Анаабырга олорор дьиэни тутуу тэтимнээхтик ыытыллар. 3,5 тыһ. киһилээх дьоҕус улууска былырыын 1400 кв. м. иэннээх дьиэни тутан киллэрбит буоллахтарына, быйылгы былааннара – 1200 кв. м. Ото-маһа суох уонна киин сиртэн ыраах сытар дойдуга тутуу матырыйаалын булан тиксэрэриҥ даҕаны күчүмэҕэй.
Тутуу маһын, матырыйаалын атыылаһан, сайын муора суолунан тиэйэллэр. Онтон эһиилигэр тутуу биригээдэтин наймылаһан туттараллар. Сайына кылгас буолан, ис үлэтин үһүс сылыгар ситэрэллэр. Ити курдук биир улахан дьиэни тутан киллэрэргэ 2-3 сыл барар. Улуус дьаһалтата кэлиҥҥи сылларга 4-түү, 8-тыы, 12-лии кыбартыыралаах дьиэлэри тутууга күүскэ ылсыбыт. Оннук буоллаҕына даҕаны балаһыанньа көнөр туруктаах.
Улуус баһылыгын бастакы солбуйааччы Валерий Зедгенидзев этэринэн, Анаабыр улууһун биир олохтооҕор урут 15 кв. м иэннээх дьиэ тиксэр, онон өрөспүүбүлүкэҕэ олорор дьиэнэн хааччыллыыга саамай мөлтөх көрдөрүүлээх улуус эбит. Онон олорорго дьиэ-уот тиийбэт, аны иккис өттүнэн – тастан көһөн кэлии уонна оҕо төрөөһүнэ элбээн иһэр. “Хаарбах дьиэттэн көһөрүү” федеральнай бырагыраамаҕа кэмигэр сайаапка түһэрбэккэлэр, хапсыбатахтар. Ол иһин саҥа салалта алмаастан киирэр бырыһыаны туһанан, 2013 сылтан саҕалаан олорор дьиэни тутууга бэйэтэ муниципальнай бырагыраама оҥостон, хаарбах дьиэлээхтэри уонна эдэр исписэлиистэри дьиэлиир.
Сааскылаах уонна Үрүҥ Хайа бөһүөлэктэригэр эстибит Эбэлээхтэн көһөрөн аҕалан тутуллубут дьиэ-уот элбэх. Олор фин омук тутуулара эбит буоллахтарына, аны “Анаабыр алмаастара” хампаанньа тутуунан дьарыктанар “Алмас” тэрилтэтин нөҥүө ньиэмэс МХМ технологиятынан дьиэ тутталлар. “Күүстээх тыалы киллэрбэтинэн уонна түргэнник таҥылларынан, биһиги усулуобуйабытыгар саамай табыгастаах матырыйаал”, — диир Валерий Владимирович.
Үрүҥ Хайаҕа тутуллан киирбит 4 кыбартыыралаах МХМ дьиэ.
Сааскылаахха 8 кыбартыыралаах дьиэ эркинин туруоран эрэллэр.
Үрүҥ Хайаҕа быйыл кыһын эдэр исписэлиистэргэ уонна тулаайахтарга анаан 4 кыбартыыралаах МХМ дьиэ тутуллан киирбит. Итиэннэ биир итиччэ дьиэ көҥдөйө тутуллубут, быйыл сайын ис үлэтин биригээдэ тиийэн ситэриэхтээх. Оттон улуус киинигэр, Сааскылаахха, 8 кыбартыыралаах дьиэ МХМ-панель эркиннэрин туруортаан эрэллэр. Ону таһынан сыыр үрдүгэр 12 кыбартыыралаах иккис дьиэ көҥдөйүн быйыл сайын таҥан туруоруохтара. Үчүгэйэ диэн, кэлиҥҥи дьиэлэри барытын толору хааччыллыылаах гына оҥорор буолбуттар. Сытыы, тымныы тыаллаах туундара олохтоохторугар сынньалаҥ, сылаас дьиэ-уот чахчыта даҕаны кириэппэс суолталаах.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Мария ВАСИЛЬЕВА (СИА) хаартыскаҕа түһэриилэрэ.