«АЛРОСА сыыппараҕа үлэтэ өрөспүүбүлүкэ дохуотун улаатыннарар

Бөлөххө киир:

Билигин АЛРОСА үлэтин бары хайысхаларыгар – геологияҕа, оҥорон таһаарыыга, хампаанньа көмө сулууспаларын үлэтин хааччыйыыта, батарыы тиһигэр барытыгар  информация-коммуникация технологията күүскэ туттуллар. Кэнники хас да сылга итини сайыннарар  хайысхаҕа 100-тэн тахса бырайыак туһанылынна.  Ол туһунан сырдатабыт.

edersaas.ru

АЛРОСА Мииринэй-Ньурба Хайа-байытар кэмбинээтигэр,  Алексей Коваленко бэлиэтээбитинэн, оҥорон таһаарыыга информация-коммуникация технологияларын (ИКТ) туһаныы алмааһы хостуур үлэни тэтимирдэр, оҥорон таһаарыыны үрдэтэр, хампаанньа аахсар барыһа уонна дохуота элбииригэр көмөлөһөр. Ити барыта саҥа үлэ миэстэтин таһаарар, табыгастаах үлэлиир усулуобуйаны оҥорор, урут эрэйдээхтик толоруллар, уһуннук оҥоһуллар үлэни автоматизациялыыр кыаҕы биэрэр, хампаанньа бигэ туруктаах буоларын хааччыйар. Оҥорон таһаарыы ситиһиилээхтик сайдыыта   өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар   быһаччы дьайар.

Алексей Коваленко  хампаанньаҕа ИКТ-технологияны  киллэрии — өрөспүүбүлүкэ дохуотун улаатыннарар быһа суола буоларыгар бүк эрэллээх. Бу туһунан сиһилии  хампаанньа Хайа-байытар кэмбинээттэрин (ХБК) салайааччыларын кытары кэпсэтиилэри арыйар бүгүҥҥү сэһэргэһииттэн билсиэҕиҥ.

Алексей Анатольевич, 2019 сыллаахха хампаанньа ИТ-ны сайыннарыы саҥа стратегиятын ылыммыта. Билигин эһиги тэрилтэҕитигэр ханнык саҥа технологиялар  олоххо киирдилэр?

– Биир бастакы уонна улахан сонун киллэрии – оҥорон таһаарыыны салайыы автоматизированнай тиһигэ (MES) буолбута. Бу тиһик үлэни барытын биир кэлим диспетчер пуунугар түмэр, киинниир, карьердар уонна байытар фабрикалар  туруктарын чахчыларын ыытан, бастайааннай өрүккэ сыаналыыр, анаалыстыыр кыаҕы биэрэр. Өскөтүн  урут иһитиннэрии исписэлиистэртэн уонна  подразделениелартан биир-биир хомуллар буоллаҕына, билигин тиһик иһитиннэриитигэр олоҕуран, отчуоту биир үлэһит кылгас кэм иһигэр оҥорор. Бу иһитиннэриини хомуйуу бириэмэтин биллэрдик кылгаппыта оҥорон таһаарыы бары түһүмэхтэригэр олус суолталаах.

Ону таһынан биһиги Хайа-байытар кэмбинээппит  Киин диспетчерскэйин тупсаран биэрдибит. Билигин диспетчердэр карьердарга уонна фабрикаларга тустаах кэмҥэ туох ханнык балаһыанньа баарын, үлэ хаамыыта хайдах барарын видео-эркиҥҥэ көрө-билэ олороллор. Үлэ хаамыытыгар тохтобул таҕыста да, анал сигнал киирэр. Диспетчер  онлайн-эрэсиимҥэ карьерга үлэлиир тиэхиньикэни бүтүннүү мониториныгар көрө олорор. Ол курдук,  тиэхиньикэ таах тураары гынна да, оҥорон таһаарыыга тохтооботун курдук, үлэ хаамыытын уларытан, сүрүннээн биэрэр. Онон үлэ түмүктээх буолара ситиһиллэр. Оҥорон таһаарыыны  салайыыны таһынан  өссө хайа-инженернэй арыаллааһыныгар уонна хайа бырайыактааһыныгар эмиэ автоматизированнай тиһик туттуллар буолбута. Ол аата, хайа-хостуур бырамыысыланнаһыгар туттуллар анал бырагыраамалары туһанабыт. Олор көмөлөрүнэн геолог чинчийэн көрүүтүн ыытабыт, бырайыактыыбыт, былаанныыбыт уонна хайа үлэлэрин хаамыытын толору хонтуруоллуубут. Онон, биһиги үлэбитигэр  аныгы информационнай технологиялары туһаныы — оҥорон таһаарыы көдьүүһүн   улаатыннарарга, үлэни чэпчэтэргэ уонна үлэҕэ куттал суох буолуутун хааччыйарга көмөлөөх диэн  мэктиэлиэхпин сөп.

