Амма улууһугар хаарбах туруктаах дьиэлэртэн дьону көһөрүүгэ анал бырагыраама чэрчитинэн тустаах үлэ былааннаахтык ыытыллар.
edersaas.ru
Бу күннэргэ улуустааҕы анал хамыыһыйа быйыл үлэҕэ киириэхтээх икки тутулла турар дьиэлэргэ сылдьан, үлэ хаамыытын билистэ.
Амма улууһугар 2019-2024 сылларга хаарбах дьиэлэртэн көһөрүү бырагырааматын туһунан тутуу уонна инфраструктура сайдыытыгар улуус баһылыгын солбуйааччы Виктор Смирниковы кытта кэпсэттибит.
Хаарбах дьиэттэн көһөрүү — анал испииһэгинэн
— Виктор Владимирович, улууска хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү бырагырааматын туолуута быйылгы сылга хайдаҕый?
— «ОДьКХ салаатын саҥардыыга туһуламмыт пуонда туһунан» Федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, хаарбах туруктаах дьиэлэр ахсааннарыгар 2012 сыл тохсунньу 1 күнүттэн 2017 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри анал испииһэккэ киирбит дьиэлэр киирэллэр. Улууска маннык 31 элбэх кыбартыыралаах, 273 олорор дьиэ, 734 хаарбах туруктаах дьиэҕэ олорор дьон испииһэктэммиттэрэ. Арассыыйатааҕы «ОДьКХ салаатын саҥардыы» автоматизированнай иһитиннэрии тиһигэр бигэргэммит эрэ дьиэлэр көһөрүүгэ киирдилэр. Ол эбэтэр, 2017 сыл тохсунньу 1 күнүн кэнниттэн испииһэккэ киирбит дьиэлэр 2025 сыл кэнниттэн, бырагыраама иккис түһүмэҕэр киириэхтэрэ.
Хаарбах туруктаах дьиэлэр сүрүннээн улуус биэс муниципальнай тэриллиитигэр бигэргэммиттэрэ: «Амма нэһилиэгэ» МТ – 576 киһи олорор 24 элбэх кыбартыыралаах дьиэ (10 615,80 кв. м); «Бөтүҥ нэһилиэгэ» МТ – 71 киһи олорор икки дьиэ, 19 олорор дьиэ (889,40 кв. м); «Соморсун нэһилиэгэ» МТ – 22 киһи олорор 14 кыбартыыралаах дьиэ (616 м); «Чапчылҕан нэһилиэгэ» МТ – 55 киһи олорор 19 кыбартыыралаах үс дьиэ (869,7 кв.м); «Эмис нэһилиэгэ» МТ – 10 киһи олорор 5 кыбартыыралаах дьиэ (160,40 кв. м).
2017 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри испииһэккэ 13 151 кв. м иэннээх хаарбах туруктаах олорор дьиэ пуондата киирдэ. Ол эбэтэр, бу дьиэлэргэ олорооччулар анал бырагыраама чэрчитинэн 2024 сылга диэри саҥа дьиэлэргэ көһүөхтээхтэр.
Икки таас дьиэ үлэҕэ киирэргэ бэлэм
— Соторутааҕыта улуус баһылыга Николай Архипов кыттыылаах хамыыһыйа бу дьиэлэри көрдө-иһиттэ. Дьиэлэр төһө бэлэмнээхтэрий?
— Былырыын «Нидстрой» ХЭУо икки дьиэни – Ленин уулуссатын 31 уонна 66 №дээх аадырыстарыгар тутан саҕалаабыта. Бу сыл бүтүүтэ дьиэлэр тутуллан, үлэҕэ киириэхтээхтэр. Ленин уулуссатын 31 №дээх дьиэтэ 26 кыбартыыралаах. Ленин уулуссатын 66 №дээх аадырыһыгар тутулла турар дьиэ 36 кыбартыыралаах. Бу саҥа таас дьиэлэргэ Курашов уулуссатын 6, Мир уулуссатын 1, Мир уулуссатын 7, Мир уулуссатын 9 нүөмэрдээх хаарбах дьиэлэриттэн дьону көһөрүөхпүт.
