Алмаастаах хампаанньаҕа хамсык өрө туруутун хайдах утарсалларый? АЛРОСА салалтата тоҕо сэрэтии кытаанах дьаһалларын ылынарый? Ол миэрэлэр төһө туһалаатылар? Хамсыгы утары охсуһарга Мииринэй оройуонун доруобуйатын харыстабылыгар тугу уларытарга күһэлиннилэр? Бу туһунан биһиги «АЛРОСА» АХ генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Алексей Дьячковскайдыын кэпсэттибит.
edersaas.ru
Доруобуйаҕа – миллиарды
— Алексей Прокопьевич, уопсайынан, АЛРОСА-ҕа доруобуйа харыстабылын систиэмэтэ хайдаҕый?
– Тута этиэм этэ: биһиги үлэһиттэрбит доруобуйаларын харыстабылыгар үбүлээһин өттүгэр уонна аныгы мэдиссиинискэй тэриллэринэн, ону сэргэ, үрдүк таһымнаах мэдиссиинискэй үлэһиттэринэн хааччыйыыга куруук ахсаабат болҕомто ууруллара.
Биһиги тирэх эмтиир тэрилтэбитинэн бэйэбит Мэдиссиинискэй кииммит буолар. Ону таһынан, хампаанньа иһинэн үлэлиир профилакторийдар уонна здравпууннар ситимнэригэр биһиги үлэһиттэрбит уонна кинилэр кэргэннэрэ, оҕолоро хаһан баҕарар доруобуйаларын чөлүгэр түһэриэхтэрин сөп. Олор бары туспа бырагырааманан үбүлэнэллэр.
Ону таһынан, баҕа өттүнэн мэдиссиинискэй страховка (ДМС) бырагыраамата үлэлиир. Ол быһыытынан биһиги үлэһиттэрбит Новосибирскай, Москва уо.д.а. куораттар бөдөҥ кииннэригэр көрдөрөллөр, эмтэнэллэр. Хампаанньа эмтэнии өҥөтүн уйунар, үлэһит эмтэнэр сиригэр барар айанын эрэ төлүүр.
Уопсайынан, хампаанньаҕа доруобуйа харыстабылын бырагыраамаларын үбүлээһин кээмэйэ сылга биир миллиард солкуобай курдук буолар. Бу дьоһуннаах үп уонна хампаанньа салалтата бу кээмэйи кыччатар былаана суох.
Биһиги үлэһиттэрбит доруобуйаларын харыстабылын систиэмэтэ өссө пандемия иннинэ былаан быһыытынан уларытыллыбыта. Ылыллыбыт стратегия быһыытынан, профпатология киинэ тэриллиэҕэ. Бу диагностиканы ыытар соҕотох кииҥҥэ дьон судаарыстыбаннай доруобуйа харыстабылын эбэтэр баҕа өттүнэн мэдиссиинискэй страховка чэрчилэринэн эмтэниэхтэрин сөп.
Ити былааннар быйыл олоххо киириэхтэрин хамсык мэһэйдээтэ. Ол иһин, дьиэлэри өрөмүөннүүргэ уонна Киини салайыыны тэрийиигэ анаммыт дьаһаллар сорохторун аныгыскы сылга көһөрдүбүт. Ол да буоллар, бу дьаһаллар булгуччу толоруллуохтара.
Моно-куорат
— Хампаанньаҕа ковид дьаҥа тарҕаныытын балаһыанньатын кэпсии түһүөҥ дуо?
— Балаһыанньаны өйдүүргэ, хампаанньа оҥорон таһаарыыта барыта икки чааска арахсарын – сорох эбийиэктэр нэһилиэнньэлээх пууннарга (моногород), оттон сорохторо, а.э. икки бөдөҥ баахта бөһүөлэгэ Накыын уонна Үөһээ Мууна сиригэр-уотугар баалларын бэлиэтиэххэ наада.