АЛРОСА-ҕа хайа үлэлэрин салайар толору киин  Ньурбатааҕы былаһааккаҕа баар буолбута. Билигин ити киин тиэхиньикэ сырыытын эрэ салайбат, ону таһынан үлэһиттэри илдьиини, тиэхиньикэни өрөмүөҥҥэ ыытыыны салайар, үлэ ыытыллар кэмин,  болдьоҕун кытта кэтиир-маныыр. Итинник үлэ дьайыытын оптимизациялааһын суотугар 2021 сылга  биһиги үлэ көдьүүһүн 5 бырыһыан үрдэтэри ситистибит. Ол гынан баран, онуоха саҥа технологиялар киирбиттэрэ эрэ буолбакка, үлэһиттэрбит, кэллиэгэлэрбит уопутурбуттана эмиэ оруоллаах. Оттон уопут манна элбэҕи быһаарар сүрүн чахчы.

-ИТ-технологиялары киллэрии хос-хос хатыланар эпэрээссийэлэри суох оҥоруохтаах, илии үлэтин аҕыйатыахтаах диэн өйдөбүл баар. Чахчы оннук дуо?

– Бу салааҕа илии үлэтин солбуйбаппыт диэн чопчу этиэххэ сөп. Киһи үлэтинэн, кини илиитинэн, эт мэйиитинэн, үлэҕэ билиитинэн, сатабылынан уонна үөрүйэҕинэн биһиги үлэбитигэр кыайыылаах-хотуулаах буолабыт.  Бу технологиялар киһитэ уонна кини билиитэ, сатабыла суох суолталамматтар. Киһи оҥорон таһаарыы көдьүүһүн улаатыннарар инниттэн технология кыаҕын туһанар. Саҥа  технологиялары туһаныы диспетчердэр уонна оҥорон таһаарар-тиэхиньиичэскэй салаа  исписэлиистэр үлэлэрин судургутутта.

Билигин биһиги үлэһиттэрбит аныгы үйэҕэ эппиэттэһэр, сөбүгэр хааччыллыылаах усулуобуйаҕа үлэлииллэр, үлэ тэрээһинигэр саҥа өҥөлөрү уонна технологиялары туһанар кыахтаахтар.

– Хампаанньа Хаһаайыстыбаннай актыыбын ыам ыйыгар буолбут мунньаҕар  эн кэнники сылларга сыыппара технологиятын кыаҕын, күүһүн атын хараҕынан көрөр буоллум диэн этэн аһарбытыҥ…

– Трансформация иннинээҕи кэм туһунан этэр буоллахха, 2019 сыллаахха Ньурбатааҕы Хайа-байытар кэмбинээккэ оҥорон таһаарыыны  үрдэтэр бырайыагы олоххо киллэрииттэн барыта саҕаламмыта.  Онно үлэ хаамыытын бары түһүмэхтэригэр, алмааһы хостооһун бары учаастактарыгар үлэ оҥорон таһаарыытын, түмүгүн үрдэтиини хааччыйар миэрэлэр ылыллыбыттара. Хайа тиэхиньикэтэ тохтобула суох үлэлиирин уонна Хайа-байытар фабрика оҥорон таһарыытын үрдэтии суотугар үлэ түмүгэ биллэрдик тупсубута.  Ылыллыбыт миэрэлэр түмүктэринэн, оҥорон таһаарыы бүтүн 20-тэн тахса бырыһыанынан улааппыта. Ол тиһик көмөтүнэн тэрил хайдах үлэлии турарын билэ-көрө олорон, ханна эрэ тохтобул баар буолла да, киин диспетчерскэй быһаара охсон, ону туоратар. Ол суотугар үлэ тохтобула,  иҥнигэһэ суох барар.  Ону кытары оҥорон таһаарыы тэтимирэр,  кээмэйэ улаатар.