Ленин уулуссатын 66 №дээх аадырыһыгар баар дьиэни, эппитим курдук, «Нидстрой» ХЭУо тута сылдьар. Дьиэ үлэтин 90%-на бүтэн турар. Бүгүҥҥү күҥҥэ тутааччылар ис оҥоһугун ситэрэ сылдьаллар. Ититии тиһигэ киирэн, дьиэ сылаас турар. Түннүгэ, кырыыһата, истиэнэлэрэ барыта бүппүт.
Ленин уулуссатын 31 № дээх аадырыһыгар турар дьиэ үлэтэ 85% бүтэн турар. Таһынааҕы истиэнэтин бу күннэргэ бүтэрэн, аны ититии тиһигин холбуу сылдьаллар.
Онтон дьиэ ис үлэтигэр киириэхтэрэ. Онон ахсынньы бүтэһигэр, тохсунньу саҥатыгар бу дьиэ үлэҕэ киирэн, хаһаайыттарыгар күлүүстэрин туттарыахпыт. Онон хаарбах туруктаах дьиэлэртэн икки элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ дьону көһөрүү бу сыллааҕы бырагырааматын түмүктүүр соруктаах үлэ күөстүү оргуйар.
Тутуу биригэдээлэрин үлэһиттэрэ дьиэлэри бүтэрэр соруктаах үрдүттэн олорон үлэлииллэр.
Үлэһиттэр «ковидтаан», дьиэ тутуута бытаарда
— Оччотугар сотору кэминэн хаарбах туруктаах дьиэлэргэ олорор дьон саҥа дьиэ күлүүһүн тутар буоллахтара?
— Ити эппит икки таас дьиэ быйыл киириэ. Үһүс дьиэни, Ленин уулуссатын, 63 аадырыска турар 56 кыбартыыралаах дьиэни «Экострой» ХЭУо кэмигэр тутан саҕалаабыта да, хомойуох иһин, быйыл киирэрэ кыаллыбат буолла.
Сайын үлэһиттэрэ сыстыганнаах дьаҥҥа хаптаран, тутуу үлэтэ тохтоон турбута. Хата, устудьуоннар этэрээттэрин байыастара кэмигэр көмөҕө кэлэн, сайыҥҥы кэмҥэ 50 ыччат тутуу эбийиэктэригэр үлэлээтэ. Тутуу үлэҕэ киириитин болдьоҕо уһатылларынан сибээстээн, бу дьиэ киириитэ эһиилгигэ көһөрүн туһунан эбии сөбүлэҥ баттастыбыт. Онон эһиил балаҕан ыйыгар бу тутуу тэрилтэтэ үлэтин түмүктүүрүгэр эрэнэбит.
Бэлиэтээн эттэххэ, бу үс дьиэттэн 28 кыбартыыра тулаайах оҕолорго бэриллиэхтээх: «Нидстрой» ХЭУо икки дьиэтиттэн — 12 кыбартыыра уонна «Экострой» ХЭУо Ленина 63-№гэр (эһиилгигэ көспүт дьиэ) — 16 кыбартыыра.
Эргэ дьиэлэри эһиил көтүрүөхтэрэ
— Эһиилги сылга ханнык эбийиэктэргэ тутуу барыаҕай?
— 2021 сылга «СӨ Олорор дьиэни тутууга дириэксийэ» тэрилтэҕэ Бөтүҥҥэ (20 кыбартыыра) уонна Чапчылҕаҥҥа (14 кыбартыыра) баар хаарбах дьиэлэртэн көһөрүү испииһэгэр киирбит дьиэлэртэн көһөрүүгэ сайаапкалары түһэрбиппит.
2022-2024 сылларга «Амма нэһилиэгэ» МТ эрэ хаарбах дьиэлэриттэн көһөрүү ыытыллыаҕа.
— Эргэ дьиэлэр көтүрүллэр буоллахтара?
— Билиҥҥитэ көтүрэ иликпит. Саҥа дьиэлэр үлэҕэ киирэн, дьон күлүүстэрин ылан көстөхтөрүнэ, эһиилгиттэн хаарбах дьиэлэри көтүрүү саҕаланыаҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат
Хаартыска — Виктор Смирников тиксэриитэ.