыл устата Туймаада ыһыаҕын тэрийэн ыыппыт дьон ахтыылара киирбит. Маны таһынан ыһыах бастыҥ сценарийдара, хаартыскалара бэчээттэммиттэр.
Үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ кэлбит бочуоттаах ыалдьыттар: СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, «Арчы дьиэтэ» духуобунай култуура дириэктэринэн 2002-2010 сылларга үлэлээбит Надежда Толбонова, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үтүөлээх артыыһа, Дьокуускай куорат уонна Уус Алдан улууһун бочуоттаах гражданина Афанасий Федоров, СӨ, ССРС култууратын туйгуна , «Үс Хатыҥ» архитектурнай-этнографическай комплекс дириэктэрэ Вильям Яковлев СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускай куорат култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын 1998-2020 сылларга салайааччытынан үлэлээбит, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин генеральнай дириэктэрэ Антонида Корякина, уопсастыбаннай диэйэтэллэр, дьокутааттар «Арчы дьиэтэ» түһүүлээх да, тахсыылаах да, уустук да, чаҕылхай да кэмнэрин ахтан аһардылар, уруккуну-хойуккуну аҕыннылар. Билигин «Арчы дьиэтэ» саха дьоно араас сиэри-туому ыытарга үөрэнэ, олох сытыы боппуруостарын ырытыһа, сүбэлэһэ мустар сирдэринэн буолбутун бэлиэтээтилэр. «Арчы дьиэтин» үлэһиттэригэр араас таһымнаах наҕараадалары туттардылар.
Тэрээһиҥҥэ дириҥ ис хоһоонноох кинигэ быыстапката тэриллибит. Киин куораттааҕы В.Г.Белинскэй аатынан бибилэтиэкэ сүрүннүүр бибилэтиэкэрдэрэ Екатерина Попова уонна Саргылана Колесова 74 кинигэни быыстапкаҕа аҕалбыттар.
— 20 сыл устата «Арчы дьиэтэ» куораппытын сахалыы тыыннаата. Бу маны ордук биһиги, бибилэтиэкэрдэр, биллибит диэххэ сөп. Сиэри-туому тутуһар, саха үгэһин интэриэһиргиир дьон, ааҕааччы олус элбээтэ. Ол «Арчы дьиэтин» кытта ыкса сибээстээх диэххэ сөп. Сахалыы тыыннаах тэрээһиннэри ыытар буолан, «Арчы дьиэтин» үлэһиттэрэ биһиги бибилэтиэкэбит кыраайы үөрэтэр отделын кытта бииргэ үлэлэһэллэр, араас литератураны эрдэттэн сакаастыыллар. Бүгүн «Арчы дьиэтэ» аһыллыаҕыттан үлэлэһэр, өйөбүл буолбут уопсастыбаннай диэйэтэллэр кинигэлэрин көрдөрүүгэ, билсиһиигэ аҕаллыбыт. Ол курдук, биһиги пуондабытыгар Ульяна Винокурова, Розалия Бравина, Вильям Яковлев, Афанасий Федоров кинигэлэрэ бааллар. Бүгүн ааптардар бэйэлэрэ кинигэлэрин көрөн олус үөрдүлэр уонна саҥа тахсыбыт кинигэлэрин бибилэтиэкэбитигэр бэлэхтиэх буоллулар. Уруу тэрийэргэ, саҥа дьиэ малааһынын ыытарга биһиги бу аҕалбыт кинигэлэрбит илииттэн илиигэ уларсык сылдьаллар, — диэн бибилэтиэкэр Екатерина Попова санаатын үллэһиннэ.
Үбүлүөйдээх дьоро күн култуура туйгунун аатын ылбыт «Арчы дьиэтин» исписэлииһэ Любовь Константинова балаҕан ыйыгар ыытылла турар тэрээһиннэри билиһиннэрдэ:
— Куорат олохтоохторун бу күннэргэ Алгыс аахсыйатыгар ыҥырабыт. Ол курдук, уруу тэрээһиннэрин ыытыы сиэригэр-туомугар алгыс тыла ананыаҕа. Өр бииргэ олорбут эбэтэр саҥа ыал буолбут эдэр дьоҥҥо алгыстары аныахпыт. Маны таһынан, үөрэххэ анаммыт Улуу Суорун ыйыгар ыҥырабыт. Алгысчыт Афанасий Федоров Уһуйуу үөрэҕин, үөрэххэ сыһыаннаах сэминээрдэри ыытыаҕа.
Үбүлүөйдээх дьоро күн тэрээһинин «Арчы дьиэтин» иһинэн үлэлиир «Мааны Мандар» маастардар үлэлэрин (сал. Туяра Александрова, Полина Ноева) «Ситэ кэрэ» модельнай агенство кэрэ куолара киэргэттилэр.
Бырааһынньыкка ыҥырыллан кэлбит ыалдьыттарыгар «Арчы дьиэтэ» духуобунай култуура киинин дириэктэрэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускай куорат култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын салайааччытын1 солбуйааччытынан 1999-2019 сылларга үлэлээбит, Туймаада ыһыаҕын солбуллубат тэрийээччитинэн үлэлээбит Лариса Андреева «Арчы дьиэтин» 20 сыллаах үбүлүөйүн киэргэппиттэригэр махтанан туран, хас биирдиилэригэр «Ысыаху в благословленной долине Туймаада – 25» кинигэни бэлэх уунна.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыска уонна видео — ааптар т7эриитэ, устуута, yakutskcity.ru саайтан