Ол аата, эбийиэктэр хас биирдии бөлөхтөрүгэр сэрэтии тустаах дьаһаллара: мааскалаах сылдьыы эрэсиимиттэн саҕалаан, дьиэни-уоту күн аайы санитарнай ыраастааһыҥҥа тиийэ ылыллаллар. Ол гынан баран, хайдахтаах да кытаанах дьаһаллары туттубуппут иһин, вирустан толору харыстанар кыах суох. Бастатан туран, нэһилиэнньэлээх пууннарга баар эбийиэктэри ылан көрүөҕүҥ. Маны хайа эрэ өттүнэн нэһилиэнньэлээх пуун (моногород) уратытынан быһаарыахха сөп. Биһиги өскөтүн Мииринэйгэ 10 киһи ыарыйдаҕына, кинилэртэн 3-4 киһитэ АЛРОСА үлэһитэ буолуон сөбүн быһаардыбыт. Итинтэн ханна да куоппаккын.
Ол иһин, бастакы уочарат болҕомтону ыарыыны эрдэттэн сэрэтиигэ уонна ыарыы ыарахан, бааламмыт түбэлтэтин таһаарбат туһугар уурабыт.
Биһиги хас биирдии үлэһиппит доруобуйата биһиэхэ улахан суолталаах. Ол иһин, ыарыы хас биирдии түбэлтэтэ биһиги ахсаабат болҕомтобутугар сылдьар.
Сабыылаах үлэ сирэ
— Оттон баахта бөһүөлэктэрэ? Холобур, Накыыҥҥа вирус хайдах киирдэ?
— Ити биһиэхэ таабырын буолар. Дьиҥэр, биһиги сэрэтии элбэх түһүмэхтээх систиэмэтин оҥорбуппут: үлэһиттэр бары баахтаҕа киириэхтэрин иннинэ обсерваторга олороллор. Биллэн турар, үгүстэр икки нэдиэлэ устата сабыылаах эйгэҕэ олороллорун сөбүлээбэттэр. Ол эрэн, олох кырдьыга оннук. Обсервация суоҕа эбитэ буоллар, балаһыанньа олох да хонтуруолтан тахсыан сөбө.
Манна хас да чахчы дьапталҕата баара буолуо дии саныыбын – анаалыска тахсыбыт алҕастан киһи бэйэтин дьайыытыгар тиийэ. Дьон изоляция кытаанах дьаһаллара баалларын үрдүнэн, хайдах эрэ обсерватортан тахсан дьону, ол иһигэр вирустаахтары кытары хантаактаһар түбэлтэлэрэ баара.
Ону таһынан, вирус билиҥҥэ диэри ситэ үөрэтиллэ илигин умнуо суохха наада. Билигин исписэлиистэр инкубационнай кэм икки нэдиэлэ устата барар дииллэр, онтон өссө уһун кэмҥэ барара быһаарыллыан сөп. Ол да буоллар, обсерваторга элбэх кэрдиистээх тестированиены туһанарбытыттан аккаастанар санаабыт суох.
— Ол хайдах ыытылларый?
— Үлэһиттэр бастакы кэлбит күннэригэр тута үс тест – ПЦР уонна икки ИФА туттараллар. Алтыс күннэригэр бу толору хатыланар уонна 12-с күннэригэр өссө биир ПЦР туттараллар.
Ити курдук, хас биирдии үлэһит обсерваторга икки нэдиэлэ устата олорор кэмигэр сэттэ тест туттарар. Дьаҥы сэрэтии уонна вируһу эрдэ булуу бу ньымата вакцина оҥоһуллуор диэри саамай көдьүүстээҕинэн буолуоҕа.
— Обсерваторга ковидынан ыалдьыы түбэлтэлэрэ баара дуо?
— Биллэн турар. Уонча эрэ буолбатах. Онуоха вирустаах 70-80 киһи (носитель) туох да ыалдьар сибикитэ суоҕа. Онон, вирус олус уодаһыннааҕын көрөн итэҕэйэн турабыт.
Мэдиссиинискэй быһа салайыы
— Алексей Прокопьевич, коронавируһу утары охсуһууга оройуоннааҕы штабы салайаҕын. Холобур, оройуон балыыһатын кылаабынай бырааһа буолбакка, тоҕо чопчу Эн?