– Сыыппара бородууксуйатын туһаныы үлэни былааннааһын хаачыстыбатыгар хайдах дьайарый?

–  Кииннээһини киллэрии түмүгэр хаттаан былааннаныы балачча түргэнник кыаллар буолла. Билигин хайа үлэтин, таһаҕас тиэйиитин, обработканы, тиэхиньикэ-экэниэмикэ көрдөрүүлэрин биир тутаах хайа тэрилин көрдөрүүтүгэр  олоҕуран,  соҕотох эспиэр былаанныыр. Ону таһынан тутаах инвестицияҕа – тиэйиигэ тутаах суолта бэрилиннэ. Экскаватор үлэтэ суох туруо суохтаах. Онон, Ньурба былаһааккатыгар    самосваллар пааркалара улаатыннарыллыбыта. Ону таһынан биһиги тиэхиньиичэскэй быраабылалары сөргүтэн, тупсаран иһэбит. Ону сэргэ тиэхиньикэ-экэниэмикэ көрдөрүүлэрин   былаанныыр ньыманы уларыппыппыт. Түмүгэр, алмаастаах сиргэ үлэ халандаарынай былаанын оҥоруу, хайа-байытар фабрикалар үлэлиир эрэсиимнэрин   былааннааһын эмиэ уларыйбыта. Ити курдук, саҥа сыыппара бородуукталарын туһанар буолуохпутуттан ыла үлэ оҥорон таһаарыыта, бары тэриллэри туһаныы көдьүүһэ   улаатта,   үлэһиттэрбит күннээҕи түбүктэрэ  да аҕыйаан биэрдэ.

– Эрдэ иһитиннэриллибитинэн, былаан быһыытынан,  2021 сыллаахха Удачнайдааҕы Хайа-байытар кэмбинээт гидротехническэй тутууларыгар мониторинг боруобата суох (салгынынан сибээстээх) бырайыагын олоххо киллэрбиттэрэ. Оттон 2022 сылтан итинник тиһиктэри  атын былаһааккаларга эмиэ туруорары былааннаабыттара.Саҥа тиһиктэри туһаныыга  дьыала хайдаҕый?

– Мониторинныыр тиһиги олоххо киллэрии былаан быһыытынан салҕыы ыытыллар. Билигин Накыыннааҕы былаһааккаҕа туруоран бүтэрэн эрэллэр.   Автоматизированнай тиһик киһи курдук алҕаһыыр, сыыһар куттала суоҕун,  иһитиннэриини быдан элбэхтик ыларын суотугар  балаһыанньа уларыйда да, сонно тута быһаарар кыахтаах. Итинник тиһиктэр кырата суох сыаналаахтар, ол оннугар эрэллээхтэр.  Экологияҕа да, үлэһиттэргэ да үлэ кэмигэр куттал суох буоларын хааччыйарга туһалаахтар. Оттон ол — биһиги хампаанньаҕа тыын суолталаах,  АЛРОСА хас биирдии үлэһитигэр оҥорон таһаарыы култууратын  тутаах ирдэбилиттэн биир сүрүннэрэ.

Бэйэбит өттүбүтүттэн эдэр каадырдары уонна бырамыысыланнай дьайыылары   сыыппараҕа көһөрүүнү  инники күөҥҥэ тутары өйүүбүт уонна ол хайысхаҕа үлэлэһэбит.   Ону таһынан хампаанньа уонна өрөспүүбүлүкэ тутаах университета биир санааҕа кэлэн   үлэлэһэллэригэр эрэнэбит. АЛРОСА ХИФУ-ну кытары бииргэ үлэлэһэр интэриэстээх,  ол иһигэр, эдэр исписэлиистэри бэлэмнээһин  боппуруоһугар. Устудьуоннарга эспиэр өйөбүлүн оҥоруу уонна кинилэри бэйэбитигэр үлэҕэ ылыы — биһиэхэ олус суолталаах. Университеты бүтэрээччилэр АЛРОСА хамаандатын биир сорҕото буоллахтарына,  биһиги, биллэн турар,  үөрүөхпүт.

«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0