«АЛРОСА» уонна Үүнэр көлүөнэ пуондата Cаха сирин талааннаах оҕолорун өйүүллэр
Саха сириттэн 4 үөрэнээччи – М.К.Аммосов аатынан ХИФУ үөрэтэр-научнай анал киин (СУНЦ) 10 кылааһын үөрэнээччилэрэ Николай Слепцов уонна Валерия Киренская, Дьокуускай куорат лиссиэйин 10 кылааһын үөрэнээччитэ Татьяна Корякина уонна физико-тэхиниичэскэй лиссиэй 10 кылааһын үөрэнээччитэ Максим Лаптев Сочи куоракка “Сириус” үөрэтэр киин (ОЦ) “Большие вызовы” алтынньытааҕы научнай-технологическай бырагырааматыгар кыттарга ыҥырылыннылар.
edersaas.ru
Эдэр чинчийээччилэр “Большие вызовы” Бүтүн Арассыыйатааҕы научнай-чинчийэр куонкурус Саха сиригэр ыытыллыбыт эрэгэйиэннээҕи түһүмэҕэр кыайыылаах тахсан, кэскиллээх бырагыраамаҕа кыттар кыахтаннылар. Научнай-чинчийэр куонкуруһу Саха сиригэр СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа министиэристибэтэ, эрэгийиэннээҕи оператор – СӨ Дьоҕус академията СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын “Саха сирин эдэр талааннара” бырайыагын чэрчитинэн ыыппыттара.
Бырайыак “Во имя будущего” тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн Үүнэр көлүөнэ пуондатын нөҥүө «АЛРОСА» баҕа өттүнэн көмөтүн суотугар үбүлэнэр. Алмааһы хостуур хампаанньа оҕолору уонна эдэр ыччаты, ол иһигэр талааннаах оҕолору, өйүүргэ уруккуттан үтүө үгэстээҕин бэлиэтиир суолталаах. «АЛРОСА» 2011-2019 сылларга Үүнэр көлүнэ пуондатыгар 6 миллиартан тахсаны (ол иһигэр, 2019 сыллаахха – 1 миллиарды) ыытта.
Саха сирэ “Большие вызовы” научнай-технологическай бырайыактар Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурустарын эрэгийиэннээҕи (сүүмэрдиир) түһүмэҕин 2017 сылтан ситиһиилээхтик ыытар. Куонкурус муниципальнай түһүмэхтэригэр сыл аайы 300-чэ оҕо кыттар. 2019 сыллаахха эрэгийиэннээҕи түһүмэҕи 86 кыттааччы ааспыта. Оттон Сочига түмүктүүр түһүмэххэ 9 үөрэнээччи кыттан, бары 4 хайысхаҕа кыайыылаах аатын ылан кэлбиттэрэ. Ону сэргэ, 4 кыттааччы дойду сүрүннүүр үөрэҕин кыһаларыгар (М.В.Ломоносов аатынан МГУ, СПБГУ, МФТИ, Бауман аатынан МГТУ уо.д.а.) үөрэххэ туттарсарга эбии баллары уонна тус сыаллаах үөрэнэр кыаҕы ылбыта.
Оҕолор кэскиллээх куонкурус Бүтүн Арассыйаатааҕы түһүмэҕин ааспыттара “Большие вызовы-2020” научнай-технологическай бырайыактыыр бырагыраама кыттыылаахтарын бүтэһик испииһэгиттэн билиннэ. Испииһэги “Сириус” үөрэтэр киинэ бэчээттээтэ (Сочи к.).
Эдэр чинчийээччилэртэн биирдэстэрин туһунан арыый сиһилии кэпсиир буоллахха, Николай Слепцов эрэгийиэннээҕи түһүмэххэ “Саҥа матырыйааллар” хайысханан кыттыбыта. Кини научнай салайааччыта – М.К.Аммосов аатынан ХИФУ полимернай нанокомпозиттар лабораторияларын сэбиэдиссэйэ, естественнэй наукалар институттарын аспирана Елена Абакунова. Николай Слепцов билигин номнуо саҥа арыйыылары уонна кыахтары биэриэхтээх научнай-чинчийэр үлэ саҥа түһүмэҕэр бэлэмнэнэр.
“Большие вызовы” – куонкурус эрэ буолбатах, “Куосумаһы хайдах баһылыахпытый?”, “Кэлэр кэм мэдиссиинэтэ хайдах буолуой?”, “Энергетика хайдах үлэлиэй?” уо.д.а. аныгы кэм дьоһун суолталаах ыйытыыларыгар ыччат дьон хардата.
“Биһиги Луиза Бариевалыын “Саҥа матырыйааллар” тиэмэни интэриэһиргээбиппит уонна биир хамаанданан «Влияние метамона 101/102 на свойства и структуру политетрафторэтилена» бырайыагынан кыттыбыппыт”, – диэн Николай Слепцов куонкуруска кыттыбытын туһунан кэпсиир. Эппитинэн, кинилэр чинчийиилэрэ биһиги бары туттар тефломмут хаачыстыбатын уонна үлэтин тупсарыы кэскиллэрин арыйаллар.
“Биһиги метамону эбэммит, физическэй дьайыыларга арыый бигэ туруктаах матырыйаалы ылбыппыт. Бырайыакпытын оҥорорбутугар биһиэхэ Елена Викторовна Абакунова уонна ХИФУ Арктикатааҕы инновационнай киинин лабораннара көмөлөспүттэригэр олус улаханнык махтанабыт”, – диэн эдэр чинчийээччи махталын биллэрдэ.
Кини “Большие вызовы” кыттыыта лабораторияҕа үлэлииргэ үөрүйэҕи уонна бырайыагы көмүскүүргэ дьоҕуру биэрбитин бэлиэтээн эттэ. “Кылаабынайа, мин ыра санаа оҥостубут Сириус сменатыгар барар кыахтанным”, – диэн үөрүүтүн үллэһиннэ. Үрдүкү кылаас үөрэнээччитэ научнай-чинчийэр үлэнэн эрэ хааччахтаммат. Кини өссө уруһуйдуур, пианиноҕа оонньуур, көмпүүтэр оонньууларынан уонна бырагыраамалары оҥоруунан дьарыктанар.
“Бэһис кылаастан математикаҕа, химияҕа, биологияҕа араас олимпиадаларга кыттабын. Мин уустук да, судургу да ыйытыыларга эппиэттэри буларым бэйэбэр интэриэһинэй этэ. Ол гынан баран, чинчийиилэринэн соторутааҥҥыттан эрэ, 9 кылааска үөрэнэ сылдьан, “Инникигэ хардыы” научнай-бырактыычаскай кэмпэриэнсийэттэн саҕалаабытым”, – диэн Николай кэпсээнин салҕыыр. Николай онно Саха сиригэр баар тыылар ойууларын научнай салайааччыта Елена Соловьевалыын бэлэмнээбитэ. Ити кэнниттэн кини бу олус умсугутуулаах дьарык буоларын уонна хайаан да научнай-чинчийэр үлэни салгыахтааҕын өйдөөбүтэ.
“Бу кэскиллээх куонкуруска кыттыы – хас биирдии киһиэхэ номнуо кыайыы кэриэтэ. Тоҕо диэтэххэ, бырагыраама биридимиэти билиигин биллэ кэҥэтэр эрэ буолбатах, ону таһынан инники технологиялары, бу хайысхаҕа инники иһэр исписэлиистэри уонна тэрийээччилэри кытары үлэлииргэ, научнай-чинчийэр үлэни ыытарга методология өттүнэн өйөбүлү уонна билиини ылар кыаҕы биэрэр. Ону таһынан “стажердар” (“Сириуска” кыттааччылары ааттыыллар) “софтовай” дьоҕурдары : хамаанданан үлэлииргэ уонна публичнай кыттыыларга бэйэ үлэтин көмүскүүргэ сатабылы ылаллар, – диир СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоров. Кини оҕолор аан дойду таһымнаах сүрүн хампаанньалары кытары үлэлииргэ үөрэнэр үөрүйэҕи ылаллара олус дьоһуннааҕын бэлиэтээтэ. Владимир Егоров этэринэн, бу инникитин өрөспүүбүлүкэ тэтимнээхтик сайдарыгар кыһаллар аан дойду таһымнаах топ-менеджердардаах, идэтийбит дьонноох буоларыгар көмөлөһүөн сөп.
“Саха сирэ”, edersaas сайтка анаан СӨ Үүнэр көлүөнэтин тус сыаллаах пуондатын пресс-сулууспата