“Эдэр профессионаллар” (WorldSkills Russia) V национальнай чемпионат сүүмэрдиир күрэхтэһиитин чэрчитинэн, профессиональнай үөрэх тэрилтэлэригэр, эдэрдэргэ туһаайыллыбыт араас хайысхалаах кэпсэтиилэр ыытыллаллар. Олортон биирдэстэринэн, “Саҥа идэлэр атластара” диэн Стратегическай көҕүлээһин агентствотын (Агентство стратегических инициатив) бырайыагын салайааччыта Дмитрий Судакову кытта көрсүһүү буолла.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Конференц-сааланы көрдөөн (ыйынньык суох), хойутаан да киирдэрбит, син тугу эрэ иилэ хабан ылбыт курдук сананныбыт. Тус бэйэм өйдөөбүппүнэн, “Саҥа идэлэр атластара” диэн эһиил чопчу “маннык идэ сүтүө, итинник идэ баар буолуо” диэн буолбатах эбит. Ол эрээри, 15-20 сылынан ханнык хайысхалаах идэлэр ирдэниэхтэрин туһунан өйдөбүлү иҥэрэр. Ол эбэтэр, “Саҥа идэлэр атластара” — кинигэ. Идэ каталогар медицинэ, тутуу, култуура, экология о.д.а., уопсайа, 25 хайысха суруллубут. Манна бэйэлэрин кэмнэрин урутаан иһэр өйдөөх-санаалаах, үрдүк таһымнаах исписэлиистэр үлэлииллэр. Ыраата барбакка холобурдаатахха, СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев курдук таһыччы, киэҥ билиилээх дьон үлэлэһэллэр. Михаил Ефимович IT-технологияны күүскэ сайыннарыахха диэн лэбийбит этиитин, билигин саҥа өйдөөн эрэбит. Аны оҕону икки сааһыгар диэри үөрэппэтиҥ, уһуйбатыҥ да, “илии соттон” хаалыахха сөп диир. Итини эмиэ ситэ өйдүү иликпит. Быһатын эттэххэ, “Саҥа идэлэр атластарын” аттаран, ыараҥнатан толкуйдуур дьон оҥорбуттар.
Дмитрий Судаков слайд көрдөрө-көрдөрө чопчу холобурдары оҥортоото. “Биһиги цифровой үйэҕэ олоробут. Сыыппаралар тулалыыллар. Үгүстэр төлөпүөммүтүн кыбыммытынан сылдьабыт. Араас ноутбугу, проекторы туһанабыт. 19-с үйэ киһитэ олоҕун тухары билбитин, бүгүҥҥү киһи биир күн устата бэйэтин нөҥүө аһарар. Ол аата, биһиги 19-с үйэ дьонунааҕар өйдөөхпүт диэн буолбатах. Бу мэйиигэ дьайыытын туһунан биһиги саҥа чинчийэн эрэбит. Холобур, оҕо болҕомтото суох буолуутун синдромун боппуруоһун хайдах эрэ быһаарыахтаахпыт.
Салгыы эттэххэ, бүгүҥҥүнэн олоробут. Инникибит биһиги хайдах бырайыактыырбытыттан тутулуктаах. Аан дойду уларыйыаҕын, уустугуруоҕун туһунан бэркэ билэбит. Тоҕо диэтэххэ, бүгүҥҥү олохпут сайдыыта уонна киһи онно сыһыана итиннэ сирдээн иһэр. Бэйэбит кэхтиигэ тиэрдэбит. Уустуктан куота сатыыбыт, судургу суоллары тутуһабыт. Өбүгэлэрбит олорбуттарын курдук олорор кыахпыт суох. Олоруохпутун сөп, холобур, сир аныгы технологията, химическэй уоҕурдуута суох 500 мөл. киһини эрэ аһатар кыахтаах”, – диэн кэпсиир.
Эбэтэр медицина персональнай буолла диэн этэр. Холобур, бастатан туран, генетикэ нөҥүө ыарыылары эрдэттэн билэн сэрэтиэхтэрэ, эмтиэхтэрэ диэн быһаарар. Иккиһинэн, ыарыйдаҕына буолбакка, ыалдьыан иннинэ сэрэтэр үлэ барарын ыйар. Ити бырааска көрдөрүнүү эбэтэр эмтэри иһии эрэ буолбакка, бастатан туран, бэйэни көрүнүү, хамсаныы-имсэнии диэн бэлиэтиир. Тас дойдуларга фитнес курдук көрүҥнэр муода буолбуттара быданнаата. Биһиэхэ ити аҕыйах сылтан бэттэх күүскэ сайынна.
Салгыы холобур быһыытынан, кытайдар күн бүгүн дьиэлэри 3 D принтеринэн бэчээттииллэр диэн этэр. Маны барытын анал тиэхиньикэ оҥорор. Ол тиэхиньикэни дьон салайар. Аҕыйах сылынан ити ньымалара биһиэхэ да кэлиэ турдаҕа. Оччотугар итиннэ наадалаах идэлэр ирдэниэхтэрэ диэн этэр.
Ити курдук, бырайыагы салайааччы Дмитрий Судаков чопчу маннык идэлэр баар буолуохтара диэн ыстаан биэрбэккэ, мустубут дьон бэйэлэрэ төбөлөрүн үлэлэтэллэригэр салайда. Уопсайынан, олус судургутук холобурдаан кэпсиир, эмиэ даҕаны киһи бэйэтэ толкуйдууругар кыах биэрэр. Автоматизация, робототехника үлэ ырыынагын уларытыахтарын быһаарар.
Оччотугар, аны уон сылынан ханнык идэлэр олоххо туһата суох, ирдэммэт буолуохтарай диэн үгүс төрөппүт толкуйдуур буолуохтаах. Ол эрээри, мин көрдөхпүнэ, тустаах көрсүһүүгэ үөрэх тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэриттэн ураты биирдиилээн дьон суохха дылы. Дьиҥэр, Судаков курдук интэриэһинэй дьону анаан-минээн ыҥыран, оҕолорго, төрөппүттэргэ кэпсэтии ыытыахха сөп этэ. Сэҥээрбиттэр интэриниэтинэн http://atlas100.ru/ киирэн көрүөхтэрин сөп. Кинигэтэ аҕыйах ахсаанынан тахсыбыт буолан, булар уустук диэтэ.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Автор хаартыскаҕа түһэриилэрэ.