Улуу Кыайыы 75 сылын ылыы быйыл уратылаах буолла. Кыайыы бырааһынньыгын дьиэҕэ олорон ылыахпыт диэн хаһан санаабыппыт баарай? Ол эрээри, Саха сирин олохтоохторо бу ытык күнү дьиэҕэ да олорон уратытык, айымньылаахтык бэлиэтээтилэр, бэтэрээннэрин эҕэрдэлээтилэр, сэриигэ, тыылга Кыайыыны уһансыбыт эһэлэрин-эбэлэрин ахтан-санаан аастылар.
СӨ култууратын туйгуна, С.Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү тыйаатырын Саха оркестрын музыкана, «Кыл Саха» бөлөх салайааччыта Анна Томскаяттан ол туһунан ыйыталастыбыт.
— Кыайыы күнэ эһиэхэ хайдах ааста? Бу улуу күн суолтата тус бэйэҕэр, дьиэ кэргэҥҥэр?
— Кэтэһиилээх Улуу Кыайыыбыт өрөгөйдөөх күнүн, быйыл күүппэтэх өттүбүтүттэн бары дьиэбитигэр олорон көрүстүбүт. Чуумпутук… Толкуйдаан… Ханна да ыксаабакка, барытын көрө охсорго сүүрбэккэ-көппөккө. Ол эрэн ис сүрэхпититтэн, дууһабыттан, санаабытыттан. Хас биирдии ыалга саныыр, чиэстиир киһилээх. Харах уулаах истибит кэпсээннээх.
Оттон мин суруйааччы, суруналыыс кыыһа буоламмын дуу, оҕо эрдэхпиттэн бэтэрээннэр аттыларыгар сылдьыбыт буоламмын дуу, сэрии ыар сылларын туһунан элбэҕи истэн улааппытым. Хас биирдиибит бу күҥҥэ сэрии, тыыл бэтэрээннэрин, ол ыар сыллары эттэринэн-хааннарынан билбит сэрии кэмин оҕолорун уруйдуур-айхаллыыр уонна кыайбыт норуот, дойду киһитэ буоларын чиэстээхтик илдьэ сылдьарынан көрдөрөр.
— Артыыстар, музыканнар бу ытык күнү хайдах бэлиэтээтигит?
— Быйыл харантыыҥҥа олорон, Улуу Кыайыыга хас да үлэни оҥорон бар дьоммутугар, киэҥ эйгэҕэ интэриниэт нөҥүө таһаардыбыт. Кэргэмминээн Афанасий Томскайдыын Сергей Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү тыйаатырыгар саха оркестрын музыканынан үлэлээбиппит 27-с сыла буолла. “Кыл Саха” төрүт дорҕоон бөлөҕү салайан, сахабыт төрүт музыкальнай “кылыһах” (кыл струналаах кырыымпа) инструмена сайдарыгар 5-с сылбын айа-тута сылдьабын.
Аҕам Уйбаан Бөтүүнүскэй “Сиидэлэммит көлүөнэ — сэрии сылларын оҕолоро” хоһоонунан кэллиэгэбитин, Арассыыйа үтүөлээх, СӨ норуотунай артыыһа Дмитрий Артемьевы кытта видеоролик оҥорон таһаардыбыт. Дмитрий Егорович дьиэтигэр олорон хоһоону ааҕан ыыппыта. Биһиги ол үрдүгэр Анастасия Варламова “Чурапчы көһөрүүтүгэр аналлаах” ырыатын матыыбын, мин кыл кылыһахха, Афанасий баяҥҥа оонньоон доҕуһуоллаабыппыт. Дьон сэҥээриитин, махталын Сахабыт сирин араас муннугуттан, Арассыыйа куораттарыттан, омук дойдуларыттан тутан олус үөрдүбүт, Амма улууһун Бөтүҥ нэһилиэгэр олорор аҕабын үөртүбүт.
Афанасийбынаан иккиэн оркестрбыт репертуарыттан “Байыаннай ырыаларга попуррины” мин таҥсырга, кини баяҥҥа оонньоон, тыйаатырбыт эҕэрдэ роликтарыгар киллэрбиппит. Онно “Священная война”, “Хайыһар”, “Дороги”, “Вальс”, “Смуглянка”, “День Победы”, “Тыыннаахтар умнубат сыллара” ырыалары таҥан толорбуппут.
СӨ култуураҕа уонна духуобунаска министиэристибэтин кэнсиэригэр анаан эҕэрдэ суруйбуппут, өрөспүүбүлүкэбит дьонун-сэргэтин тэлэбиидэнньэ нөҥүө эҕэрдэлээбиппит. Онно аны мин кыл кылыһахпар, Афанасийым баяныгар саха сөбүлүүр “Ыҥырыыга саха уола” уонна “Тыыннаахтар умнубат сыллара” ырыаларын толорбуппут.
Дьиэбитигэр олорон хас күн аайы араас тэрээһиннэргэ эмиэ уһулуннубут, сурулуннубут. Ол курдук, Арассыыйа үрдүнэн биллэриллибит “Окно Победы” акцияҕа филармония хорун, Алдан оркестрын кытта биһиги оркестрбыт “День Победы” ырыаны онлайн толордо, суруйда. Бэҕэһээ Кыайыы ырыаһыта Александр Самсонов “Память бессмертна” онлайн-кэнсиэригэр кытынныбыт. Онно оркестрбыт Александр Парфеньевиһы кытта “Мин мантан сэриигэ барбытым” уонна “Тыыннаахтар умнубат сыллара” ырыалары толорбуппут. Бу ырыалар оркестровкаларын эмиэ биһиги Афанасийбынаан суруйбуппут.
Дьэ, бу курдук Улуу Кыайыы 75 сылын уруйдуур күнү, биһиги айар куттаах дьон, үлэ үөһүгэр, күннэтэ саҥаны оҥорон-тутан, кыра да кыайыылары ситиһэн көрүстүбүт.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru