Заполярьеҕа баар “Молуода” бириискэ 2013 сыллаахха “иккис тыыннаммыта”. Оччолорго “Анаабыр алмаастарыгар” анаан-минээн тупсаҕай оҥоһуулаах уопсай дьиэлэрдээх, култуура кииннээх, тренажер саалалаах баанньыктаах, остолобуойдаах аныгы баахта бөһүөлэгин туппуттара. Бөһүөлэккэ суотабай сибээс холбоммута уонна спутниктаах тэлэбиидэнньэ баар буолбута. Суол-иис тупсубута — суоллар уонна муосталар тутуллубуттара. Бу барыта – алмааһы хостооччулар үлэлииллэригэр бары усулуобуйаны тэрийэр туһугар оҥоһуллубута.
“Молуода” бириискэ дириэктэрэ Евгений Васильев алмааһы хостуур салааҕа тахсыахтаах уларыйыылар тустарынан уонна өрүһү бата күндү таастаах хостонор сирдэргэ алмааһы сууйуу саҥа сезонугар бэлэмнэнии хайдах бара турарын кэпсээтэ.
– Молуода диэн производственнай дьоҕус учаастак. Молуода уонна Далдын диэн сир баайдаах сирдэргэ барыта 498 киһи үлэлиир. Биһиги үлэбит дьыл кэмиттэн тутулуктаах. Билигин үс байытар комплекска сайыҥҥы сууйуу сезона саҕаланан эрэр. Хайалаах учаастактарга 21 ыарахан тиэхиньикэ – самосваллар, погрузчиктар уонна бульдозердар үлэлииллэр.
Ааспыт сыл түмүгүнэн хостооһун уонна байытыы былааннарбыт барыта туолбуттара. Бэйэбит кыамтабытын улаатыннарабыт. Быйыл былааммытын аһара баран, 2,4 мөлүйүөн куб хайа маассатын переработкалыахпытын баҕарабыт. 2023 сылга переработканы 2,9 мөлүйүөн кубка диэри улаатыннарыахпыт, оттон 2024 сылга 3 мөлүйүөнтэн тахсыаҕа.
Өскөтүн билигин хостооһуҥҥа үс суортуур-наардыыр фабрика үлэлиир эбит буоллаҕына, 2024 сылтан түөрт фабрика турар буолуоҕа. Ол аата, хостооһун кээмэйэ эмиэ улаатыаҕа. Сүрүн үлэ Далдын өрүскэ ыытыллыаҕа, бөһүөлэкпит онно көһүөҕэ, оттон Үөһээ Молуодаҕа доводка сыахтаах, оттук-оҕунуох матырыйааллаах уонна ыскылааттардаах кыра база хаалыаҕа. Икки ардыгар суоллаах буолан хайа баҕарар төттөрү-таары айанныахпыт.
– Баһаалыста, бэйэҥ уонна хампаанньаҕа хайдах кэлбитиҥ туһунан кэпсээ эрэ.
– Мин 41 саастаахпын, Хаандыгаттан сылдьабын. Игирэм аҥаара “Анаабыр алмаастарыгар” хааччыйыы инженеринэн үлэлиир. Кини Хаандыгаҕа 1 №-дээх орто оскуоланы бүтэрбитэ уонна өрүс училищетыгар киирбитэ. Ол кэнниттэн икки навигацияҕа устата моторист-мотуруоһунан уонна хапытаан көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбитэ. Аармыйа кэнниттэн аймахпыт Евдокия Федоровна “Анаабыр алмаастарыгар” үлэлииргэ уонна үрдүк үөрэххэ киирэргэ сүбэлээбитэ. Мин 2003 сыллаахтан манна үлэбин силиэсэринэн, онтон буровик көмөлөһөөччүтүнэн саҕалаабытым. Үлэ хайдах барарын көрбүтүм, ылларбытым уонна Саха судаарыстыбаннай университетыгар хайа факультетыгар киирбитим. Үлэлии-үлэлии үөрэммитим, хайдах эрэ сатаан дьүөрэлээбитим. Кыһыҥҥы үөрэх уоппускатын кэмигэр буровигынан, сайын суоппарынан үлэлээбитим. Бэл, манипулятор суоппарыгар үөрэммитим. “МАЗ” массыынанан кумах таһарым, билигин итинниктэр суохтар – “БелАЗ”-тар үлэлииллэр.
– Тиэхиньиичэскэй идэлэри эдэр эрдэххиттэн сөбүлүүрүҥ дуо?
– Биллэн турар. Тиэхиньик – эр киһи дьарыга. Хайа маастарынан, куттал суох буолууга инженеринэн, 2013 сылтан “Молуода” бириискэ дириэктэрин солбуйааччынан, 2018 сылтан дириэктэринэн үлэлээбитим.
– Арааһа, 500 киһилээх кэлэктииби салайар судургута суоҕа буолуо?
– Бириискэ дириэктэрдэрэ Михаил Митрофанович Макоев, Николай Николаевич Игнатьев үтүө оскуолаларын ааспытым. Биһиги иллээх-эйэлээх кэлэктииптээхпит. Молуодаҕа уонна Майаакка тирэнэр бэйэм бэркэ билэр дьонноохпут. Бу дьону “бэйэ дьоно” диэххэ сөп. Саҥа кэлээччилэр элбэхтэр, тоҕо диэтэххэ, биһиэхэ кинилэр үөрэтэр бырагыраамалар бааллар. Ким эрэ хаалар, ким эрэ маннык үлэ киниэнэ буолбатаҕын өйдүүр. Баахта үлэтэ ыарахан – өр кэмҥэ дьиэ кэргэҥҥиттэн, чугас дьоҥҥуттан ыраах сылдьаҕын.
– Арктика улуустарын уолаттара бэйэлэрин хайдах көрдөрдүлэр?
– Бэркэ үлэлииллэр. Бириискэҕэ үлэлии кэлэр дьон сыаллара-соруктара биир – Белоруссияттан биитэр Булуҥтан да кэлбит буол – хамнас өлөрүү. Ол эрэн, биллэн турар, киһи үлэтин сөбүлүөхтээх. Бу кимиттэн уонна хантан сылдьарыттан тутулуга суох.
«Кырдьаҕастар» сыыйа-баара уурайаллар. Ыччат атаҕар турар, ол аата, саҥа солбук баар буолар. Билигин АЛРОСА хампаанньаҕа ити көстөр. Эдэрдэр кэлэн иһиэхтэрин, уопут ылыахтарын наада – онуоха биһиги бары усулуобуйаны оҥоробут. Үлэҕэ үөрэтии-такайыы эмиэ баар – саҥа үлэһити уопуттааҕы кытары алтыһаннаран үлэлэтэбит. Ардыгар соторутааҕыта эрэ кэлбит эдэр уол номнуо атын эдэр киһини үөрэтэ сылдьар буолар. Үлэлээн сөптөөх хамнаһы аахсыан, бэйэтин миэстэтин булуон уонна тус олоҕун оҥостуон баҕалаах дьоҥҥо ааммыт аһаҕас.
ДАЛДЫН БААЙДААХ СИР
Молуода өрүс хаҥас салаата, Далдын өрүс бытархай алмаастаах сирэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Булуҥ улууһун сиригэр-уотугар сытар.
Далдын өрүс тардыытыгар бастакы алмаастар 1961 сыллаахха көстүбүттэр. Бу баайдаах сир алмаастара ювелирнай хаачыстыбаларынан уонна кээмэйдэринэн уратылаахтар.
“Анаабыр алмаастара” геологическай управление Молуода Баһа учаастагы буларга уонна чинчийэргэ элбэх үлэни ыытар. Манна бытархай бырамыысыланнай үлэни ыытар кэскиллээх. Бу учаастак Далдын өрүс төрдүттэн Молуода өрүс баһыгар диэри 180-220 килэмиэтир уһуннаах сиргэ тайаан сытар. Барыллаан ааҕыынан, баайдаах сир саппааһа уонна кыамтата 2040 сылга диэри тиийэр.
2024 сыллаахха Далдын учаастагар аныгы ирдэбиллэргэ барытыгар эппиэттиир саҥа баахта тупсаҕай бөһүөлэгин тутуута былааннанар. Кумаҕы байытарга түөрт суортуур-наардыыр комплекс үлэлиэҕэ.
Хампаанньа тэрилтэлэригэр үлэҕэ уочараттаах сүүмэрдээһин уонна саҥа бакаансыйалар тустарынан иһитиннэриилэр нэдиэлэ аайы https://vk.com/alrosasakha VK-ҕа АЛРОСА официальнай аккауннарыгар уонна https://t.me/Alrosa_news ТГ-ханаалга, ону сэргэ АЛРОСА тэрилтэлэрин аккауннарыгар бэчээттэнэллэр.
ИГОРЬ САВВИНОВ СУРУЙУУТУТТАН ТЫЛБААС.