АЛРОСА Экологияҕа киинин салайааччыта Полина Анисимова саҥа бырайыактары билиһиннэрдэ

«АЛРОСА» хампаанньа социальнай-экологическай бырайыактарын туһунан АЛРОСА Экологияҕа киинин салайааччы Полина Анисимова кэпсээтэ.

edersaas.ru

АЛРОСА кимберлит салгынтан СО2 иҥэрэр кыаҕын салҕыы чинчийэр. Быйылгыттан ыла Экология киинэ учуонайдары кытары ойуур баһаардара тулалыыр эйгэҕэ дьайыыларын чинчийиини саҕалаата. Алмааһы хостуур бөдөҥ хампаанньа өссө ханнык социальнай-экологическай бырайыактары олоххо киллэрэрин туһунан суруналыыстарга АЛРОСА Экологияҕа киинин салайааччыта Полина Анисимова кэпсээтэ.
2019 сылтан АЛРОСА хампаанньа тулалыыр эйгэ харыстабылыгар уонна экологияҕа куттал суох буоларыгар 2023 сылга диэри Экология министиэристибэтин кытары сөбүлэһиннэриллибит дьаһаллар биир кэлим бырагыраамаларын олоххо киллэрэр. Бырагыраама чэрчитинэн бырайыактары олоххо киллэрэргэ 30 миллиард курдук солкуобай бэрилиннэ.

Килиимэт уларыйыытыгар -– ураты болҕомто

АЛРОСА килиимэт уларыйыытын уонна килиимэккэ эппиэтинэс боппуруостарыгар ураты болҕомтотун уурар. Полина Анисимова иһитиннэрбитинэн, чаҕылхай бырайыактартан биирдэстэринэн кимберлит салгынтан СО2 иҥэрэр кыаҕын туһунан уһун кэмнээх научнай-чинчийэр үлэ буолар.
«Биһиги бу үлэҕэ Арассыыйа наукатын үлэһиттэрин, МГУ-тан исписэлиистэри тардыбыппыт. Билигин отчуоттан биллибитинэн, кимберлит чахчы үчүгэй иҥэринэр дьоҕурдаах», -– диэн Полина Анисимова кэпсээтэ. Быйыл научнай-чинчийэр үлэлэри түмүктээһин, онтон эһиил методологиятын оҥорон наука эйгэтигэр бигэргэтэр былаан баар. Ону таһынан соторутааҕыта Экология киинэ учуонайдары кытары ойуур баһаардара тулалыыр эйгэҕэ дьайыыларын чинчийиини саҕалаата. Чинчийии ойуур баһаардара тулалыыр эйгэ араас компоненнарыгар төһө дьайалларыгар кырдьыктаах чахчыны ыларга, табыгаһа суох уларыйыыларга уонна сир-уот бэйэтэ чөлүгэр түһэригэр сабаҕалааһыны оҥорорго көмөлөһүөҕэ.

Хотугу дьиикэй кыылы харыстааһын

Хампаанньа үлэтин хайысхаларыттан биирдэстэринэн биологическай ресурсалары харыстааһын уонна ситэрэн биэрии, ол иһигэр хотугу таба көһүүтүн үөрэтии буолар.
«Биһиги хайыы үйэ биллэ үчүгэй бастакы түмүктэри ылабыт. Ол хотугу дьиикэй кыыл сыҕарыйыытын хонтуруоллааһыны уонна мониторины (ордук кини биһиги үлэлиир эбийиэктэрбитигэр эбэтэр былаһааккабытыгар чугаһыырын) кытта сибээстээх. Биһиги көҥүлэ суох бултааһыны уонна табаларга кэрээнэ суох сыһыаны олус элбэхтик көрөбүт. Биһиги өрөспүүбүлүкэ Экологияҕа министиэристибэтин биологическай ресурсаларга, айылҕа ураты харыстанар сирдэригэр уонна айылҕа пааркаларыгар дирекциятын итиэннэ «Арҕаа» ураты суолталаах этэрээти өйүүбүт. Тиэхиньикэнэн, тэриллэринэн сэбилээһиҥҥэ көмөлөһөбүт, холбоһуктаах рейдэлэри ыытабыт уо.д.а.», -– диэн Экология киинин салайааччы кэпсээтэ. Бэлиэтээн эттэххэ, АЛРОСА Таймыыр хотугу табатын популяциятын харыстабылыгар Дьиикэй айылҕа бүтүн аан дойдутааҕы пуондатын кытары сөбүлэһиигэ кыттыста. Санатан эттэххэ, хас да сыллааҕыта Саха сирин уонна Красноярскай кыраай былаастара бу икки эрэгийиэн икки ардыгар сыҕарыйан көһөр популяцияны бииргэ учуоттуур (салгынынан көтөн) туһунан сөбүлэспиттэрэ. Табалар Таймыыр тумул арыытыттан Өлөөн уонна Анаабыр улуустарыгар көһөллөр. Оттон бу популяция ахсаана аҕыйааһына уопсастыбанньыктары уонна экспердэри долгутар.

ххх

Кэнники биэс сылга Экология киинэ уулаах түөлбэлэргэ балык ыаматын ыытарга сүҥкэн үлэни ыытта. Хампаанньа бастакыттан Бүлүү уулаах түөлбэлэригэр балык боростуой көрүнэрин -– быраҥааттаны уонна күндүөбэйи тиһигин быспакка ыыппыта. Ол гынан баран, кэнники кэмҥэ эрэгийиэн Экологияҕа министиэристибэтин өйөбүлүнэн балык Чернышевскайдааҕы собуотун кытары балык көрүҥүн ахсаанын эрэ буолбакка, ыытыллар сир географиятын эмиэ кэҥэтэри ситистилэр.
«Бүлүү өрүскэ, Кыра Ботуобуйа өрүс төрдүгэр үс тыһыынча майаҕас ыаматын аан бастаан ыыппыттара. Балаҕан ыйын 10 күннэригэр хатыыс 15 тыһыынча ыаматын ыытар былааннаахпыт», -– диэн Полина Анисимова эттэ. Кини ону таһынан Чернышевскайдааҕы собуот базатыгар муксууну, тууччаҕы, быйыт балыгы, били уо.д.а. элбэтэр туһугар балык Чернышевскайдааҕы собуотун кыаҕын уонна инфраструктуратын кэҥэтии боппуруоһун бырабыыталыстыба таһымыгар дьүүллэспиттэрин туһунан эбэн эттэ. Быйыл балык ыаматын ыытыы бырагырааматын үбүлээһин кээмэйэ 17,5 мөлүйүөн солкуобайга тэҥнэстэ.

ххх

Экология киинэ айылҕаҕа кыһамньы дьоһун суолталааҕар үүнэр көлүөнэ болҕомтотун тардар бырайыактары оонньуу көрүҥүнэн салҕыы сайыннарар. Быйыл АЛРОСА Экологияҕа киинэ сахалыы, нууччалыы уонна эбэҥки тылынан кылгас кээмэйдээх мультипликационнай киинэни  таһаарыаҕа. Бу — 2020 сылтан саҕаламмыт улахан бырайыак сорҕото. Экология киинэ эрдэ остуоруйаны суруйарга куонкуруһу биллэрбитэ. Дойдуттан барытыттан уонна омук сирдэриттэн 280 оҕо бэйэтин үлэтин эрэдээксийэ кэллиэгийэтигэр ыыппыта. Хомуурунньукка 50 осторуйа киирбитэ. Онтон билигин оҕолор киинэ дьоруойдара айылҕаҕа хайдах сыһыаннаһары бэйэлэрин холобурдарынан көрдөрбүт киинэлэрин  билсиэхтэрэ. Экология киинэ оҕолорго кыра эрдэхтэриттэн айылҕаҕа тапталы уонна кыһамньылаах сыһыаны иҥэрэр туһугар кыра уонна обургу оҕолорго бырайыактары сыл аайы оҥорор. Быйыл «Колодец сказок» бырайыак саҥа эргиирэ саҕаланар, а.э. кинигэ билэр дьоруойдара мультипликационнай персонаж буолуохтара. Кинилэр төрөөбүт кыраай айылҕатын харыстыыр уонна кыһаллар туһунан кэпсиэхтэрэ. «Колодец сказок» кинигэни АЛРОСА 2021 сыллаахха сүрэхтээбитэ. Манна 50 үөрэнээччи үлэтэ киллэриллибитэ. Мультипликационнай киинэни  оҥорорго Калининград Videosfera анимационнай устуудьуйата ылсыбыта. Бырайыакка ону сэргэ Саха сирин сценаристара уонна дьоруойдары саҥардар артыыстар кыттыахтара.
«Биһиги бырайыакпыт сүрүн соругунан экологияны сырдатыы уонна төрөөбүт тылы харыстааһын буолар. Биһиги быйыл, ааҕааччыларбыт баҕаларын учуоттаан, бырайыагы салҕыырга уонна мультипликационнай киинэни таһаарарга быһаарынныбыт. Билигин киинэни бэлэмниир үлэ көхтөөхтүк барар. Сценарийы, персонажтары сөбүлэһиннэрэбит. Киинэ эмиэ үс тылынан: сахалыы, нууччалыы уонна эбэҥкилии буолуоҕа. Кылгас кээмэйдээх. Манна биһиги талбыт үс үлэбит киириэҕэ», -– диэн Полина Анисимова кэпсээтэ.
«Колодец сказок» хомуурунньугу хас да тылынан таһаарыы төрүт норуоттар тылларын харыстыырга олус суолталаах. Боппуруос судаарыстыба эрэ буолбакка, хампаанньалар ахсаабат болҕомтолорун уонна өйөбүллэрин эрэйэр. Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар култуураларын уонна тылларын харыстыырга хайысхаламмыт бырайыактары өйөөһүн уонна сайыннарыы АЛРОСА үлэтин дьоһун суолталаах хайысхаларыттан биирдэстэринэн буолар. Бу экология наадалаах уонна интэриэһинэй бырайыага үүнэр көлүөнэҕэ анаан устуоруйаҕа хаалара мэктиэлэнэрин курдук, АЛРОСА көмөтүнэн кинигэ страницаларыгар эрэ буолбакка, мультипликатордар айар үлэлэригэр баар буолуоҕа.

«Саха сирэ»,  edersaas.ru анаан АЛРОСА пресс-сулууспата