Сунтаар улууһа – тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар улуус, ол аата дотациялаах. Улуус сайдарыгар улахан көмөнү АЛРОСА АХ оҥорор. Алмаастаах хампаанньаны кытта бииргэ үлэлээһин туһунан улуус баһылыга Анатолий Григорьев кэпсээтэ.
Оскуолалары, кииннэри тутабыт
— АЛРОСА дивиденнэрин үбэ сүрүннээн ханна ыытылларый?
— Биһиги, хампаанньа акционердарын быһыытынан, 1 бырыһыан кэриҥи ылабыт. Уопсай сууматтан 60 бырыһыантан кырата суоҕу сыл аайы инвестиция бырайыактарыгар ыытабыт, сүрүннээн саҥа эбийиэктэри тутууга, 40 % — атын ороскуоттарга.
АЛРОСА көмөтүнэн улууска саҥа оскуолалар тутуллаллар. Ол курдук, 2018 сыллаахха Маар Күөл сэлиэнньэтишэр 60 миэстэлээх оскуола үлэҕэ киирбитэ. Дивиденнэр суоттарыгар Уһун Күөл сэлиэнньэтигэр эмиэ 90 миэстэлээх үөрэх тэрилтэтэ тутуллубута. Билигин Кириэстээх сэлиэнньэтигэр 120 миэстэлээх оскуола тутуллар, манна 270 мөлүйүөн курдук үп угулунна. Быйыл тутуу түмүктэниэхтээх, онон тыа сирин олохтоохторо оҕолоро үөрэнэллэригэр саҥа аныгы дьиэлэниэхтэрэ.
Манна сыһыаран эттэххэ, 2022 сылга Сунтаар сэлиэнньэтигэр 450 миэстэлээх лиссиэй-интэринээт тутуута саҕаланыаҕа, онтон 2023 сылга үөрэнээччилэр саҥа оскуолаҕа киириэхтэрэ. Бу алмаастаах хампаанньа көмөтүнэн улууска тутуллубут соҕотох оскуола буолбатах. Былырыын манна 240 миэстэлээх оскуола түмүктэммитэ. Бу эбийиэк тутуута федеральнай бүддьүөттэн хос үбүлээһин усулуобуйатынан уонна АЛРОСА үбүнэн олоххо киллэриллибитэ.
Биллэн турар, социальнай суолталаах эбийиэктэри сэргэ өссө да атын суолталаах эбийиэктэр бааллар, биһиги онно киирбит дивиденнэри ыытабыт. 36 мөлүйүөнтэн тахса суумалаах үп Сунтаар сэлиэнньэтигэр Байыаннай албан аат болуоссатын тутууга бэриллибитэ, болуоссаты Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 75 сылыгар үлэҕэ киллэрбиппит.
Элбэх үп массыына суолларын оҥорууга эмиэ угулунна. Ол курдук, былырыын улуус бары нэһилиэктэригэр суолу оҥоруу түмүктэммитэ.
Санатан эттэххэ, маннык улахан тутуулары сэргэ атын да элбэх тутуу баар: хос үбүлээһин усулуобуйатыгар успуорт, култуура комплекстарын, С.Зверев-Кыыл Уола аатынан Духуобунай киини тутуу. Киини тутууга АЛРОСА 180 мөлүйүөн курдугу биэрбитэ.
“Хаарбах уонна саахалланар кутталлаах дьиэлэртэн көһөрүү” бырагырааматын олоххо киллэриини бырамыысыланнай хампаанньа үлэтиттэн киирэр дивиденнэр суоттарыгар үбүлүүбүт. Холобур, Сунтаарга Октябрьскай уулуссаҕа 68 кыбартыыралаах биэс этээстээх дьиэни туттубут.
Хампаанньа төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолорго көмөлөһөр Тойбохойдооҕу кииҥҥэ, В.Г.Акимов аатынан Бүлүүчээннээҕи лиссиэй-интэринээккэ үбүнэн көмөлөспүтэ. Ону таһынан биһиги бүддьүөппүтүгэр киирэр үптэн тиэхиньикэни, дизель оттугун уонна да атын материальнай-тиэхиньиичэскэй ресурсалары атыылаһабыт.
Ыраас уунан хааччыйабыт
– Кэнники сылларга улууска улахан болҕомто уунан хааччыллыыга ууруллар. Маныаха АЛРОСА хайдах көмөлөһөрүй?
— Өссө 2017 сыллаахха биһиги олохтоох бүддьүөттэн үбү ууну ыраастыыр ыстаансыйалары оҥорорго көрбүппүт. Ол курдук, Бүлүү өрүһү кыйа сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга ууну ыраастыыр 12 ыстаансыйаны оҥорбуппут.
Эрэгийиэн баһылыгын сорудаҕынан бигэргэтиллибит «2019-2024 сылларга Бүлүү бөлөх улуустарын уунан хааччыйар систиэмэни сайыннарыы” бырагыраама чэрчитинэн номнуо элбэх оҥоһулунна. Бырагыраама иһэр уу хаачыстыбатын тупсарар хайысхалаах. Онон дьаһаллар сорохторо сыл аайы АЛРОСА Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар көрөр үбүн суотугар үбүлэнэллэр. Санатан эттэххэ, ол чэрчитинэн АЛРОСА быйыл биһиги оройуоммутугар 104 мөлүйүөнү (ол иһигэр, Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын нөҥүө 74,3 мөлүйүөнү) биэрэр былааннаах.
