Историяҕа киирбит 902 №-дээх пуойаһы Алдантан Аллараа Бэстээххэ аҕалбыт пуойас машиниһын көмөлөһөөччүтэ Андрей Москвитин бүгүҥҥү идэлээх бырааһынньыгын күнүгэр эмиэ үлэтин үөһүгэр — айанныы сылдьар.
edersaas.ru
Биһиги, аныгы дьон сиэринэн, өрөспүүбүлүкэҕэ номнуо биллэр эдэр киһилиин кини ыытан иһэр пуойаһа Томмокко тохтоон турар кэмигэр батсаабынан кэпсэттибит. Миигин кытта аҕыйах кэмҥэ сибээстэһэ охсоот, эдэр киһи: «Чэ, мин Томмоттон хоҥуннум. Сарсыарда 6 чааска Аллараа Бэстээххэ тиийэбит», — диэт бакааласта.
Андрей Москвитинныын бастакы пассажирскай пуойаһы ыытан кэлбит күнүгэр тута кэпсиппит эрээри, мин ол интервьюну тимир суолу тутааччылар идэлээх бырааһынньыктарыгар анаан «хаһааммытым». Ол иһин бүгүн ол кэпсиитибин саҥардан, эдэр киһи дьиэтээҕи архыыбыттан матырыйаалбын хаартысканан эбии байытан биэрдим.
Пуойас машиниһын көмөлөһөөчүтэ Андрей Москвитин икки сыллааҕыта Аллараа Бэстэхтээхтээҕи тырааныспар техникумун бүтэрбит.
— Үрдүк үөрэххэ тута туттарсыбатаҕым. Быйылгы сыл саҥатыттан идэбинэн үлэлии кэлбитим. Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээхпин. Дьокуускай к. 33№-дээх оскуолатын бүтэрбитим. Оскуолабын бүтэрээт, авиационнайга докумуоммун туттараары гыммыппын, аҕам: «Биир дьиэ кэргэҥҥэ икки лүөччүк элбэҕэ бэрт», — диэн тохтоппута. Онуоха мин: «Халлааҥҥа кыайан көппөт буоллахпына, сиринэн сылдьар түргэн көлө үлэһитэ буолуом», — диэн, тимир суол үлэһитин идэтин талбытым, — диэн кэпсиир Андрей Москвитин.
Эдэр киһи иккис кууруска үөрэнэ сылдьан, Ийэ дойдутугар иэһин төлүү барар. Кини Улан-Удэҕа десантнай гвардейскай биригээдэҕэ сулууспалаабыт.
Онон атырдьах ыйын саҥатыгар кини бүгүн иккис улахан бырааһынньыгын бэлиэтиир. Аармыйаттан кэлэн, үөрэҕин салҕаан бүтэрэр. Онтон быйыл медицинскэй хамыыһыйаны бараат, «Саха сирин тимир суоллара» хампаанньа тутаах үлэһитинэн — пуойаһы ыытааччы курдук эппиэттээх дуоһунаһыгар — киирэр.
— Кытаанах медхамыыһыйаны ааспытым: 100 киһиттэн 50-на эрэ ааспыта. Онно түөрт күнү быһа араас анаалыһы барытын туттараҕын, сүрэххин, тыҥаҕын, ис уоргаҥҥын барытын көрдөрөҕүн. Лүөччүк аҕам: «Ирдэбилгит биһигиннээҕэр кытаанах эбит», — диэн саллыбыта. Үс чааһы быһа биир туочуканы көрөн баран олороҕун. Уот умайыахтаах. Ону куоттарыа суохтааххын — маннык тест эмиэ баара. Ол аата, бииринэн, араас ыксаллаах түбэлтэҕэ уолуйуо суохтааххын, иккиһинэн, барыга-барыга бэлэм толкуйдаах буолуохтааххын бэрэбиэркэлииллэр. Буолумуна, тимир суол — эппиэтинэстээх айан. Дьон олоҕо эн илиигэр буоллаҕа, — диэн санаатын үллэстэр эдэр киһи.
