РФ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин сүрүн иммунолога бу туһунан эттэ.
Кини иммунитет мөлтөөһүнэ, бу хоруона хамсыга «сатыылаан» турар кэмигэр уонна, уопсайынан, доруобуйаҕа кутталы үөскэтэрин бэлиэтээтэ. Күһүҥҥү сөрүүдүйүүнү кытары тымныйан ыалдьыылар тэҥҥэ саҕаланаллар. Онуоха быйыл хаһааҥҥыттааҕар да кутталлаах вирус элбэх. COVID-19 инфекцията, кириип, ОРВИ, о.д.а. Манна киһиэхэ вируһу утары охсуһарга уонна доруобуйатын чэбдигирдинэригэр саамай наадалааҕынан уонна туһалааҕынан иммунитет, ол эбэтэр дьаҥы-дьаһаҕы утарылаһар кыаҕа буолар. Бу туһунан СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин анал саайтыгар таҕыста.
— Рахим Мусаевич, тымныйан ыалдьыы кэмэ саҕаланна. Бу хас сылын аайы биир кэмҥэ маннык. Киһи иммунитетын тоҕо бөҕөргөтүөхтээҕий?
—Күһүн — тымныйан ыалдьыы кэмэ. ОРЗ уонна ОРВИ 200 араас көрүҥэ баар. Итилэр биһиги тыынар уоргаммытын мөлтөтөллөр, сүһүрдэллэр. Уустугурдаҕына — тыҥаны кэбирэтэллэр. Коронавирустар да араастаахтар. COVID-19 дьаҥтан уратылара, үксүлэрэ, көннөрү тымныйыы курдук ыарытыннараллар. Ол хас да күнүнэн ааһар буолан, урут вакцина оҥоһуллубатах.
COVID-19 кэлиэр диэри, соҕотох кутталлаах, доруобуйаҕа улахан охсууну оҥорор уонна дьон тыына быстар ыарыытынан, кириип вируһа буолара. Ол иһин кирииби утары вакцина оҥоһуллубута. Оттон билигин, вирустарга, тыынар уорганы кэбирэтэр коронавирус инфекцията эбилиннэ. Ол иһин, исписэлиистэр, мин эмиэ, кирииби утары быһыыны ыларгытыгар сүбэлиибин.
— COVID-19 дьаҥтан харыстанарга иммунитет төһө оруоллааҕый?
—Оруоллаах. Атын да ыарыыларга курдук, коронавирус да инфекциятыгар, ол көстөн турар. Киһи ыарыыны утарылаһар кыаҕа — иммунитета үчүгэй буоллаҕына, ыалдьыбат эбэтэр, дьаҥнаатаҕына да чэпчэкитик аһарар.
Иммунитеттара быстар мөлтөх, намыһах дьон коронавируска олус улаханнык ыалдьыбыттарын уонна өлбүттэрин мунньуллубут үлэ үөрүйэҕэ көрдөрөр. Иммунитет мөлтөөһүнүгэр төрүөт элбэх: стресс, дьарҕарбыт арҕах буолбут ыарыылар, искэннэр, уокка, ууга сиэтиилэр. Өссө иммунитетыгар генетикатыттан дьиэктээх төрөөбүттэр киирэллэр, бастакынан. Ол гынан баран, биһиэхэ, дьолго, манныктар аҕыйахтар.
COVID-19 бүрүүкээн турар кэмигэр, киһи бэйэтин иммунитетын туругун туһунан билиэхтээх уонна эрэллээх буолуохтаах. Дьаҥы утарылаһар кыаҕы туох мөлтөтүөн сөбүй? Элбэхтик тымныйар буоллаххына (сылга 15-20 тахсата тумуулуур, тыынар уорганыҥ тымныйар буоллаҕына) иммунитетыҥ кыччаабыт диэхтэрин сөп.
Киһи дьаҥы утарылаһар кыаҕа хайдаҕын билиэн баҕарар буоллаҕына, иммунология институтугар, эбэтэр анал отделлар, лабораториялар баар институттарыгар тиийэн бэрэбиэркэлэтиэн сөп. Онно бэрэбиэркэлээн баран, барыта этэҥҥэ буоллаҕына, быраас сүбэтин тутуһуохтаах. Оттон иммунитета мөлтөөбүт буоллаҕына, быраас мэдиссиинэ дакаастаабыт, килиниичэскэй боруобалааһыны икки ньыманан ааспыт препараттары аныыр.
—Дьоҥҥо тугу эмэ сүбэлиэххэ сөп дуо?
—COVID-19 утары оҥоһуллар вакцина бэрэбиэркэлээн көрүү үһүс фазатын барар. Ол төһө туһалаах буолара, табылыннаҕына, сыл аҥаарынан биллиэҕэ. Икки бастакыта ситиһиилээхтик ааспыта. Маннааҕы вакциналары, олус дириҥ билиилээх, грамотнай дьон оҥороллор. Мин толкуйдуурбунан, барыта этэҥҥэ буолуоҕа. Ол эрээри, быһа түспэппит.
Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин рекомендациятын — харантыын миэрэтин кытаанахтык тутуһуохпутун наада: мааска, бэрчээкки кэтиини, дьон тоҕуоруһар сиригэр сылдьыбат буолууну тутуһар ордук. Ыалдьыбыт дьонтон 90% билигин — сынньалаҥтан инфекцияны илдьэ кэлбит дьон. Ол элбэх киһи пляжтарга, эрэстэрээннэргэ тоҕуоруспут сиритэн: биир киһи мааска кэппэт, иккис киһи сыыһа кэтэр сылтахтанар. Билигин харантыын миэрэлэрин, ирдэбиллэрин адьас кытаанахтык тутуһуохха наада. Кытайга дьиссипилиинэни, ирдэбили адьас кытаанахтык тутуһууттан коронавриус суоҕун кэриэтэ.
—Арассыыйа дьонугар-сэргэтигэр тугу баҕараҕыт?
— Чэгиэн олоҕу тутуһалларыгар баҕарабын. Хас күн аайы физкультуранан дьарыктаныы, тыала-кууһа, силбигэ суох үчүгэй күҥҥэ сибиэһэй салгынынан тыыныы, бу кырдьык, олус улахан наадалаах, суолталаах.
Дойдубут дьонугар-сэргэтигэр бука барыларыгар, дьаҥ бу долгунун кыайарга-хоторго, бэриллибит бары сүбэлэри, харантыын ирдэбиллэрин булгуччу тутуһарга, чэгиэн олохтоох буоларга сүбэлиибин.