Быйыл ити үбүнэн ууну ыраастыыр өссө 7 ыстаансыйа баар буолбута. Улуус бары нэһилиэнньэлээх пууннарыгар ириэнэх ууну көрдүүргэ үлэ ыытыллар. Билигин Сунтаарга РТС микрооройуоҥҥа ууну ыраастыыр ыстаансыйа тутуллар, улахан кээмэйдээх чинчийэр үлэ ыытылынна.
Ону таһынан, 2018 сыллаахха дивиденнэринэн Хордоҕой уонна Хадан сэлиэнньэлэригэр уу таһар тиэхиньикэлэри атыыласпыппыт, кэлин бырагыраама суотугар итинник тиэхиньикэни Наахара уонна Илимниир сэлиэнньэлэрэ ылбыттара. Онон, бырагыраама быһыытынан биһиги сыл аайы уочаратынан сэлиэнньэлэрбитин саҥа тиэхиньикэнэн хааччыйыахпыт.
Биир тылынан эттэххэ, биһиги улууспут олохтоохторун ыраас иһэр уунан хааччыйарга улахан болҕомтобутун уурабыт. Ол иһин, 2019-2024 сылларга бырагырааманы олоххо киллэрии чэрчитинэн ууну ыраастыыр модульнай ыстаансыйалары тутарга, туһанарга уонна тиэхиньикэнэн сэбилииргэ, скважиналары үүттүүргэ уонна чөлүгэр түһэрэргэ, сир аннынааҕы ууну көрдүүргэ геологическай чинчийэр-көрдүүр үлэлэргэ былааннаах үлэ ыытыллар.
Алдьатыылаах күүһү утары охсуһуу
— Быйыл сайын ойуур баһаардара биһиги эрэгийиэммитигэр иэдээни оҥордулар, эһиги улуускутугар балаһыанньа эмиэ туруга суох. Ханнык көмө оҥоһулунна?
– Баһаар кэмэ саҕаланыаҕыттан Сунтаар улууһугар 101 ойуур баһаара баара бэлиэтэммитэ. Билигин 36 баһаар баар. Бу күннэргэ биһиэхэ алмаастаах хампаанньаттан икки бульдозер уонна биир вездеход кэллилэр. Ону таһынан Ил Дархан сорудаҕынан АЛРОСА АХ Ми-8 бөртөлүөтэ айылҕа баһаарын көрдүгэннэригэр дьону миэстэлэргэ уларытарга базаланан турар. Дьиҥэр, алмаастаах хампаанньаттан маннык дьайыылаах көмө урут да баара. Ол курдук, кинилэр көмөлөрүнэн атын эрэгийиэннэртэн кэлбит сүүстэн тахса баҕалаах киһини Мииринэйтэн биһиги улууска аҕалбыттара. Биллэрин курдук, ойуур баһаарыгар барытыгар кыайан тиийбэккин. Баһаар үксэ олус ыраах, киһи кыайан тиийбэт сиригэр баар. Атын көрдүгэннэр туһунан этэр буоллахха, балаһыанньа хонтуруолланар.
— Хамсык инфекцията тарҕаныытын тиэмэтэ эмиэ суолталаах.
— АЛРОСА АХ тыа сирин дьонун олоҕор көмөтө тугунан да сыаналаммат. Бу уодаһыннаах ыарыы тарҕанар бастакы күннэригэр бэл, бэйэни харыстанар боростуой сириэстибэлэр тиийбэттэрин өйдүүгүт? Оттон пандемия аан бастаан биллибитигэр эмтэри уонна харыстанар тэриллэри, мааскаттан саҕалаан инфекциялыыр суурадаһыннарга тиийэ, атыылаһарга хампаанньа харчы биэрбитэ.
Ону таһынан АЛРОСА дивиденнэртэн ураты Сунтаар улууһугар эбии көмөнү оҥорор. Биһиги хардарыта бииргэ үлэлиир туһунан сөбүлэһиигэ илии баттаабыппыт, ол түмүгэр улуус сыл аайы 9 мөлүйүөн 250 тыһыынча солкуобай кээмэйдээх сууманы чопчу ылар. Ити үбү биһиги доруобуйа харыстабылын, култуураны уонна успуорду өйүүргэ ыытабыт.
АЛРОСА алмаастаах түөлбэлэр олохторун-дьаһахтарын мэлдьи ураты болҕомтолоохтук кэтээн көрөр уонна улуус сүрүн социальнай-экэнэмиичэскэй бырайыактарыгар кыттарга кыһаллар.
«Саха сирэ», edersaas.ru саайтка анаан Матрена КОНДРАТЬЕВА суруйуутуттан тылбаас
АЛРОСА пресс-сулууспатын хаартыскалара