«Историяҕа киирэр пуойаһы ыытыыҥ эн олоххор туох бэлиэ санааны, толкуйу хаалларда?» диэн ыйытыыбар Андрей Москвитин маннык хоруйдаата:
— Мин Алдаҥҥа курууһу тиэйэр, араас үлэни толорор пуойастары ыыта сылдьыбытым. Пассажирдары тиэйэр уонна курууһу таһар пуойаһы ыытыы бэйэ-бэйэлэриттэн олох атыннар. Таһаҕаһы тиэйэргэр, бэл, суолуҥ уһуур курдук. Наар биир тэтим. Оттон пассажирдары тиэйэриҥ — хас биирдии киһи олоҕор эн тус сыһыаннаах курдуккун. Эппиэтинэһи сүгэҕин. Быһата, олох атын турук. Онон биир ый анараа өттүгэр: «902 №-дээх бочуоттаах пассажирдары тиэйэр бастакы историяҕа киирэр пуойаһы ыытаҕын», — диэн эппиттэригэр, олус үөрбүтүм да, долгуйбутум да. Туох кистэлэ кэлиэй, бастаан утаа испэр соһуйбутум аҕай: «Балтараа эрэ сыл үлэлээтим, миигиннээҕэр үстүү-түөртүү сыл үлэлээбит уопуттаах дьон бааллар. Тоҕо миигин таллылар?» — диэн. Биллэн турар, маннык чиэстэн — бастакы историческай пуойаһы ыытартан — ким аккаастаныай? Буолаары буолан, 1-кы кылаастаах Юрий Пыльцын курдук номоххо сылдьар, 30 сыл ыстаастаах, бастыҥ үлэлээх машиниһы кытта айаннааһын — сулустаах чааска тэҥнээх.
Олоҕор суолталаах түгэни бэлэхтээбит, 902 №-дээх пуойаһы ыытан кэлбит бэлиэтэ — «Саха сирин суоллара» АУо салайааччыта Василий Шимохин илиититтэн «Бэлиэ маршрутнай сурук» диэн докумуону тутуута буолар. Онно уопуттаах машинистары кытта бииргэ тахсан, бу суолталаах Бэлиэ суругу ылыыта, кырдьык да, Андрей Москвитин эрэ тус олоҕор буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар кыһыл көмүс буукубанан суруллар, үйэҕэ биирдэ кэлэн ааһар өйдөбүнньүк буоллаҕа.
Андрейы бу үөрүүлээх күнүгэр чугас дьоно — аҕата уонна кини балта — кэлэн эҕэрдэлээтилэр.
Ийэтэ бэлиэ күнүнэн сибээстээн, уолун Москваттан эрийэн эҕэрдэлээбит. Кини сиэнин кытта онно күүлэйдии сылдьар эбит. Оттон эдьиийэ Лена Ноева быраатын анаан кэлэн эҕэрдэлээн, үөрүүтүн эмиэ үллэстибит.
Бу күн Андрей этэринэн: «Олоҕум чаҕылхай сулуһа«, — диэн ааттыыр күндү киһитэ Анастасия Евсеева эмиэ кэлэн, доҕорун үөрүүтүн икки бүк үксэппит.
Ити курдук, бастакы пуойаһы ыытан кэлбит саха ыччата Андрей Москвитин тапталлаах өрөспүүбүлүкэтин сайдыытыгар бэйэтин тус кылаатын киллэрэ сылдьар.
Бастакы историческай пуойаһы аҕалбыт машинист көмөлөһөөччүтэ Андрей Москвитин бу аатырбыт хаартыската ол бэлиэ күн социальнай ситимнэри «бараабыта».
Кэскиллээх ыччакка бу курдук эппиэттээх дьыала аны да сүктэриллэн истин, эдэркээн бэйэтэ аны отут сылынан кини бүгүҥҥүтүн курдук: «Андрей Моквитин курдук 1-кы кылаастаах машиниһы кытта айанныыр дьоллоннум!» — диэн этэр бэйэтин туйаҕын хатарааччыны, сулустаах чааһыттан дьоллонор үгүс ыччаты үүннэрдин диэн алҕаатахпыт буоллун!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ уонна Андрей Москвитин тус архыыбыттан.