Олоҥхо дойдутунан ааттаммыт Сунтаар сирэ айар талааннаах кыргыттарынан киһи кэрэхсиирин курдук баай дойду. Дьон-сэргэ билиниитин ылбыт Сунтаар хоһоонньут кыргыттара Наталья Михалева-Сайа, Александра Григорьева-Сандаарыйа, Венера Петрова-Венера, Саргылана Спиридонова-Кэрэмэс Кийиитэ, Ангелина Шадринова-Суоһааны айар талааннарыгар сүгүрүйээччи элбэх. Ону сэргэ суруналыыстыка, проза жанрдарыгар ааҕааччы биһирэбилин сыллата ылар, айымньыларын ытыска түһэрэн умсугуйан ааҕар айар куолар: суруйааччы, суруналыыс, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Галина Нельбисова, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх суруналыыһа суруйааччы Надежда Егорова-Намылы, “Кыым” хаһыат биир сытыы бөрүөлээх биллэр суруналыыһа Туйаара Сергеева-Сиккиэр* буолаллар.
СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ бэчээтин, култууратын, социальнай сулууспатын туйгуна, Сунтаар улууһун Элгээйи сэлиэнньэтин бочуоттаах олохтооҕо, суруналыыс уонна суруйааччы, Саха сирин дьахталларын кутун туппут «Далбар Хотун» сурунаал сүрүн эрэдээктэрин солбуйааччынан уһун кэмҥэ үлэлии сылдьар Галина Нельбисова аата саха ааҕааччытыгар киэҥник биллэр.
Бүгүн, ыам ыйын 15 күнүгэр, билиҥҥи саха литературатын инники күөнүгэр эрэллээхтик үктэммит суруйааччы Галина Нельбисова күн сирин көрбүт, олоҕун биир бэлиэ сааһын көрсөр сырдык күнэ. Олоҕун устата саха ыалын, дьиэ кэргэнин олоҕо туруктаах буоларыгар баҕаран туран, ылыннарыылаахтык үлэлээбит, айбыт суруйбут киһи бу күнүн Дьиэ кэргэн аан дойдутааҕы күнүгэр бэлиэтиирэ эмиэ ураты үөрүүлээх.
Галина Нельбисова 1961 сыллаахха Сунтаар улууһун Кутана нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Элгээйи орто оскуолатын бүтэрэн, Ураллааҕы судаарыстыбаннай университет суруналыыстыкаҕа салаатын бүтэрбитэ. Үлэтин оччотооҕу “ Эдэр коммунист” ыччат хаһыатыттан саҕалаабыта. Салгыы «Саха сирэ» хаһыакка өр сылларга таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Манна үлэлиир сылларыгар суруналыыс быһыытынан үлэни, үйэлээх тапталы, тулалыыр эйгэҕэ үтүө сыһыаны өрө туппут саха сэмэй ыалларын олохторун, ырыынакка киирии уратылаах кэмин, быраап эйгэтин билиигэ элбэх үлэни ыыппытын саха ааҕааччыта өйдүүр буолуохтаах. Бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ, хаһыат ааҕааччылара «Саха ыала» балаһаны сыа-сым курдук тутан, мунньан сылдьалларын элбэхтик көрбүтүм. Билигин Галина Нельбисова дьахталларга аналлаах “Далбар Хотун” сурунаалга айымньылаахтык үлэлиир, аныгы саха дьахталларын бүгүҥҥү олоххо ситиһиилэрин, талааннарын арыйан кэпсиир, ол быыһыгар тэттик кэпсээннэринэн умсугутар.
Иэйиилээх айымньыларынан ааҕааччы кутун туппут Галина Нельбисова саҥалыы ааттаммыт “Айар” кинигэ кыһатыгар «Таптал таабырына”, “Билиҥҥи кэм прозата” серияҕа тахсыбыт “Кытылга кыыс ытыыра”, “Күннэй кистэлэҥэ”, “Мин таайылла илик таабырыммын”, дьиҥнээх олохтон суруллубут “Оһуордаах сыттыкпар эн суоххун”, “Син биир күүтэр эбиппин» сэһэнэ уо.д.а. айымньылара саха ааҕааччытыгар күндү бэлэх. Кини хас биирдии саҥа кинигэтэ биһиги өйбүт санаабыт, сүрэхпит-иэйиибит сиэркилэтэ. Өй сүрэх мөккүөрэ буолбут тапталы олоххо баарын курдук истиҥник, үөрүүтүн-хомолтотун, эрэйин-кыһалҕатын, дьолун бииргэ тутан суруйар буолан, кини кэпсээннэрин киһи хайдах да уйадыйбакка аахпат.