– АЛРОСА бэйэтин эппиэтинэстээҕинэн ааҕынан, пандемия хара саҕаланыаҕыттан доруобуйа харыстабылын систиэмэтин үлэтин уопсай тэрийиитин бэйэтигэр ылынар. Дьыала хампаанньа кыахтарыгар эрэ буолбакка, үлэни табыгастаахтык тэрийиигэ сытар.
Мииринэй оройуонугар доруобуйаны харыстыыр үс улахан тэрилтэ баар – Мииринэй оройуоннааҕы киин балыыһата, Айхал-Удачнай куораттааҕы балыыһа уонна АЛРОСА Мэдиссиинискэй киинэ.
Ол иһин, бу эмтиир тэрилтэлэр үлэлэрэ хатыласпатын туһугар коронавируһу утары охсуһар биир кэлим оройуоннааҕы штаб өссө кулун тутарга тэриллибитэ. Ол аата, быһа салайыы (вертикаль) тутулун оҥорбуппут. Мин көрүүбэр, бу структура бэйэтин көдьүүһүн дакаастаата уонна билигин оройуон доруобуйатын харыстабылын систиэмэтэ бу судургута суох кэмҥэ сөпкө дьаһана олорор.
Холобур, биһиги өссө муус устарга, дьаҥ бастакы долгуна саҥа күүһүрэн эрэр кэмигэр, мэдиссиинискэй каадырдары эбии тардар туһунан быһаарыы ылыммыппыт. Ол түмүгэр 60 ординатортан уонна Дьокуускайдааҕы мэдиссиинискэй кэллиэс устудьуоннарыттан турар бүтүн этэрээт оройуон доруобуйатын харыстабылын эрэ буолбакка, Роспотребнадзор систиэмэтин биллэ бөҕөргөппүтэ. Биллэн турар, исписэлиистэр кэлэр-барар уонна аһыыр ороскуоттарын барытын хампаанньа уйуммута.
Өссө биир көдьүүстээх дьаһалынан, оройуоҥҥа киирэр «аартыкка» – Мииринэй аэропордугар кытаанах хонтуруолу олохтооһуну, ааттыам этэ. Мииринэйгэ кэлэр дьон температураларын кэмнииллэрэ уонна хас биирдиилэриттэн анаалыс ылаллара. Бу биһиги доруобуйа харыстабылын систиэмэтин бэлэмниир туһугар тустаах хардыыны ыларбытыгар көмөлөспүтэ. Оттон дьаҥҥа сыстыы элбэх түбэлтэтэ биһиэхэ муус устар саҥатыгар, ыам ыйын бүтүүтүгэр биллэн барбыта. Бу кэмҥэ сиринэн сырыы саҕаламмыта, манна биһиги балаһыанньаны хонтуруоллуурга ханнык да быраабынан көрүллэр кыахпыт суоҕа.
Оройуоннааҕы штаб өрөспүүбүлүкэтээҕи Доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтин уонна биэдэмэстибэлэри, эмтиир тэрилтэлэри кытары ыкса сибээстээхтик үлэлиир. СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кытары пандемияны бохсорго наадалаах кыахтары хааччыйыы боппуруостара кэмигэр быһаарыллаллар. Дьокуускай куоракка 3 №-дээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһаҕа тирэҕирэн АЛРОСА үлэһиттэрин ковидка лабораторнай чинчийии суһаллык тэриллибитэ.
Биһиги эмчиттэрбит олус ыарахан балаһыанньаҕа дьон туһугар туох кыалларын барытын оҥороллорун көрө-истэ сылдьабыт. Ол иһин, АЛРОСА кэлэктиибэ хамсык инфекциятын утары күн аайы үлэлэһэр Саха сирин бары быраастарыгар, доруобуйа харыстабылын тэрийээччилэригэр – 3 №-дээх өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһа кылаабынай бырааһа Ольга Викторовна Татариноваҕа уонна СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Афраимовна Борисоваҕа бэйэлэрин ытык иэстэрин чиэстээхтик толоро сылдьалларыгар махтанар.
АЛРОСА үбү-харчыны кэрэйбэт
— Салайыы көдьүүстээх систиэмэтин оҥорууну сэргэ, доруобуйа харыстабылын салаата бөҕөргүүрүгэр кырата суох үбү-харчыны уктугут. Элбэҕи дуо?
— Биһиги үлэһиттэрбит уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин доруобуйаларын туһугар, үбү кэрэйбэппит. Аҥаардас Мииринэй оройуоннааҕы балыыһатыгар хампаанньа эбии 162 мөлүйүөн солкуобайы көрбүтэ. Ону таһынан, 2019 сыл бүтүүтүгэр балыыһаҕа аныгы күүстээх көмпүүтэр томограбын атыыласпыппыт. Томограф дьаҥы утары охсуһууга тугунан да сыаналаммат оруолланна.
Уонна Удачнайга баар томограбы өрөмүөннээбиппит. Айхалга уонна Удачнайга ПЦР дьоҕус лабораторияларын үлэлэппиппит. Уопсайынан, биһиги балыыһаларбыт ыарыыны быһаарар тэриллэри ыларга үгүөрү үбү биэрдибит. Ол түмүгэр билигин Мииринэй оройуонугар ковиды лабораторияларга чинчийэргэ кыах толору баар буолла.
Хампаанньа АЛРОСА
32 тыһыынча үлэһитин доруобуйатын харыстабылыгар дьаһаллары ылар эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ көмөлөһөр. Ковиды утары охсуһууга анаммыт ороскуот уопсай суумата 800 мөлүйүөн солкуобайга тэҥнэстэ, онтон 210 мөлүйүөнэ – өрөспүүбүлүкэ эмтиир тэрилтэлэригэр аадырыстаах көмө.
Маны таһынан, АЛРОСА кулун тутарга Мииринэй, Удачнай уонна Ленскэй мэдиссиинискэй үлэһиттэрин хааччыйарга легковай массыынаны, аҕыйах миэстэлээх оптуобустары биэрэр туһунан быһаарыы ылыммыта. Хампаанньа массыыналар ыарыһахтарга көмөнү оҥорорго уонна эмчиттэр ыарыһахтарга тиийэллэригэр, анаалыстары лабораторияларга суһаллык тириэрдэллэригэр көмөлөстүлэр. Наада буоллаҕына, массыыналары икки гына араарар быыстар оҥоһуллаллар. АЛРОСА тырааныспардары оттугунан уонна наадалаах ороскуоттанар матырыйаалларынан хааччыйар, ону сэргэ суоппардар үлэлэрин төлүүр.
Бу быһаарыыны соторутааҕыта биһиги тэрилтэбит “Анаабыр алмаастара” эмиэ өйөөтө. Ахсынньы 1 күнүгэр тэрилтэ 6 тупсаҕай оҥоһуулаах массыыната 3 №-дээх өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһаҕа, 1 №-дээх поликлиникаҕа, куорат 3 №-дээх балыыһатыгар бэрилиннэ.
— Бу барыта хаһан бүтүө дии саныыгын?
— Көдьүүстээх вакцина баар буола илигинэ, вируһу толору кыайар туһунан кэпсэтии тахсыбат даҕаны. Онуоха вакцина баар буолара да кыра диэн этиэххэ наада, сөптөөхтүк тиэйэн аҕалар соругу быһаарыахха наада, вакцинаны харайыы уонна тиэйии ураты дьаһаллары эрэйэр. Ханныгын да иһин, бу судургута суох сорук. Кылаабынайа, хампаанньа кыһалҕалары көрөр-истэр уонна хайдах быһаарары билэр.
— Ол гынан баран, хаһан эрэ вакцина баар буолуо. Хампаанньа бэйэтин үлэһиттэригэр барыларыгар быһыы биэрэргэ бэлэм дуо?
— Бу боппуруос ханнык да дьүүллэһиини эрэйбэт дии саныыбын.
— Кэпсээниҥ иһин махтал!
«Саха сирэ», edersaas.ru сайтка анаан Федор ГРИГОРЬЕВ суруйуутуттан тылбаас
Григорий ИФТОДИЙ хаартыскалара