2018 сыллаахха суруйааччы “Аргыһыт кэргэннээх-сор” диэн кинигэтэ тахсыбыта. Кистэл буолбатах, арыгы аҕыйах ахсааннаах саха омугар алдьатыыта улаханын, төһөлөөх харах уута тохтубутун, оҕо дьахтар аймаммытын ким ааҕан ситиэй? Кинигэ аата да этэрин курдук, арыгыттан огдолуйбут ыал олоҕо, иэдээнэ дьахтар хараҕынан ойуулаан кэпсэнэрэ хайдахтаах да тоҥуй сүрэҕи долгуппат буолбат… Сэһэн биир ураты түгэнинэн арыгыһыт кэргэнин күннүгүн ааптар киллэрбитэ буолар. Ыал ийэтин күннээҕи олоҕо, эрэйи көрүүтэ халандаарга суруллубута олус хараастыылаах.
Галина Нельбисова бу сыл эмиэ “Аҕам оһоҕун сылааһыгар угуттанан” диэн олоҕун устата улахан тапталын сүгүрүйүүтун анаабыт, тапталлаах аҕата, үлэни эрэ өрө тутан олорбут Сунтаар сирин биир ытык киһитэ Василий Нельбисов төрөөбүтэ 100 сылыгар анаабыт кинигэтэ тахсыбыта.
Биһиги бүгүн урукку сыаннастар улаҕа анньыллар, сиэрдээх сиэр-майгы, дьон-өйө санаата уларыйбыт, бэйэ-бэйэҕэ сылаас сыһыан, кырдьаҕаска кыаммакка кыһамньы тутахсыйбыт уустук кэмигэр олоробут.
Галина Нельбисова саха дьахтара барахсан айбыт айылгытынан олох олорор күүстээх баҕатын, табыллыбатах тапталын, хомолтотун, кутурҕанын кэпсээн сэһэн гынан суруйбут айымньыларын киһи олус чугастык ылынар. Судургу ааҕааччыга тиийимтиэ тылларынан сэһэргиирэ умсугутуулаах буолан, айымньы дьоруойдарын кытары тэҥҥэ үөрэн да, хомойон да ылаҕын. Ону сэргэ, кини айымньылара ааҕааччыны үтүөҕэ сырдыкка ыҥырар аналлаахтар.
Айымньы ааҕааччыга итинник дьайыыта суруйааччы ситиһиитэ буоллаҕа.
Мин бүгүн суруйааччы Галина Нельбисова быйылгы үбүлүөйдээх сылыгар таһаарбыт, этэргэ дылы, буруолуу сылдьар “Эргитимэ дуу, хаар үҥкүүтүгэр” кинигэтин тутан олоробун. Соторутааҕыта Дьокуускай куоракка бара сылдьан атыылаһан, тугу эрэ булбуттуу олус үөрэн, ол түүн ааҕан хоммутум, дойдубар кэһиилэнэн кэлэн, дьиэ кэргэммэр, ааҕааччыларбар аахтарабын. Үөрэллэр, мин онтон эмиэ үөрэбин. Бу ураты сюжеттаах сэһэҥҥэ бииргэ төрөөбүт аҕыс-балыс Ольга уонна Луиза биирдэрэ сүрэҕэр саһыарбыт бастакы тапталын, биирдэрэ сааһыран баран аныгы куйаар ситиминэн көрсүбүттэрэ уустуктанан иһиитин, дьахтар дьолун билэргэ дьулуһуулара ааҕааччыны долгуппакка буолбат.
Киһи дууһатын кылын ханнык эрэ көстүбэт ситимин таарыйар ураты дьоҕурдаах аныгы кэм сэргэх сэһэнньитэ Галина Нельбисова саха сэмэй дьахтарын килбик тапталын, олоҕу саҥалыы уратылаахтык ойуулаан суруйбут айымньылара саха тыллаах баарын тухары ааҕылла кэрэхсэнэ туралларыгар эрэнэ, бу ылааҥы ыам ыйыгар мутукча дыргыйар, ньургуһун көбүөрэ тэлгэнэр, ийэ айылҕабыт уратылаахтык уһуктар дьикти кэмигэр төрөөбүт сүгүрүйэр суруйааччыбын Галина Нельбисованы бүгүҥҥү үбүлүөйдээх күҥҥүнэн уонна саха ыалын олоҕо, дьиэ кэргэнэ уйгулаах олохтоох, чөл туруктаах, холумтана сылаас, ил эйэ, таптал уйаламмыт алаһа дьиэлээх буоларын туһугар олоххун анаабыт үлэҕин кэрэһилиир. Дьиэ кэргэн Аан дойдутааҕы күнүнэн истиҥ эҕэрдэ ыытан туран, чэгиэн туругу, ыра санааларгын сурукка тиспит толору тууйастаах, сиппит-хоппут айымньыларгынан ыы быччары ыаҕайалаах буола тур диэн баҕа санаабын тиэрдэбин.
Мария НИКОЛАЕВА,
Ньурба, бибилэтиэкэр.